سپهرغرب گزارش می‌دهد؛

«صنایع دستی همدان» چشم‌انتظار استانداردسازی

براساس تحقیقات به‌عمل‌آمده سال 98 بیش از 90 درصد محصولات شهر جهانی لالجین تأییدیه استاندارد inso 20758 را نگرفت، درحالی که اشتغال پایدار در سایه صنایع دستی استاندارد در استان همدان رقم‌زدنی است؛ تجربه‌ای تلخ در همدان که به سفال‌ها و محصولات چینی گره خورد و این‌روزها اگر سری به شهر جهانی لالجین بزنید، شاهد بازار پُررنگ‌ولعاب همین محصولات چینی هستید!

سال 1392 بود که مطرح شد «سفال‌ها سمی هستند، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود» و همین موضوع باعث شد ضربه‌های بسیاری بر بدنه سفال همدان بخورد!

تابستان سال 1397 مجدداً این بحث باز شد و این‌بار به‌صراحت سفال همدان در نوک پیکان قرار گرفت! اگرچه بارها مسئولین مربوطه در همدان تکرار کردند که این خبر کذب است و سفال همدان سمی نیست، اما در آن دوران بیشتر از پنج سال درباره وجود سرب با درصد بالا در سفال‌های لالجین هشدار داده شده بود که اقدامی علمی جهت رد این فرضیه وجود نداشت و می‌توان گفت دستان مسئولین استان همدان برای صحه گذاشتن بر ادعایشان، خالی بود و حداقل نتوانستند این موضوع را به اثبات برسانند.

اما اگر تولید محصولات را از همان ابتدا یعنی مواد اولیه تا فرآیند تولید و بسته‌بندی استاندارد کرده بودیم و به‌نوعی زنجیره تولید محصولات و صنایع دستی استان استانداردسازی شده بود، این اتفاق هرگز نمی‌افتاد.

حال اگر نگاهی به دیگر استان‌های کشور بیندازیم که در زمینه صنایع دستی حرف‌هایی برای گفتن دارند، می‌بینیم در استان اصفهان در این زمینه اقدامات مناسبی در پیش گرفته شده است؛ به‌نوعی که رئیس گروه پژوهشی استاندارد منطقه‌ای اصفهان در این مورد با بیان اینکه افزون‌بر 60 درصد استاندارد‌های صنایع دستی نخستین‌بار از استان اصفهان تعریف شده است، نظارت بر اجرای استاندار‌دها و اعطای پروانه کاربرد علامت استاندارد به واحد‌های تولیدی مطرح را از گام‌های بعدی برشمرد.

فرحناز رجالی با بیان این جمله که تلاش کرده‌ایم در بخش صنایع دستی و محصولات تولیدی مردم به‌جای فروشنده به نشان استاندارد درج‌شده روی محصول اعتماد کنند، ادامه داده است: پس از تدوین استاندار‌دها و اجرای آن در اصفهان، به حوزه بین‌المللی نیز ورود کردیم.

وی که هدف از این اقدام را خروج از صادرات تک‌محصولی با تقویت صادرات صنایع دستی استاندارد دانسته است، تصریح کرد: با وجود سرآمد بودن ایران در صنایع دستی و ظرفیت مطلوبی که اصفهان در این بخش دارد، واردات محصولات خارجی نام پُرآوازه استان را خدشه‌دار کرده و مصنوعات غیر استاندارد و بی‌کیفیت وارداتی بی‌اعتمادی مردم و مصرف‌کننده به محصولات اصیل صنایع دستی را به‌ دنبال داشته است.

استاندارد‌سازی می‌تواند در جهت افزایش و بهبود کیفیت محصولات، بهبود روش‌های تولید، حفظ حقوق مصرف‌کنندگان، سنجش کیفی و اصالت محصولات و به‌کارگیری مواد اولیه مناسب وارد کار شود، همچنین اعتماد مصرف‌کنندگان به خرید آن محصول را افزایش داده و راه‌ها را برای صادراتش هموار کند.

اما به‌راستی محصولات و صنایع دستی استان همدان در کجای این ماجرا قرار دارند؟ آیا توانسته‌ایم در این مسیر به نحوی پیش رویم که ما هم بتوانیم از بازارهای صنایع دستی، بازارهای ملی و بین‌المللی بهره‌مند شده، ارزآوری و اشتغال را به دنبال داشته باشیم یا خیر؟

در این خصوص گفت‌وگوهایی با هاشم مظاهری، معاون صنایع‌ دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری استان همدان و زهرا شیرزادی، کارشناس استانداردسازی معاونت صنایع دستی استان همدان ترتیب داده شد که در ادامه متن این صحبت‌ها را می‌خوانید:

   صادرات 27 میلیون دلاری صنایع دستی استان همدان

معاون صنایع‌ دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری استان همدان در گفت‌وگو با سرویس صنایع دستی سپهرغرب با بیان اینکه سال گذشته شیوع ویروس کرونا مقداری بر میزان صادرات صنایع دستی اثر گذاشته و موجب کاهش این روند شد، اظهار کرد: بیشتر صادرات صنایع دستی استان همدان در زمینه سفال و سرامیک بوده است.

هاشم مظاهری مطرح کرد: سال گذشته میزان صادرات صنایع دستی استان همدان برابر 39.5 میلیون دلار بوده است.

وی خاطرنشان کرد: این صادرات بیشتر در صنایع دستی سفالی لعاب‌دار، بدون لعاب، مجسمه‌های سفالی و سرامیکی، مبل و منبت، مرواربافی و مواردی از این قبیل بوده است.

مظاهری در این راستا تشریح کرد: صادرات صنایع دستی استان همدان بیشتر به مقصد کشورهایی چون عراق، عمان، قطر، غنا، امارت متحده عربی، ترکیه، هلند، آلمان، سوئد و کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای حوزه اوراسیا است.

این مقام مسئول در بخش پایانی این گفت‌وگو با تأکید بر اینکه روند مذکور در صادرات صنایع دستی استان همدان طی سال جاری نیز دنبال شده است، اضافه کرد: میزان صادرات صنایع دستی استان همدان در 9 ماهه سال 1400 برابر 27 میلیون و 383 هزار دلار بوده است.

   تهیه استاندارد 4 رشته صنایع دستی در استان همدان

کارشناس استانداردسازی معاونت صنایع دستی استان همدان نیز در گفت‌وگو با سرویس صنایع دستی سپهرغرب درخصوص اقدامات صورت‌گرفته برای برندسازی و استانداردسازی صنایع دستی استان همدان مطرح کرد: تهیه استاندارد رشته‌های صنایع دستی را طی چند سال اخیر در دستور کار قرار داده‌ایم.

زهرا شیرزادی با بیان اینکه در عرصه مذکور چهار مورد را درپیش گرفته‌ایم، تشریح کرد: این موارد شامل رشته‌های سفال و سرامیک لالجین، نقاشی لعاب برجسته سفال، نقاشی رولعابی سفال و نازک‌کاری چوب است.

وی خاطرنشان کرد: برای بار دوم تجدید نظر آن‌ها را نیز انجام داده‌ایم و حال به افراد هنرمند و صنعتگر برمی‌گردد که چه میزان به دنبال موضوع استانداردسازی رفته باشند.

شیرزادی در ادامه صحبت‌های خود با تأکید بر اینکه افراد باید به سازمان استاندارد مراجعه کرده باشند، تصریح کرد: برای برندسازی نیز در عرصه شهرها و روستاها به‌صورت کلی وارد کار شدیم؛ به‌نوعی که روستای ملی اشترمل تویسرکان، روستای ملی کمیجان در عرصه مرواربافی ملایر و البته شهر جهانی ملایر را داشته‌ایم.

وی با بیان اینکه در استان همدان پنج برند در صنایع دستی داریم، عنوان کرد: برندهای دیگر به‌صورت شخصی هستند؛ یعنی هر فردی در عرصه صنایع دستی به‌ویژه اگر صاحب کارگاهی است، به دنبال نام خود می‌رود و صنعت دستی تولیدی‌اش را با برند خاصی پیش می‌برد.

کارشناس استانداردسازی معاونت صنایع دستی استان همدان به موضوع برند چرم همدان اشاره کرد و افزود: برای پیشروی این برندها یک‌سری راهنمایی‌ها از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان به انجام می‌رسد و برخی برندها نیز از سوی خود هنرمندان تهیه می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه برای برندسازی صنایع دستی در مواردی نیاز به پیگیری‌های شخصی وجود دارد، اضافه کرد: کارهای اداری مانند برندهای جهانی را ما پیش می‌بریم و ضمن همکاری با نمایندگان شورای جهانی صنایع دستی و غیره، کارها پیش می‌روند، پروپوزال‌ها تهیه شده و دفاعیه‌ها به انجام می‌رسد.

شیرزادی در پاسخ به اینکه در بحث استانداردسازی مواد اولیه صنایع دستی چه اقداماتی در استان همدان به انجام رسیده است؟ اظهار کرد: ما مواد اولیه را استاندارد نمی‌کنیم، بلکه مواردی که باید براساس آن‌ها پیش رفت را تهیه می‌کنیم تا صنعتگران و هنرمندان بتوانند در قالب استانداردهای ملی طبق پیش‌نویس‌ها حرکت کنند.

وی ادامه داد: ما پیش‌نویس‌ها را تهیه می‌کنیم و اقدامات مربوطه را انجام می‌دهیم تا استاندارد بودن صنایع دستی مشخص شود و در رابطه با آن صحبت‌هایی صورت می‌گیرد.

کارشناس استانداردسازی معاونت صنایع دستی استان همدان در بخش پایانی این گفت‌وگو تصریح کرد: اگر شخصی به‌عنوان یک سفالگر به دنبال گرفتن استاندارد برای محصول خود باشد و بخواهد مُهر استاندارد روی بسته‌بندی محصولات تولیدی خود داشته باشد، حتماً باید به سازمان استاندارد مراجعه کند و با توجه به پیش‌نویسی که تهیه شده، دفاع شده و شماره خاص استاندارد ملی دارد، اقدامات مربوطه را به انجام برساند.

در روش‌های استانداردسازی، آزمون درجه‌بندی و ارزیابی کیفی محصول با معیار‌های دقیق انجام می‌شود و به‌خصوص به اصالت و کیفیت مواد اولیه و زیرساخت‌ها توجه می‌شود؛ روندی که نظارت بر تولید محصول، نمونه‌برداری تصادفی از صنایع دستی تولیدی و اعطای گواهی استاندارد پس از آزمون را درپیش می‌گیرد و حتی سال تولید و شهر تولیدکننده آن را نیز روی صنایع دستی درج می‌کند.

کنترل و نظارت‌ها بر استانداردهای صنایع دستی در کنار دوره‌های آموزشی می‌تواند نقش مهمی برای تحقق این مهم داشته باشد؛ تسهیل فرآیندها و همین آموزش‌ها می‌تواند واحد‌هایی را موفق به گرفتن پروانه کاربرد نشان استاندارد کند و همین امر، مشکلات گمرکی و صادراتی صنایع دستی را کاهش می‌دهد.

کیفیت در صنایع دستی از طریق به‌کارگیری مواد مرغوب، سطح بالایی از تکنیک و توجه به ظرافت کار در تولید مشخص می‌شود و درنهایت، این محصول استاندارد باید بتواند در کنار رعایت استانداردهای کارگاهی از قبیل ساختمان کارگاه، سالن کار، تجهیزات و ماشین‌آلات مورد نیاز، انبار مواد اولیه و محصول نهایی، تهویه، نور، حرارت، مسائل امدادی و کمک‌­های اولیه و غیره، در جهت کاهش هزینه­‌ها، ارتقای بهره‌وری و تأمین سلامت کار در کارگاه­‌ها نیز گام بردارد و در کنار همه این‌ها، بتواند ارزش افزوده‌ای را در سایه ارتقای کیفیت تولید و خدمات و البته صادرات، به ارمغان آورد.

به این ترتیب حال که استان همدان در بُعدهای ملی و بین‌المللی شهرهای جهانی سفال لالجین، مبل و منبت ملایر، نشان جغرافیایی منبت تویسرکان، روستای ملی منبت گلریز و دیگر صنایع مانند چرم را در دل خود جای داده است، زمان آن رسیده تا همکاری‌ها بین اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان و سازمان استاندارد قوت گرفته تا مسیر برای ورود به عرصه استانداردسازی صنایع دستی بیش‌ازپیش هموار شود و شاهد ورود هرچه مناسب‌تر صنعتگران، فعالین و هنرمندان در این زمینه باشیم.

صنایع دستی قلب تپنده اشتغال و هویت هستند که می‌توان با حمایت از آن‌ها و هدایتشان در مسیر استاندارد، مانع‌تراشی‌ها بر سر راه صادرات را از بین برد، اعتماد را به سمت این محصولات برگرداند و به سمت فروش و صادرات آن‌ها آستین‌ها را بالا زد؛ مهمی که این‌روزها در همدان کم‌رنگ شده و هنوز نتوانسته جایگاه واقعی خود را به‌دست آورد.