روایت زنان تنهایی که با ناامنی روزگار می‌گذارند

زنان مطلقه نیاز به حمایت دارند

بسیاری از زنان در جامعه به‌ناچار و یا به‌اجبار از همسر خود جدا می‌شوند و گویا این پایان تلخ زندگی، آغازگر بسیاری از آسیب‌های اجتماعی، ناملایمات و خشونت‌ها علیه زنان است.

با افزایش نرخ رو به رشد طلاق در جوامع امروزی طلاق و جدایی تبدیل به امری نگران‌کننده شده است. با افزایش آسیب‌های طلاق، سلامت خانواده‌ها نیز به خطر می‌افتد. جدایی زوج‌ها می‌تواند به دلایل مختلف ازجمله افزایش استرس‌ها، مشکلات مالی، عدم شناخت کافی، تفاوت‌های فرهنگی اعتقادی و... رخ دهد. با وجود این طلاق آسیب‌ها و عوارض زیادی برای زن و مرد و خانواده ایجاد می‌کند. تا حدی که تبعات آن گاهی تا سال‌ها ادامه می‌یابد.

طبق تحقیقات به‌عمل‌آمده فشارهای وارد شده بر زنان بعد از طلاق بسیار زیاد و آسیب‌زا بوده است. یکی از سخت‌ترین قسمت‌های طلاق، برای زنانی است که مجبور به بازگشت به منزل پدری خود هستند. خانم‌ها دوست ندارند مورد قضاوت و ترحم در فامیل قرار بگیرند. آن‌ها نگران سرزنش دیگران و ترس از آینده نامعلوم هستند. تمامی این عوامل سبب می‌شود یأس، ناامیدی، هراس و اضطراب به‌قدری در آن‌ها بالا رود که دچار افسردگی شوند.

متأسفانه در فرهنگ عامه برخی از عقاید ناصحیح و حرف‌های آزاردهنده در مورد زنان مطلقه وجود دارد. این دیدگاه‌ها باعث می‌شود زنی که به‌تازگی از همسر خود جدا شده منزوی و تنها شود. برخی از افراد زنان مطلقه را الگوی نامناسبی برای خود می‌دانند و براین باورند ‌که رفت‌وآمد با این افراد تهدیدی برای نابودی زندگی خانوادگی محسوب می‌شود. تفکرات غلط، از دست دادن حمایت اجتماعی، طرد شدن در جامعه و آشنایان، انزوا، کاهش روابط اجتماعی، بی‌اعتمادی، برچسب اجتماعی، مزاحمت‌های جنسیتی و بازخوردهای منفی دیگران در مجموع از شایع‌ترین آسیب‌هایی است که بعد از طلاق تجربه می‌کنند. این مسائل باعث تزلزل هویت فردی و اجتماعی آن‌ها می‌شود.

در همین راستا با توجه به اهمیت موضوع در ابتدا با تعدادی از زنان بیوه و مطلقه به گفت‌وگو نشسته و سپس ابعاد ماجرا را از یکی از روان‌شناسان پیگیری کرده که نتیجه را باهم می‌خوانیم:

خانم امیری با بیان اینکه به دلیل مشکلات اخلاقی، رفتاری و اعتیاد همسرم مجبور شدم که از وی جدا شوم، مطرح کرد: در حال حاضر با مادرم تنها در یک خانه استیجاری زندگی می‌کنیم.

وی با بیان اینکه چندین سال است که پدرم فوت کرده، تصریح کرد: مهم‌ترین مشکلی که در حال حاضر با آن مواجه هستیم پیدا کردن خانه مناسب برای زندگی است چراکه بسیاری از افراد به خانم‌های مجرد خانه اجاره نمی‌دهند.

این بانوی جوان با بیان اینکه بعد از جدایی از همسرم رفتار تمام همکاران محل کارم با من عوض شد، عنوان کرد: به‌محض اینکه همکاران، خانواده و دوستانم متوجه شدند که طلاق گرفتم من را از بسیاری گروه‌ها و برنامه‌هایی که عضو ثابت آن‌ها بودم حذف کردند.

وی با بیان اینکه قبل از طلاق از همسرم قرار بود ارتقای شغلی بگیرم، تصریح کرد: اما بعد جدایی این قضیه به دلیل نگاه بدبینانه و بی‌اعتمادی که بر جامعه حاکم است منتفی شد.

خانم امیری داشتن دیدگاه‌های منفی در مورد زنان مطلقه را یکی از آسیب‌های موجود در این زمینه دانست و ادامه داد: وقتی یک زن طلاق می‌گیرد در عرض چند روز تنهای تنها می‌ماند، تمام افرادی که تا همین دیروز کنارش بودند از وی دوری می‌کنند و این تازه آغاز راهی است که در انتظار من و سایر زن‌هایی است که طلاق گرفته‌اند.

  حکایت پیدا کردن کار با اعمال شاقه

خانم مظاهری که بعد از چهار سال زندگی مشترک طلاق گرفته در گفت‌وگو با خبرنگار ما بیان اینکه پیدا کردن کار مناسب و در شأن یک بانوی ایرانی مهم‌ترین مشکل زنان مطلقه است و تصریح کرد: هر جا برای استخدامی مراجعه می‌کنم با یک نگاه تنفرآمیزی مواجه می‌شوم که این قضیه بسیار اذیت‌کننده است.

وی در تشریح این موضوع، بیان کرد: وقتی برای ثبت‌نام و پر کردن فرم به یک اداره یا شرکتی می‌روم به‌محض اینکه مدیر یا برخی از کارکنان مرد آن مجموعه متوجه مطلقه بودن من می‌شوند یک سری درخواست‌های نامشروع به من می‌دهند.

خانم مظاهری با بیان اینکه برخی از آن‌ها به‌قدری پَست هستند که پذیرفته شدن من در آن مجموعه را منوط به پذیرش شرایط خود اعلام می‌کنند، اظهار کرد: راحت بودن و گذراندن اوقات فراغت با آن‌ها خواسته ناحق بسیاری از مدیران است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر نگاه افراد جامعه به بانوان مطلقه همانند افراد بزهکار است، عنوان کرد: با وجودی که من و سایر زنانی که مطلقه هستیم نیاز مالی زیادی نیز داریم ولی هیچ‌وقت تن به هر کاری نمی‌دهیم و حاضر نیستیم مورد سوءاستفاده برخی از مردان هوسران باشیم.

این بانوی جوان همدانی با بیان اینکه دلسوزی برخی از افراد جامعه نسبت به زنان مطلقه بسیار آزاردهنده است، عنوان کرد: فشار برای ازدواج مجدد زنان مطلقه توسط بانوان دیگر و یا پیدا کردن خواستگار برای آن‌ها بسیار غم‌انگیز است.

*زندگی زنان مطلقه و بیوه زیر چتر ناامنی

خانم برجی دیگر زن سرپرست خانوار با بیان اینکه زندگی در شرایط اقتصادی امروز بسیار سخت است، افزود: من سه فرزند دارم و مجبورم برای امرار معاش کار کنم.

وی با بیان اینکه بعد از طلاق حتی رفتار خانواده‌ام با من تغییر کرد، افزود: بیشتر افراد جامعه این تفکر دارند که زن باید در سخت‌ترین شرایط هم کنار همسرش بماند.

این بانوی 48 ساله در شرح زندگی خود گفت: همسرم در ابتدا مرد خوبی بود اما از وقتی‌که پای دخالت مادر و خواهرش به زندگی ما باز شد روزگار مرا سیاه کردند تا جایی که مجبور شدم از زندگی خوبی که داشتم دست بکشم؛ البته زندگی با دخالت هر روز آن‌ها به جهنمی برایم تبدیل شده بود که دیگر تحمل آن‌ را نداشتم.

برجی با بیان اینکه متأسفانه در جامعه ما زنان مطلقه و یا بی‌سرپرست از جایگاه اجتماعی برخوردار نیستند، عنوان کرد: من برای سیر کردن شکم فرزندانم مجبور شدم در خانه مردم کار کنم، در این چند سال با پیشنهاد‌های بی‌شرمانه زیادی مواجه شدم.

وی سوء استفاده برخی از افراد را مهم‌ترین مشکل زنان مطلقه و یا بی‌سرپرست دانست و عنوان کرد: متأسفانه در جامعه ما به نیاز‌های زنان بی‌سرپرست و یا مطلقه توجهی نمی‌شود.

وی با بیان اینکه زنان سرپرست خانواده باید فشارهای زیاد مالی، روانی و یا جنسی را تحمل کنند، اذعان کرد: من هم یک انسان هستم چقدر می‌توانم در برابر دخالت دیگران در زندگی شخصی و کتک‌هایی که در اثر این دخالت‌ها تحمل می‌کردم دوام بیاورم. آن‌هایی که مرا متهم می‌کنند قطعاً در شرایط من نبوده و هیچ‌وقت شرایط مرا درک نمی‌کنند.

در ادامه برای بررسی بیشتر موضوع با یکی از روان‌شناسان حوزه خانواده و سبک زندگی به گفت‌وگو نشستیم:

  روایت زنان تنهایی که با هراس و ناامنی روزگار می‌گذارند

محمدرضا ایمانی با بیان اینکه اکثر بانوان در جامعه امروزی از امنیت و یا احساس امنیت اجتماعی در جامعه برخوردار نیستند، مطرح کرد: بر اساس تحقیقاتی که در این مورد صورت پذیرفت مشخص شد که بانوان روزانه با 17 برخورد نامناسب از طرف جامعه مواجه هستند.

وی در ادامه با تشریح برخوردهای نامناسب در جامعه اظهار کرد: برخورد‌هایی همچون متلک انداختن، نگاه نامناسب، لمس کردن، مزاحمت‌های خیابانی، بوق زدن‌های بی‌مورد، سوت زدن و غیره سبب می‌شود که زن در جامعه احساس ناامنی کند.

این مدرس کلاس‌های سبک زندگی ضمن تأکید بر آموزش مسائل خودمراقبتی به بانوان، مطرح کرد: در این راستا لازم است که با درست تربیت کردن پسران در جامعه به ارتقای سلامت روان جامعه کمک کنیم.

ایمانی با بیان اینکه نگاه آسیب‌زای پسران و مردان در جامعه می‌تواند مشکلات و معضلات زیادی را برای زنان به وجود آورد، خاطرنشان کرد: هر نوع واکنش زنان به آسیب‌های اجتماعی می‌تواند سبب بحران برای آن‌ها شود به همین دلیل بسیاری از زنان ترجیح می‌دهند سکوت کنند.

وی با بیان اینکه با بانوان مطلقه و یا بی‌سرپرست در جامعه رفتارهای نامناسبی می‌شود، اظهار کرد: متأسفانه در جامعه امروزی در خصوص برخورد با زنان بیوه یک فضای آزاد و بی‌پرده‌ای وجود دارد.

این روان‌شناس حوزه خانواده با بیان اینکه بسیاری از مردان در جامعه این تصور را دارند که می‌توانند به‌راحتی با زنان بیوه و یا مطلقه رابطه نامحدود و بی‌مرزی برقرار کنند، اذعان کرد: این امر ریشه در تفکر و تصور افراد نسبت به زنان بی‌سرپرست و مطلقه دارد که مجاز هستند هرگونه که دوست دارند با این بانوان برخورد کنند.

  چشم ناپاک و بد از زنان دور

ایمانی با بیان اینکه زنان مطلقه و بیوه به دلیل ناامنی حاکم بر جامعه نمی‌توانند برای فعالیت‌های اجتماعی خود در شهر حاضر شوند، خاطرنشان کرد: بانوان مطلقه و یا بیوه بر اساس تجاربی که کسب کردند قبل از حضور در جامعه احساس ناامنی می‌کنند و این امر باعث فشار روانی و نگرانی آن‌ها می‌شود.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه جامعه بستر‌های مناسبی را برای سوءاستفاده از زنان فراهم کرده است، تصریح کرد: حاکم بودن این موضوع در جامعه باعث می‌شود تا زنان مطلقه به دلیل فشار‌های مالی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، بسیاری از ریسک‌ها را بپذیرند.

این مدرس کلاس‌های سبک زندگی با بیان اینکه مسائل و مشکلات زندگی یک زن بیوه و مطلقه به‌قدری زیاد است که ساختار فکری، روانی، هویتی و عاطفی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد، عنوان کرد: برخی از زنان مطلقه و یا بیوه برای اینکه به هدف خود برسند حاضرند که هر نوع ریسک و بی‌اخلاقی را بپذیرند.

ایمانی افزود: تن دادن برخی از بانوان مطلقه و یا بیوه به بی‌اخلاقی‌های اجتماعی سبب بدبینی بسیاری از مردان در جامعه نسبت به این گروه شده است.

وی ضمن تأکید بر لزوم آموزش مهارت‌های زندگی در خانواده، مدارس و جامعه، عنوان کرد: اگر نسبت به تربیت درست دختران و پسران بی‌تفاوت باشیم در آینده‌ای نه‌چندان دور با زنان افسرده، وابسته، ضعیف، بی‌هویت، بی‌احساس و غیره مواجه خواهیم شد.

این روان‌شناس حوزه خانواده با تأکید بر لزوم برخورد دستگاه قضائی و انتظامی با بی‌اخلاقی‌های حاکم بر جامعه، عنوان کرد: هنگامی‌که امنیت در جامعه حکم‌فرما شود بانوان به‌راحتی می‌توانند در جامعه فعالیت داشته باشند.

ایمانی با بیان اینکه زاویه دید نامناسب و بد مردان در جامعه سبب بسیاری از ناهنجاری‌ها می‌شود، اذعان کرد: برای رسیدن به یک جامعه امن باید تصورات و نگاه مردان نسبت به بانوان در جامعه تغییر کرد.

حال با توجه به آنچه گفته شد گرچه طلاق تمام بخش‌های جامعه اعم از همسران، فرزندان، خانواده‌ها و کل چرخه زندگی اجتماعی را درگیر می‌کند اما تجربه افراد در این زمینه بسته به جنسیت آن‌ها تفاوت دارد. تجربه زنان و مردان از طلاق با یکدیگر بسیار متفاوت است؛ مطلقه بودن برچسبی است که پس از طلاق فقط بر زنان زده می‌شود و بار معنایی بسیار منفی با خود به همراه دارد. مطلقه بودن مانند انگی فقط بر پیشانی زنان می‌نشیند و به‌دنبال آن زنان تنگناها و مصائب بسیاری را تجربه می‌کنند.

حمایت‌های قانونی از زنان بایستی بعد از طلاق اتفاق بیفتد ولیکن غالباً صورت نمی‌گیرد. اصل 21 و 29 قانون اساسی به زنان بیوه و بی‌سرپرست پرداخته و صراحتاً از حمایت قانون‌گذار برای بیمه این افراد صحبت شده و در ادامه ازکارافتادگی، بازنشستگی و... از وظایف حاکمیت شمرده شده است. حتی در دهه 80 صحبت از لایحه قانونی برای این کار شد و برخی از بیمه‌ها به سمت در نظر گرفتن بیمه برای زنان مطلقه و بیوه حرکت کردند اما این حرکت در عمل عقیم ماند.

در اصل 21 بند 4 از وظایف دولت، ایجاد بیمه خاص بیوه‌گان، زنان سالخورده و بی‌سرپرست قید شده و در اصل 29 برخورداری از تأمین اجتماعی ازنظر بازنشستگی، بیکاری، پیری، بی‌سرپرستی، ازکارافتادگی حوادث، سوانح و... به‌صورت بیمه حقی است همگانی و دولت موظف است از محل درآمدهای عمومی این را برای تمام افراد تأمین کند. این دو اصل در قانون وجود دارد ولیکن در عمل چیزی را شاهد نیستیم؛ بنابراین یکی از وظایف دولت که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قید شده، حمایت بیمه‌ای و خدماتی از زنان بی‌سرپرست و زنان بیوه است که قطعاً در زمان تصویب این قانون به مشکلات عدیده‌ای که برای خانم‌های بی‌سرپرست و مطلقه پیش می‌آید، واقف بودند.

در پایان این نکته قابل ذکر است که زنان مطلقه ازلحاظ جایگاه اجتماعی هیچ فرقی با زنان دیگر نداشته و حاکمیت و جامعه باید فضای لازم برای زندگی هرچه بهتر آن‌ها همچون زنان دیگر را فراهم سازد.