عدم مهارت برای زندگی متهم ردیف اول خودکشی

مردان و نوجوانان بیشتر خودکشی می‌کنند

خودکشی عملی زشت و ناپسند است که فرد به‌صورت عمدی برای مرگ خود تلاش می‌کند. این رفتار می‌تواند دلایل متعدد اقتصادی، روانی و جامعه‌شناختی داشته باشد و به‌صورت‌های گوناگون مانند پرش از ارتفاع، جراحت شریان‌های اصلی خون، پرش از ارتفاع، حلق‌آویز شدن و... انجام شود.

خودکشی یکی از بحران‌ها و آسیب‌های هر جامعه مدنی است چراکه در بسیاری از موارد انجام خودکشی در نتیجه مشکلاتی است که در زندگی اجتماعی برای افراد پیش می‌آید.

ارائه آمارهایی در رابطه با میزان خودکشی، مرگ‌ومیر ناشی از خودکشی، نوع انجام این عمل و مسائل مربوط به آن به‌سختی صورت می‌گیرد اما در بررسی خودکشی‌های رسانه‌ای شده و گفت‌وگوهای مسئولان سازمان بهزیستی، «استان همدان» جزء مناطقی بوده که آمار خودکشی بالایی دارد.

به گفته برخی کارشناسان در سال‌های گذشته نرخ خودکشی‌های منجر به مرگ در ایران 7.2 به ازای هر 100 هزار نفر بوده است و این رقم در برخی استان‌ها به نرخ 10، 15 و 20 در هر 100 هزار نفر هم رسیده است که با شیب اندکی رو به افزایش است و این نگرانی وجود دارد که پس از شرایط کرونا این شیب بیشتر شود.

طی سال‌های گذشته نرخ خودکشی افزایشی بوده و هم‌اکنون آمار خودکشی در غرب کشور نیز روزبه‌روز بیشتر می‌شود و متأسفانه شواهد حاکی از آن است که استان همدان در رتبه 15 کشور قرار گرفته است؛ پیچیدگی‌های این موضوع به حدی است که می‌طلبد بیشتر به آن پرداخته شود، در همین راستا با یکی از جامعه‌شناسان همدانی به گفت‌وگو نشسته که نتیجه را باهم می‌خوانیم:

اعظم خطیبی در تشریح علل و اهداف خودکشی در بین اقشار مختلف، عنوان کرد: سه عامل زیستی، روانی و اجتماعی از مهم‌ترین عوامل خودکشی در بین جوامع شناخته شده است.

وی با بیان اینکه برخی از افراد به دلیل افسردگی، استرس و یا اختلالات روانی اقدام به خودکشی می‌کنند، عنوان کرد: شرایط بد اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و غیره سبب فشار بر فرد و ‌در نهایت خودکشی می‌شود.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه در گروه سنی جوان و نوجوان بیشتر به دلیل اختلافات خانوادگی، فشار اقتصادی و شغلی خودکشی رخ می‌دهد، اذعان کرد: معمولاً افراد میانسال و پیر به دلایلی همچون افسردگی، ناامیدی و تنهایی دست به خودکشی می‌زنند.

خطیبی با بیان اینکه تصمیم افراد در سنین بالا برای خودکشی و صدمه زدن به خود جدی‌تر است، خاطرنشان کرد: در بیشتر مواقع نوجوانان و جوانان خودکشی را تهدیدی برای رسیدن به خواسته‌های زندگی تلقی کرده و به‌صورت سطحی به خود آسیب می‌زنند.

  قصه پرغصه عادی شدن خودکشی در کشور

وی عادی شدن خشم و خودکشی در جامعه را مهم‌ترین عامل افزایش خودکشی در جامعه دانست و اظهار کرد: متأسفانه رسانه‌ها در این مهم بی‌تأثیر نیستند و با نشان دادن فیلم خشونت‌آمیز گامی بلند در شکست قبح خودکشی، قتل و غیره برداشته‌اند.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه اکثراً موضوع و داستان فیلم و سریال‌های ایرانی با محوریت قتل، خودکشی، درگیری، دزدی و سایر‌ معضلات اجتماعی است، عنوان کرد: خبری از ساخت فیلم بر اساس یک سبک زندگی اصولی که در آن خانواده‌ها نحوه ارتباط‌گیری و صحبت کردن با یکدیگر را بلد باشند نیست.

خطیبی با بیان اینکه یادگیری تأثیر بسزایی در افزایش آسیب‌های اجتماعی همانند طلاق، خودکشی، اعتیاد و غیره دارد، عنوان کرد: زمانی که یک موضوعی بیش‌ازاندازه نمایش داده شود ذهن آن را می‌پذیرد.

  گروه سنی 15 تا 25 بیشترین میزان خودکشی را به خود اختصاص داده‌ند

وی با بیان اینکه متأسفانه افزایش و گسترش رسانه‌های جمعی با ارائه راهکارهایی به تخریب خانواده‌ها کمک می‌کنند، گفت: در حال حاضر در گروه 16 و 25 سال خودکشی انجام می‌شود.

این جامعه‌شناس با بیان اینکه در عصر حاضر خودکشی بیشتر در مردان انجام می‌شود، یادآور شد: تحقیقات نشان می‌دهد 3/53 خودکشی‌های صورت گرفته در سال اخیر مربوط به مردان و‌ 46 درصد مربوط به زنان است.

خطیبی با اینکه مردان به دلایلی همچون فشار اقتصادی و اجتماعی اقدام به خودکشی می‌کنند، افزود: خشک‌سالی، بیماری، وضعیت نامطلوب اقتصادی و فرهنگی از عواملی است که سبب افزایش خودکشی در جوامع شده است.

وی با بیان اینکه تراکم جمعیت در غرب کشور بیشتر از سایر نقاط کشور است، اذعان کرد: تراکم جمعیت، موقعیت جغرافیایی، یادگیری و گسترش فضای مجازی باعث شده که آمار خودکشی در غرب کشور بیشتر از سایر نقاط باشد.

این جامعه‌شناس محیط ناامن، فقر و بیکاری، دسترسی به روش‌های خطرناک، شرایط اقلیمی، سابقه خودکشی در نزدیکان، شبکه حمایتی ضعیف اجتماعی، تاب‌آوری پایین را از عوامل خطر خودکشی برشمرد و ادامه داد: برخورد قانونی و پیگیری قضائی فروشندگان قرص برنج که یک قرص قاچاق هست در بعضی از استان‌ها باعث کاهش آمار خودکشی خواهد شد.

خطیبی شکست و ناکامی، فوت یک فرد مهم در زندگی، تغییر در یک رابطه مهم، مشاجره و درگیری لفظی یا فیزیکی با یک فرد مهم، متهم شدن به جرم و از دست دادن بخش وسیعی از شبکه اجتماعی را ازجمله حوادثی که خطر اقدام به خودکشی را افزایش می‌دهند برشمرد و اضافه کرد: 95 درصد کسانی که خودکشی و یا فقط اقدام به این کار می‌کنند اختلال روان‌پزشکی دارند. افسردگی، اختلالات مرتبط با مصرف مواد و رفتار تکانشی بارز جزء مهم‌ترین اختلالات روان‌پزشکی در خودکشی محسوب می‌شوند.

وی با بیان اینکه متأسفانه فردگرایی و خودخواهی در جامعه افزایش یافته است، خاطرنشان کرد: کاهش آستانه تحمل افراد، تجمل‌گرایی، مصرف‌گرایی و غیره از عواملی که سبب افزایش خودکشی شده است.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه جهانی شدن ارتباطات باعث شده تا انتظارات و توقعاتی در فرد، خانواده و جامعه به وجود بیاید، اظهار کرد: با توجه به متفاوت بودن فرهنگ ایران با سایر جوامع امکان برآورده شدن انتظارات و توقعات ارتباطی همانند سایر کشور‌ها وجود ندارد.

خطیبی با بیان اینکه ورود به ارتباطات نامحدود و بی‌پرده سبب آسیب روحی، روانی و جسمی و در نهایت خودکشی می‌شود، اذعان کرد: گسترش ارتباطات و کم‌رنگ شدن اعتقادات در جامعه سبب ناامیدی، بی‌انگیزگی و یا خودکشی در فرد می‌شود.

وی با بیان اینکه باید اجتماع و خانواده بیش از گذشته افرادی که قصد خودکشی دارند را حمایت کنند، افزود: برای منصرف کردن فردی از این کار لازم است تا مهارت‌های ارتباطی، روان‌شناسی و اجتماعی بسیار بالایی داشته باشیم.

این جامعه‌شناس با تأکید بر لزوم آموزش مهارت‌های زندگی در خانواده، مدارس و دانشگاه‌ها، تصریح کرد: لازم است که سایر نهاد‌های اجتماعی به‌صورت مستمر و مداوم به بحث آموزش مهارت‌های زندگی بپردازند.

خطیبی با بیان اینکه اکثر افرادی که اقدام به خودکشی می‌کنند از اطلاعات و آگاهی بسیار کمی برخوردار هستند، عنوان کرد: بسیاری افراد چون درک مناسب از اتفاقات و حوادث ندارند با وجود یک بحران در زندگی قادر به مدیریت درست آن نبوده و تصمیم به خودکشی می‌گیرند.

حال با توجه به آنچه گفته شد از دیدگاه کارشناسان خودکشی نوعی آسیب چندبعدی رفتار است که عوامل متعددی در بروز آن دخالت دارد و همواره به‌عنوان یکی از مشکلات و نگرانی‌های بهداشت عمومی در جوامع مختلف مطرح است.

در عصر اطلاع‌رسانی دیجیتال هر روز که صفحه‌های رسانه‌های مکتوب و مجازی را ورق می‌زنیم در کنار اخبار مختلف سیاسی، فرهنگی و اجتماعی خبرهایی تلخ از حوادثی نظیر خودکشی افراد به‌ویژه جوانان و نوجوانان به دلایل مختلفی نظیر عشق، فقر، ناکامی و دیگر موارد به چشم می‌خورد که طی سال‌های اخیر رو به افزایش است.

فارغ از نگریستن به این مسئله چه از زاویه جامعه‌شناختی و چه از نگاه روان‌شناختی، باید دانست خودکشی یک پدیده و واقعیت اجتماعی است که مربوط به مکان و زمان خاصی نیست، بلکه جهان‌شمول است به این معنا که در همه زمان و همه‌جا اما به میزان متفاوت وجود دارد.

امروز آمارها حاکی از آن است که روند خودکشی در بسیاری از کشورهای جهان افزایشی است، امری که می‌تواند بسیار نگران‌کننده باشد و نیازمند اقدام‌های اساسی و سیاست‌گذاری‌های درخور و پیشگیرانه است.

وقتی پدیده‌ای مانند خودکشی اتفاق می‌افتد به‌طور حتم عوامل مختلفی در شکل‌گیری و تصمیم آن فرد برای کشتن خود دخالت دارد که می‌طلبد همه متخصصان حوزه انسانی و سلامت، جامعه‌شناسان، روان‌شناسان، روان‌پزشکان، دولت‌مردان، سیاست‌گذاران مسئولان آموزش و تربیت کودکان و نوجوانان واکنش نشان داده و پاسخگو باشند و این موضوع را تحلیل کنند مانند مابقی اخبار عادی آن‌را به دست فراموشی نسپارند.

جان عزیزترین سرمایه یک انسان است و وقتی فردی عزیزترین، مهم‌ترین، بزرگ‌ترین و ارزشمندترین سرمایه خود را از بین می‌برد، قربانی خود، خانواده و جامعه می‌شود، بی‌تفاوتی نسبت به آن جایز نیست و باید با آسیب‌شناسی، بررسی و اقدام‌های پیشگیرانه اجرا شود.

عواملی چون افسردگی، اختلالات روانی، اجتماعی و فرهنگی تأثیر بسزایی بر ناامیدی، بی‌انگیزگی و در نهایت خودکشی افراد دارد.

از طرفی عواملی همچون گرانی، شغلی و اقتصادی می‌تواند فرد را برای ادامه زندگی دلسرد کند و او را به فکر خودکشی بیندازد. اگر فکری به حال مسائل اقتصادی و شغلی در جامعه نشود باید شاهد روند افزایشی خودکشی در جامعه باشیم.

از طرف دیگر نمایش دادن خشونت و خودکشی در فیلم و سریال‌های ما به یک نماد روشن‌فکری همیشگی تبدیل شده و همان‌طور که می‌دانید پرداختن زیاد به یک موضوع باعث پذیرفتن و عادی شدن آن شده و توصیه این است که نویسندگان فیلم‌های سینمایی تراژدی 42 ساله خود را عوض کنند.