پرورش گلخانه‌ای گیاه زینتی، فعالیتی سراسر بُرد بُرد

سپهرغرب، گروه اقتصادی - عباس سریشی : سپهرغرب، گروه اقتصادی - عباس سریشی: به اعتقاد همه صاحب‌­نظران و کارشناسان وجود هر گلخانه گل و گیاه زینتی علاوه‌بر تأمین نیازهای شهروندان برای جلوه عمومی و سیما منظر شهر نیز بسیار مؤثر بوده ومی‌­توان به زیبا­سازی حداکثری آن کمک کند.

گلخانه­‌داری گیاه زینتی، فعالیتی سراسر بُرد بُرد...

امروزه به­‌دلیل افزایش روز افزون شهر نشینی و به­‌صورت خاص آپارتمان نشینی و دوری هر چه بیشتر افراد از طبیعت، میل به نگهداری از انواع و اقسام گیاهان زینتی در محیط آپارتمان افزایش یافته که همین موضوع باعث شده تا امروزه شاهد پیدایش نوع جدیدی از کسب و کار به­‌نام گلخانه‌داری گیاهان زینتی در سطح جهان باشیم.

البته شاید لازم به گفتن نباشد که علاقه انسان‌­ها به گل و گیاهان زینتی و خانگی قدمتی به طول تاریخ داشته و به­‌خصوص ایرانیان نیز در این امر ذوق و سلیقه بسیار زیادی از خود نشان داده­‌اند اما در نهایت توجه به این امر از آن حیث دارای اهمیت است که برابر آمارهای رسمی صنعت گل و گیاه جهان هم‌اکنون شاهد یک گردش مالی عظیم است که برخی کارشناسان آن‌­را تا صد و پنجاه میلیارد یورو در سال تخمین می­‌زنند که به اعتقاد آن­‌ها و با تأمل در دورنمای بسیار امید‌بخش در خصوص رشد سالانه در حجم مبادلات تجاری گل و گیاه این صنعت را می­‌توان یکی از پتانسیل‌های بسیار برجسته برای توسعه و ایجاد اشتغال و حصول در آمدهای غیر‌نفتی محسوب کرد.

برهمین اساس هم‌اکنون در بسیاری از کشورهای جهان این صنعت به­‌عنوان یکی از مهم­‌ترین منابع درآمد محسوب و علاوه بر سرمایه­‌گذاری‌های کلان دولتی و خصوصی و هم‌آوایی صنعت و فناوری با آن­‌ها حتی در دانشگاه­‌ها نیز برای توسعه علمی آن دروس و رشته‌های تحصیلی مشخصی نیز تعریف و تعیین شده که بر‌این اساس بسیاری از فارغ‌­التحصیلان با دریافت تسهیلات دولتی کم­‌بهره و حمایت­‌های تخصصی اقدام به راه­‌اندازی این مراکز می­‌کنند.

درواقع اهمیت تجاری گیاهان زینتی در این کشورها تا بدان­‌جا اهمیت و تعمیق یافته که باعث افزایش معنی­‌دار پژوهش‌های علمی و صنعتی با محوریت اصلی گل و گیاهان زینتی، صنایع مرتبط با آن و حتی تولید و تکثیر نمونه‌های جدید و خلاقانه نیز شده‌‌ است.

به اعتقاد کارشناسان بنیاد و دکترین این حوزه تلاش همه­‌جانبه براین اصل استوار است که با توجه به نیاز روزافزون بازار، امروزه تولید و عرضه گل و گیاهان زینتی، به یکی از سود‌آورترین بخش‌های کشاورزی تبدیل شده که علاوه­‌بر تأمین نیازهای بازار داخلی کشورها می­‌تواند با حضور در عرصه‌های تجارت و بازارهای بین‌المللی نیز موجب عاید‌شدن درآمد ارزی بسیار تأمل­‌برانگیزی برای اقتصاد کشور این صاحبان تولید شود.

که در این­‌خصوص شاید کشور هلند بهترین و بارز­ترین نمونه از این تلاش و توفیق است که توانسته تا امروزه به مدد ایجاد ارتباط مؤثر بین پتانسیل‌ها و فرصت­‌های داخلی و درک صحیحی ازمدیریت و تجارت جهانی به­‌عنوان شاخص­‌ترین قطب تولید جهانی گل و برخی گیاهان زینتی در جهان مطرح و جایگاهی بسیار برجسته را صاحب شود.

     صنعتی خوش‌رنگ و عطر بجای نفت...!!!

هرچند کار پرورش گیاهان و گل‌های زینتی در ایران به­‌عنوان یک رشته اقتصادی برجسته سابقه‌ی چندانی نداشته وموقعیت مناسبی نیز به لحاظ اقتصادی از این بازار خوش­‌رنگ و عطر در جهان ندارد اما برطبق شواهد کشور ما به لحاظ شرایط مساعد جهت تولید گل و گیاه جزء 15 کشور اول جهان محسوب و درعین حال یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین خواستگاه‌ها و زادگاه‌های طبیعی گیاهان زینتی از جمله لاله، سنبل، زنبق، پامچال، میخک،گلایل،لاله سیکلمه... به‌شمار می‌آید.

کارشناسان براین باورند که چهار‌فصل بودن کشور ایران باعث شده تا زمینه پرورش بسیاری گیاهان و گل‌های زینتی در آن مهیا باشد که اگر به‌معنای واقعی به این ظرفیت بومی پرداخته شود، قطعاً خواهند توانست علاوه بر تأمین نیاز داخلی قابلیت تجاری‌سازی و حضور در بازار جهانی را در سطحی به مراتب بالاتر از آنچه‌که امروز دارد برای تولیدکنندگان در ­پی داشته باشد.

اما متأسفانه به­‌دلیل بی‌­توجهی و کم­‌لطفی و فقدان حمایت‌های بالا­دستی و حتی به­‌رغم بالا بودن کیفیت گل‌ها و گیاهان تولیدی صرفاً به­‌دلیل بالا بودن قیمت آن مشتری زیادی در بازارهای جهانی ندارد و با اینکه هفدهمین کشور تولیدکننده گل و گیاه در جهان است اما در کمال تعجب رتبه‌ای بهتر از صد و هفتم بازارهای صادراتی را به خود اختصاص نداده است.

به اعتقاد بسیاری از صاحب­‌نظران اهمیت این موضوع از آنجا نشأت می‌­گیرد که بدانیم براساس آمایش‌های جهانی ایران خاستگاه گونه‌های مهمی در حوزه گیاهان و گل­‌های زینتی در جهان است وهم‌­اکنون بیش از هزاران واحد تولیدکننده گل و گیاهان زینتی در آن مشغول به فعالیت بوده که توانایی صادرات سالانه حداقل 300 تا 500 میلیون دلار گل‌ها و گیاهان زینتی (به‌صورت شاخه بریده و گلدانی)، درخت و درختچه را دارد.

البته برای درک اهمیت، جایگاه و ارزش این صنعت نیز فقط کافیست تا بدانیم قیمت هر 30 تا 40 شاخه گل رز صادراتی ایران معادل قیمت یک بشکه نفت است و این یعنی یک فرصت بسیار استثنایی برای تحقق آرزویی دیرینه به‌­نام رهایی از قید و بند درآمدهای بد بو و رنگ نفتی اگر...!

البته ذکر این نکته نیز ضروری است که در سال­‌های اخیر شاهد حرکت­‌هایی توسعه‌محور در این حوزه و در اطراف و اکناف کشور بود‌‌ه‌­ایم که به‌­نوبه خود می‌تواند امید­بخش آینده خوبی برای این صنعت در کشورمان باشد با این حال اما هنوز این سؤال وجود دارد که آیا باید فقط به همین میزان اکتفا و بسنده کرد و به این گستره فعالیت دلخوش بود یا می­‌توان با تلاش و درایت قدم­‌های بلندتری در این مسیر برداشت.

کارشناسان معتقدند قدر مسلک تجمیع همه منابع برای شناسایی بازارهای هدف گل و گیاهان زینتی، توانایی رهبری کردن و تمرکز بر بازار گل و­ گیاه، برنامه‌­ریزی در بازاریابی گل و گیاه، هماهنگ کردن فعالیت‌های بازاریابان و تولیدکنندگان، کنترل ورود و خروج رقبای جدید، سازماندهی فعالیت‌ها برای جلب اعتماد مشتری و شبکه‌­سازی توزیع گل و گیاه و در صدر همه این امور حمایت­‌های مادی و معنوی از تولید‌کنندگان و ازعوامل مدیریتی مؤثر بر ارتقا جایگاه ایران در بازارهای جهانی گل و گیاه زینتی محسوب می‌شوند که تحقق آن در گرو عزم راسخ مسئولان بخش‌های مختلف مدیریتی و نظارتی کشور است.

مؤلفه‌هایی که در درجه اول عزم راسخ و تلاش‌های مستمر و پیگیر تولیدکنندگان و در درجات بعدی توجه حداکثری مسئولان را برای توسعه و گسترش صنعت گل و گیاه می‌طلبد گو اینکه، سرمایه‌گذاری ما برای تمامی انواع گل‌ها توسط ارگان‌های دولتی و بخش خصوصی می‌تواند موقعیت تجاری کشورمان را در بازار جهانی گل و گیاهان زینتی ارتقا دهد.

     سهم ناچیز همدان از بازار گل و گیاه زینتی

هرچند به گفته مسئولان، استان همدان با دارا بودن شرایط آب وهوایی وخاک حاصلخیز یکی از مستعدترین شرایط را برای توسعه تولیدات گلخانه‌­ای در میان دیگر استان‌های مجاور خود داشته و مزایای رونق استفاده از کشت‌های گلخانه­‌ای در آن سبب شده تا اقدامات خوبی هم در این رابطه انجام گیرد و یاحتی داعیه راه­‌اندازی بزرگترین شهرک گلخانه ای کشور را در ذهن داشته باشد.

و یا از سوی مسئولان مکرراً در نشست­‌های خبری عنوان شود که براساس ابلاغ نظام‌نامه گلخانه‌ای و با توجه به تأکید برنامه­‌ریزان درباره توسعه فضاهای گلخانه‌ای در استان نظام مهندسی صدور جواز تأسیس گلخانه‌ها را در اولویت قرار دهد با این حال اما این مسئله از دو دیدگاه قابل تأمل است.

نخست اینکه این پویش صرفاً با اولویت و نگاه پایه‌­ای به محصولات کشاورزی است و هنوز در بحث تولید گل و گیاهان زینتی آنگونه که انتظار می­‌رود حرکت جدی و قابل‌قبولی در‌پیش‌ گرفته نشده و این در‌حالی است که با توجه به افزایش آپارتمان‌نشینی و گرایش مردم به نگهداری از این نباتات زینتی، می‌توان در این زمینه هم فعالیت­‌های خوب و ارزشمند ی را به منصه ظهور برساند.

دوم آنکه ظاهراً نوع نگاه مدیران و متولیان به این موضوع (پرورش و صادرات گل و گیاهان زینتی) هنوز به آن مرحله از باور نرسیده که بخواهند و یا بتوانند با درک سرمایه نهفته در این حوزه ورود جامعی بدان کرده و حرفی برای گفتن و ارائه داشته‌باشند در واقع به نظر میرسد در سایه نوعی تغافل ناخواسته تمام سرمایه‌گذاری‌ها به مبحث تولیدات غذایی متمرکز و هدایت می‌شود و این یعنی ازدست دادن آگاهانه یک فرصت خوب برای اشتغال‌زایی و تولید با آورده بالا در بحث صادرات غیر‌نفتی.

البته شاید به زعم برخی وجود چند گلخانه ویژه تکثیر و عرضه انواعی از گل و‌گیاه‌زینتی در سطح شهر همدان می‌­تواند پاسخی به نیاز‌های داخلی و متعاقباً پاسخی قابل­‌قبول برای این نیاز محسوب شود اما نکته اینجاست که تا زمانی که نوع نگاه ما به این حوزه تخصصی کماکان در همان اندازه داخلی بوده و یا صرفاً زیر سایه سنگین نگاه اقتصادی بازار خوراکی مورد اعتنا بوده و جایگاهی پیدا کند قطعاً نمی­‌توان امیدوار بود که از این طریق همدان به یک شهر گلخانه­‌ای با محصولات متنوع مبدل شود.

زیرا بررسی­‌ها نشان می­‌دهد که این مراکز به‌نوبه‌خود پیش­‌نیازها، مشکلات، مطالبات و نگاه خاصی را دارند که هم آن­ها را از بقیه صنف گلخانه­‌دار جدا می­‌کند و هم نوع بایستگی و شایستگی آن­ها را می­‌طلبد تا به‌­صورت ویژه و بیشتر با دست­مایه هنر و احساس به آن­‌ها بنگریم.

بنابراین با عنایت به اهمیت این موضوع و نیز قرار داشتن این فعالیت در حاشیه‌های دورتر از نگاه مسئولان خبرنگاران سپهرغرب با حضور در تعدادی از گلخانه‌ها و مراکز عرضه گل وگیاه زینتی شهر همدان، ضمن گفتگو با فعالان این حرفه اقدام به بررسی و واکاوی بخش‌هایی از مشکلات و مطالبات آن­ها کرده­‌اند به این امید که از این ره­‌آورد ضمن مرتفع شدن برخی از این موانع؛ نمایشگر گوشه‌هایی ازجاذبه‌های خوش­رنگ و چشم‌­نواز کاری آن­ها هم باشیم.

     لزوم حمایت و توجه همه­‌جانبه و تخصصی...

واما با گشت وگذار در تعدادی از مراکز عرضه گل و گیاهان زینتی در همدان و گفتگو با فعالان این صنف کاری اولین پرسش ما مبنی براینکه مردم همدان چقدر به خرید گل و گیاه علاقه دارند یک پاسخ بیشتر نداشت و آن اشتیاق روز­افزون و تمایل به داشتن چند گلدان در منازل بود که عمده گردانندگان این مراکز بدان تأکید نموده و در عین‌­حال نیز اشاره داشتند که این موضوع به­‌خصوص در بهار از رونق بیشتری برخودار است و حتی باعث می‌­شود تا آن­ها ضمن تهیه و عرضه محصولات متنوع­‌تر نفرات بیشتری را برای پاسخگویی به مطالبات مراجعان به­‌کار گیرند.

پس با این تفاسیر می‌­توان برای پرسش دوم که استان همدان دارای چه میزان پتانسل و زمینه برای توسعه این صنعت است پاسخی مشخص پیدا شد و آن اینکه به گفته بیشتر گردانندگان این گلخانه‌ها اگرچه به ظاهر بیشتر گل‌­ها و درختچه‌های حاضر از شهرستان محلات، استان­های شمالی کشور و تهران تهیه می­‌شود اما با توجه به اقلیم و استعداد خاک همدان و البته کمی چاشنی حمایت ونگاه ویژه مسئولان و مدیران نه تنها می­‌توان بسیاری از انواع این گونه نباتات را در استان پرورش و به‌­عمل آورد بلکه حتی می­‌توان به­‌عنوان صادر کننده نیز عمل کرد.

چنانکه آقای نرگسی (یکی از فعالان با سابقه این حرفه) ضمن گفتگو با خبرنگار سپهرغرب عنوان کرد: مردم در این سال­ها و البته با گسترش فرهنگ آپارتمان‌نشینی به خرید گل و گیاه علاقه بیشتری پیدا کرده­‌اند و همین امر قطعاً زمینه­‌ساز حضور و فعالیت بیشتر در این حوزه است کما اینکه ما حدود چند سال است که بسیاری از اقلام گل و گیاه زینتی را در خود همدان و گلخانه‌­های خود تکثیر و پرورش می­‌دهیم و حتی با پرورش برخی اقلام خاص(مانند عمل­‌آوری درخت موز و به ثمر­رسانی آن و یا تکثیر برخی گیاهان گرمسیری) اثبات کرده‌­ایم که کار شدنی است و ما می­‌توانیم به بسیاری از اهداف خود (به‌­ویژه حضور در بازارهای فرا استانی و نمایشگاهی) هم دست یابیم.

این گلخانه­‌دار همدانی در ادامه صحبت و با اشاره به اینکه با سرمایه­‌گذاری بخش خصوصی و کمی حمایت دولتی اکنون به­‌جز این محل یک گلخانه چند هکتاری دیگر را نیز تأسیس کرده‌­ایم که توانسته ده‌­ها نفر را به‌­صورت مستقیم و غیر‌مستقیم صاحب شغل و درآمد کند تصریح کرد: همدان ظرفیت و توان حرکت رو به جلو در این صنعت را دارد اما مشروط به حمایت‌های همه جانبه و مهم­‌ترین این حمایت هم توجه به ظرفیت­‌های داخلی استان و فعالان این صنعت برای تأمین نیازها است اما متأسفانه برخی از شهرداری‌های برای تأمین گیاهان فصلی خود به خارج از استان توجه دارند که این موضوع اصلاً جالب نیست.

نرگسی با اشاره به اینکه گلخانه­‌داری گل و گیاه زینتی تنها یک شغل نیست و بن‌‌مایه آن به علم و تخصص و علاقه برمی‌گردد ادامه داد: جدا از اقداماتی که در این محل برای کاشت و داشت گیاه انجام می‌دهیم با راه‌اندازی یک کانال تلگرامی اطلاعات مورد نیاز در خصوص نحوه نگهداری و الزامات و اقدامات مربوط به نگهداری گیاهان خانگی را هم به علاقه‌مندان ارائه می­‌کنیم که بسیار مورد استقبال واقع شده است.

البته در گفتگو با برخی دیگر از فعالان این حرفه نیز اینگونه عنوان شد که گلخانه­‌داری به نسبت هر محل و یا واحد تولیدی دارای مشکلات دیگری هم هست اینکه شاید مهم‌ترین این موضوعات بحث تأمین آب و سوخت و مکان احداث و استقرار این گلخانه هاست که باید به آن توجه داشت.

به گفته برخی گلخانه­‌داران هرچند ظاهراً کشت گلخانه‌ای به کمترین میزان آب نیاز دارد ولی باید توجه داشت که راهی هم برای تأمین این میزان کم نیز بشود و این در حالی است که برخی از این واحد‌ها هنوز موفق به دریافت مجور حفر چاه نشده و یا از پس هزینه آب‌بهای شبکه سراسری هم بر­نمی‌­آیند بنابراین مجبور هستند تا با تانکر و تحمل هزینه‌­ای بسیار زیاد این مایه حیات را به­‌صورت روزانه تأمین کنند.

در عین حال و به گفته یکی دیگر از گلخانه­‌داران همدان یکی از ضروری­‌ترین نیاز گلخانه‌داری در فصول سرد سال تأمین سوخت مورد نیاز است که هرچند برخی از این واحد‌ها در حال حاضر از گاز برای این کار استفاده می‌­کنند اما برخی دیگر ناگزیر هستند تا از گازوئیل و نفت برای تأمین گرمای محیط استفاده کنند که البته این شیوه هم مشکلات خاص خودش را دارد، فعالان عرصه گل و گیاه خواهان توجه مسئولان به این موضوع نیز هستند.

البته در این مجموعه گفتگو‌ها صحبت از وضعیت مکان، اجاره محل و ایجاد سوله نیز به­‌میان آمد و اینگونه عنوان شد که جابجایی هر گلخانه نه فقط با هزینه بسیار زیادی همراه بوده بلکه ممکن است این تغیر‌مکان باعث از بین رفتن بسیاری از گل­ و گیاهان شود، بنابراین می­‌توان گفت یکی از مطالبات فعالان این عرصه توجه مسئولان (به‌خصوص شهرداری و فضای سبز) به بحث جانمایی و عدم اجبار به جابجایی از سوی مدیریت شهر به­‌دلیل اجرای برخی زیر ساخت‌­ها (البته با فاصله از سوله‌ها بود) که بدان اشاره شد.

این گلخانه‌­داران با اشاره به اینکه اگر از موضوع تثبیت مکان استقرار سوله‌ها آسوده خاطر شوند خواهند توانست با سرمایه­‌گذاری فضای بیرونی گلخانه را نیز پوشش دهند تأکید کردند وجود هر گلخانه علاوه‌­بر تأمین نیازهای شهروندان برای جلوه عمومی و سیما منظر شهر نیز بسیار مؤثر است و به‌­صورت مستقیم می­‌تواند به زیبا‌سازی آن کمک کند.

اینکه به گفته این فعالان حوزه گل و گیاه هر گلخانه به مثابه یک نمایشگاه گل و گیاه دائمی است که مردم می­‌توانند با حضور در آن به­‌خصوص در فصول سرد دل و چشم خود را با دیدن گیاهان و بعضاً خرید چند گلدان گل تازه کنند. بنابراین افزایش حمایت­‌های مادی و معنوی از این صنف قطعاً منتج به نتایج خوب اقتصادی فرهنگی هنری و به­‌خصوص گردشگری زیادی خواهد شد که همه شهروندان یا هر سن و سال و جنسیت و یا سلیقه می‌­توانند از برآیند آن منتفع شوند.