به‌کارگیری باورهای دینی، لازمه پرورش و تربیت دختران؛

انتخاب نقش متناسب با ساختار جنسیتی دختران، یک ضرورت است

تبیین نقش انسانی فرد، شکل‌گیری نقش جنسیتی را راحت می‌کند

دختر رحمت الهی برای هر خانواده است که با مهربانی، فضای خانواده را دگرگون می‌کند. دختران نقش بسیار مهمی در خانواده و جامعه دارند که بسیار مهم است. در آینده مسئولیت اداره کانون خانواده و تربیت نسل به‌عنوان مهم‌ترین رکن یک جامعه بر عهده آن‌هاست.

اگر یک دختر به‌خوبی تربیت شده و برای زندگی خانوادگی و اجتماعی آماده شود، می‌تواند سعادت و خوشبختی نسل آینده را تضمین کند، اما اگر این دختر در دوره تربیت خود با آسیب‌ها و مشکلات روحی و جسمی مواجه شود، نمی‌توان از او انتظار داشت در آینده وظایف محوله را به نحو احسن انجام داده و نقش مثبتی در خانه و اجتماع داشته باشد.

تربیت فرزندان اعم از دختر و پسر دارای اشتراکاتی با یکدیگر است، اما اسلام در رابطه با تربیت فرزندان قائل به تفاوت‌هایی میان دختران و پسران بوده که البته به معنای برتری یکی بر دیگری نیست، بلکه ناشی از تفاوت‌های موجود در ساختارهای جسمی و روحی این دو جنس و مسئولیت‌ها و نقش‌هایی است که باید در بزرگ‌سالی بر عهده گیرند.

به دلیل تفاوت خصوصیات درونی دختران و پسران، در جامعه نیز از نظر اجتماعی و رفتاری در شرایط خاصی نسبت به یکدیگر قرار می‌گیرند و اگر کودکی با توجه به جنسیت خود پرورش نیابد، ممکن است در آینده در یافتن هویت جنسی ثابت خود دچار مشکل شود.

اما با توجه به تفاوت نوع تربیتی در دو جنس دختر و پسر به‌طور قطع نقش‌های متفاوتی نیز برای آن‌ها در خانواده و جامعه تعریف می‌شود که این نقش در مورد دختران از گذشته تا به امروز تغییراتی داشته و به‌منظور پرداختن به این موضوع با یک روان‌شناس به گفت‌و‌گو نشستیم.

احسان کاظمی در گفت‌وگو با خبرنگار ما با بیان اینکه نقش اعضای خانواده از چند جهت تعیین می‌شود، اظهار کرد: یک مورد، نقش سنتی خانواده است که آن خانواده برای یک عضو قائل بوده و با نگاه به فرزندان شاید این‌گونه باشد که دختر مسئولیت مشابه مادر در ابعاد کمتر دارد.

وی با تأکید بر اینکه در نگاه خانواده‌های سنتی به فرزند دختر این‌گونه است که شاید تمام آبروی خانواده در دست آن‌هاست و باید در ذهن والدین مظلوم‌تر باشد؛ گفت: از دیدگاه این خانواده‌ها، ارزش دختر به زیبا بودن است نه باهوش بودن.

این روان‌شناس با یادآوری این موضوع که در خانواده با نقش سنتی فرزند دختر نباید متناسب با سن رفتار کرده بلکه باید متناسب با جنسیت و نگاه والدین رفتار کند، بیان کرد: در این خانواده‌ها یک پسر هشت ساله می‌تواند شیطنت داشته باشد اما از فرزند دختر این انتظار نمی‌رود.

کاظمی با بیان اینکه در مورد دوم که نگاه غیر سنتی و رسانه‌ای در آن مطرح است، افزود: در این نوع نگاه به دختر، خوراک رسانه‌ای و الگوی ارائه شده در آن ملاک عمل قرار می‌گیرد.

وی با تأکید بر اینکه اگر قرار است در خانواده همدلی ایجاد شود باید از دختر و پسر بخواهیم که در کارهای خانه به پدر و مادر کمک کنند افزود: گاهی نقش مساوی در کمک به کارهای خانه بین فرزندان در خانواده وجود دارد.

این روان‌شناس ادامه داد: نوع نگاه‌ها در خانواده به فرزند دختر و پسر بیان می‌کند که از آن‌ها چه انتظاراتی در مورد رفتارها دارند که به این مهم اثر پیگمالیون گفته می‌شود؛ در پیگمالیون وقتی از فردی انتظاری داریم آن فرد ناخودآگاه شبیه انتظار، رفتار می‌کند.

کاظمی با بیان اینکه تغییرات در نسل دختران از گذشته تا به امروز تغییرات متناسب با درک و بالا رفتن شعور جامعه نبوده است، خاطرنشان کرد: تغییرات، بیشتر عصیانی و ناشی از محدودیت‌هایی موجود در جامعه بوده نه متأثر از ارتقای فرهنگی و متناسب با تحولات اجتماعی.

وی با تأکید بر اینکه دختران به‌اشتباه فکر کردند، هر چه بیشتر شبیه پسران باشند، آزادتر خواهند بود، یادآور شد: اکنون نیز به مراجعان خود متذکر می‌شوم که متأسفانه از دختر و زن بودن خود فاصله گرفته‌اند.

این روان‌شناس بیان کرد: برخی جملات همچون «این دختر خودش یک پا مرد است» باعث شده تا دختران و زنان فکر کنند هرچه به جنسیت مرد نزدیک‌تر شوند، مقاوم‌تر، آزادتر، شادتر، قوی‌تر و رهاتر خواهند بود.

کاظمی به رفتارهای شبیه‌سازی شده دختران به پسران اشاره کرد و گفت: اکنون مصرف سیگار در دختران برابر با پسران بوده و حتی نوع عکس‌های منتشر شده در فضای مجازی نیز نشان‌ از نارضایتی جنسیتی در بین دختران دارد، این نقش را نه در قالب ساختار شخصیتی و جنسیتی بلکه با الگوبرداری از نقش جنس مخالف برای خود به وجود آورده‌اند که قطعاً دوامی نخواهد داشت.

وی بیان کرد: همان‌قدر که نقش زنانه و دخترانه برای یک مرد و یا پسر می‌تواند آسیب‌زا باشد، متقابلاً برای دختران نیز این اتفاق رخ می‌دهد.

این روان‌شناس با بیان اینکه در کتاب‌ها دختران نقش خانه‌داری، مراقبت از خانواده، همدلی، کمک کردن و مهربانی را دارند، افزود: فرشته‌های مهربان در ذهن ما هنوز زنان هستند و مردها بیشتر نقش‌های اجتماعی، پیشرفت و موفقیت را دارند و خانواده‌ها منفعلانه این موضوع را پذیرفته‌اند.

کاظمی با تأکید بر اینکه هنوز متوجه نشده‌ایم که می‌توانیم برای دختران متناسب با ساختار جنسیتی آن‌ها نقش مثبت، فعال و زنانه انتخاب کنیم، تصریح کرد: فیلم‌سازان، برنامه‌سازان، مربیان، تولیدکنندگان محتواهای درسی، والدین و... هنوز به این باور نرسیده‌اند که مرد یا زن، دختر یا پسر قبل از جنسیت یک انسان است؛ اگر نقش انسانی فرد به‌خوبی تبیین شود، نقش جنسیتی او به‌راحتی شکل می‌گیرد.

وی با بیان اینکه فرهنگ و دین ما یکسری قالب‌های رفتاری برای دختر و پسر تعیین کرده است، ادامه داد: اگر در درجه نخست انسانیت دختر و پسر را در خانواده و جامعه در نظر بگیریم و آموزه‌های ناب، انسانی و اخلاقی دین و فرهنگ خود را به وی آموزش دهیم، فرزند متناسب با جنسیت و الگوبرداری از دو جنسیت متفاوت مادر و پدر، می‌تواند نقش خود را به‌خوبی ایفا کند.

این روان‌شناس با اشاره به برداشت‌های شخصی از دین و فرهنگ، خاطرنشان کرد: باید به دختران مراقبت از خود را بیاموزیم که متناسب با باورهای دینی وقتی به سن بلوغ می‌رسند قطعاً این مراقبت با پسران متفاوت است.

کاظمی با بیان اینکه با رسیدن دختران به سن بلوغ باید آموزش دهیم ضمن مراقبت از زیبایی خود، مراقب زیبایی نفس، روان و آرامش خود نیز باشند، یادآور شد: باید به دختران یاد دهیم با نمایش زیبایی خود در کوچه و خیابان، آرامش جامعه را بر هم نزنند، این ناشی از رفتار والدین در درون خانواده و توجه و محبت آن‌ها به دختران است.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه فرزندان خود را متناسب با اصول دینی و روان‌شناسی تربیت نمی‌کنیم، اظهار کرد: ابتدا باید فرزندان را همچون یک انسان تربیت کرده و آموزه‌های دینی را تفسیر به رأی نکنیم چراکه آموزه‌های دینی متأثر از علم انسان‌شناسی است.

این روان‌شناس در پایان گفت: به دختران خود آموزش دهیم که خواسته یا ناخواسته، اعتلای یک جامعه به رشد فکری، روانی، عاطفی و شخصیتی زنان آن جامعه بستگی دارد.

خانواده مرکز عشق و عواطف بوده و محبت‌ها، دوستى‌ها، صلح‌ها و آشتى‌ها از خانه و خانواده نشأت گرفته و در ایجاد عاطفه و دوستى نقش اساسى دارند و در این میان دل فرزندان دختر در گرو عشق و صمیمیت فضای موجود در خانواده و به‌ویژه والدین است؛ خانواده، همچون کارگاهى است که در آن خوبی‌هاى اصیل انسانى شکل گرفته و در بین اعضا رشد مى‌کند؛ همان‌قدر که محیط خانواده و والدین در تربیت فرزندان مؤثر است در تعیین نقش و تعریف وظایف هر یک از اعضای خانواده نیز مؤثر بوده و آنجاست که شکل‌گیری شخصیت اعضا متناسب با جنسیت آن‌ها مهم جلوه می‌کند.

این نکته در جامعه ما به‌عنوان یک جامعه اسلامی قابل تأمل است که به‌کارگیری آموزه‌های دینی در تربیت اعضای خانواده اصلی بسیار مهم بوده که با رعایت آن از بروز بسیاری از مسائل جلوگیری خواهد شد و انتخاب نقش متناسب با ساختار جنسیتی برای دختران بر مبنای آموزه‌های دینی یک ضرورت است؛ دین اسلام همواره برای زنان و دختران اهمیت ویژه‌ای قائل بوده و سفارش‌های فراوانی از ائمه (ع) در مورد دختران در متون دینی و روایات وارد شده است و یکی از موضوعات مهم اجتماعی امروز جایگاه و نقش دختر در عرصه خانواده و اجتماع است.

با توجه به اهمیت نقش دختران امروز و زنان فردا در جامعه برای نقش‌آفرینی صحیح آن‌ها نیاز به یک تعریف درست و مبتنی بر آموزه‌های دینی و اخلاقی و الگوسازی در این خصوص است که در ابتدای امر باید خانواده‌ها و والدین برای تحقق آن همت کنند و جامعه نیز برنامه‌های دقیق و پرمحتوایی به این منظور داشته باشد.