یک متخصص فیزیوتراپی توصیه کرد؛

برای پیشگیری از آرتروز؛ هر 45 دقیقه موقعیت بدنی خود را تغییر دهید

کار با رایانه و تلفن همراه به مدت طولانی احتمال بروز آرتروز گردنی را چندین برابر می‌کند

این روزها آرتروز یکی از علل شایع مراجعه افراد به درمانگاه‌های طب فیزیکی و توان‌بخشی است. آرتروز که گاهی با عنوان بیماری مفصلی «دژنراتیو» یا «آرتریت دژنراتیو» و «استئوآرتریت» (OA) نیز یاد می‌شود، شایع‌ترین بیماری مزمن مفاصل است. آرتروز روی هر مفصلی تأثیر می‌گذارد؛ اما اغلب در زانوها، ران‌ها، بخش پایین کمر، اتصالات کوچک انگشتان و قاعده‌ انگشت شست و بزرگ پا بُروز می‌کند. در کشورهای پیشرفته، میزان شیوع آرتروز زانو ١٣ درصد و در ایران ٢٠ درصد گزارش شده که با توجه ‌به بیشتر بودن جمعیت جوان ایران میزان شیوع این بیماری در افراد مسن ایران بسیار بیشتر است که در فرهنگ و تغذیه و سبک زندگی ایرانی ریشه دارد؛ مانند دوزانو و چهارزانو نشستن، استفاده بیشتر پله به‌جای آسانسور، نداشتن برنامه ورزشی طولانی‌مدت و پایدار، به‌ویژه ورزش‌های آبی، استفاده از سرویس بهداشتی ایرانی و استفاده کمتر از مواد غضروف‌ساز، مانند آووکادو و سویا و بعضی ماهی‌ها.

در مفاصل سالم، ماده‌ای شبیه به لاستیک به‌ نام غضروف انتهای هر استخوان را می‌پوشاند. غضروف برای حرکات مفصل‌ها، سطحی صاف و سُرخوردنی مهیا می‌کند و مثل بالشتکی بین استخوان‌ها قرار می‌گیرد. در آرتروز، غضروف‌ها متلاشی می‌شوند. این امر موجب اختلال در حرکت مفصل، درد و تورم می‌شود. با گذشت زمان و بدترشدن آرتروز، استخوان‌ها ممکن است بشکنند و ساختارهایی به‌نام خار استخوانی تشکیل شود. قطعاتی از استخوان‌ها یا غضروف‌ها ممکن است جدا شوند و در اطراف مفصل شناور بمانند. در بدن، فرایندی التهابی رخ می‌دهد و پروتئین‌هایی به‌نام سیتوکین و نیز آنزیم‌های تولیدشده آسیب بیشتری به غضروف وارد می‌کنند. در مراحل نهایی آرتروز، غضروف‌ از بین می‌رود و استخوان‌ها روی هم کشیده می‌شوند و این امر موجب بروز آسیب و درد بیشتری می‌شود.

در همین راستا با توجه به افزایش آرتروز در چند سال اخیر با یکی از متخصصان به نام این حوزه به گفت‌و‌گو نشسته که نتیجه را باهم می‌خوانیم:

محمد اکبری با بیان اینکه آرتروزها در هر قسمت از بدن که بروز کنند به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند، عنوان کرد: برخی از بیماری‌های زمینه‌ای باعث آرتروز ثانویه می‌شوند به‌طور مثال فردی که به بیماری روماتیسم مبتلا شده ممکن است ناحیه گردنی او هم درگیر شود و در نهایت آرتروز در ناحیه گردنی‌اش بروز کند.

وی با بیان اینکه آرتروز ثانویه در هر سنی با توجه به بروز سایر بیماری‌های زمینه‌ای ایجاد می‌شود، اذعان کرد: دلیل مشخصی برای آرتروزهای اولیه وجود ندارد اما استفاده ناصحیح از عضو مورد نظر به‌طور مثال در ناحیه گردنی، فشار آوردن به مفاصل بر اثر بلند کردن بارهای سنگین، احتمال آرتروز اولیه را دوچندان می‌کند.

استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه سندروم بدراستایی هم ممکن است باعث آرتروز شود، اظهار کرد: اگر راستای گردن تغییر کند و غیر طبیعی شود ممکن است آرتروز اولیه رخ دهد.

اکبری با بیان اینکه حالت بدن و نشستن اشتباه برای مدت طولانی می‌تواند سبب آرتروز شود، عنوان کرد: این نوع آرتروز بعد از سن 40 سالگی بروز کرده و اگر به‌تدریج عوامل خطری که سبب آرتروز شده‌اند برطرف نشود بیماری پیش‌رونده خواهد شد.

وی عنوان کرد: زمینه آرتروز در افرادی که فعالیت فیزیکی زیادی دارند، با گردن و یا سر خود بار حمل می‌کنند، به مدت طولانی با رایانه و گوشی در ارتباط هستند و غیره بیشتر خواهد بود.

وی با بیان اینکه فشار غیرمتعارف به ناحیه گردنی سبب بروز آرتروز می‌شود، ابراز کرد: افرادی که فعالیت جسمانی کمی دارند و گردن آن‌ها همیشه در حالت ناصحیح قرار دارد احتمال اینکه به آرتروز گردنی مبتلا شوند افزایش خواهد یافت.

این متخصص فیزیوتراپی بیان کرد: زمانی که افراد به‌صورت مستمر و در وضعیت نامناسب بدنی و گردنی با رایانه و گوشی تلفن همراه خود کار می‌کنند، احتمال ابتلا به آرتروز گردنی در آن‌ها افزایش می‌یابد، یادآور شد: در واقع این افراد ممکن است زودتر از سایرین به این بیماری مبتلا شود.

اکبری با بیان اینکه تا زمانی که فرد در جهت راستای ناصحیح قرار داشته باشد ناحیه گردنی او تحریک شده و احتمال ابتلا به آرتروز در آن دوچندان خواهد شد، مطرح کرد: تا زمانی که اختلال راستا به شکل تغییر راستای مفاصل ناحیه گردن منجر نشود تا حدودی قابل برگشت خواهد بود و فرد با درمان به‌موقع و اصلاح ساختار بدن خود می‌تواند از آرتروز پیشرفته جلوگیری کند.

وی با بیان اینکه زمانی که ساختار استخوانی بدن تغییر کند برگشت ساختار به شکل اولیه آن به سختی امکان‌پذیر است، عنوان کرد: اگر درمان‌های ابتدایی جواب‌گو نباشد احتمال آنکه فرد به جراحی نیاز پیدا کند دوچندان خواهد بود.

  آرتروز شدید درد در نواحی بالاتنه بدن را به‌دنبال خواهد داشت

استاد دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه عوامل بروز درد در قسمت‌های مختلف بدن بسیار زیاد است، اذعان کرد: از طریق معاینه و رادیوگرافی می‌توان آرتروز را تشخیص داد و به علت آن پی برد.

اکبری با عنوان اینکه اگر شدت آرتروز کم باشد درد بیشتر در ناحیه گردنی ایجاد می‌شود، گفت: درصورتی‌که شدت آرتروز زیاد باشد ممکن است از نوک انگشتان، کتف، شانه و کل اندام بالایی بدن درد را احساس کنند.

وی با بیان اینکه آرتروز اولیه به‌تدریج و با درد‌های مکرر ایجاد می‌شود، عنوان کرد: ابتدا درد‌های ناشی از آرتروز اولیه کم بوده و خیلی اذیت‌کننده نیست اما با مرور زمان بعد از چند سال درد بیشتر و اذیت‌کننده خواهد شد.

  بروز یک حادثه علت اصلی دیسک ناگهانی

این استاد دانشگاه با بیان اینکه دیسک ناگهانی معمولاً به دلیل‌های خاص همچون بلند کردن بار سنگین، فشار ناگهانی به کمر و گردن و غیره ایجاد می‌شود، خاطرنشان کرد: در واقع بیمار هنگام مراجعه از بروز حادثه‌ای خبر می‌دهد که به‌دنبال آن درد شدیدی در ناحیه مشخصی از بدن را تجربه کرده است.

اکبری با بیان اینکه در دیسک کمر بیمار از درد در ناحیه مشخصی شاکی است، عنوان کرد: افرادی که فعالیت فیزیکی زیادی در طول روز انجام می‌دهند و یا به مدت طولانی با رایانه در ارتباط هستند لازم است با انجام فعالیت ورزشی پیوسته و مناسب، توان عضلات اطراف مفاصل و کل بدن را تقویت کنند.

وی تأکید کرد: برای پیشگیری از آرتروز فرد باید از قرارگیری در حالت‌های غیرمتعارف و غیرطبیعی جلوگیری کند و یا آن را به تأخیر بیندازد.

این استاد فیزیوتراپی دانشگاه علوم پزشکی ایران با بیان اینکه تغییر حالت بدن نقش بسزایی در پیشگیری از آرتروز دارد، خاطرنشان کرد: نگه‌داشتن بدن در یک حالت ثابت به مدت طولانی ازجمله عوامل آسیب‌رسان به بدن و بروز این بیماری مفصلی خواهد بود.

اکبری گفت: نگه‌داشتن بدن در حالت نشسته یا ایستاده به‌صورت طولانی و بیش از 45 دقیقه، آسیب‌رسان خواهد بود و احتمال آرتروز در نواحی مختلف بدن را چندین برابر می‌کند؛ لازم است اگر مدت زمان طولانی نشسته‌اید بلند شده و کمی راه بروید و یا بالعکس.

وی با بیان اینکه بعد از حداکثر یک ونیم ساعت حالت نشسته باید به یک ربع بلند شده و کمی راه برویم و وضعیت بدن را تغییر دهیم، خاطرنشان کرد: برای پیشگیری از آرتروز لازم است که روزانه نسبت به پیاده‌روی سبک اقدام کنیم، پیاده‌روی برای مجموعه عملکرد و همکاری ساختارهای مختلف بدن لازم و ضروری است.

این متخصص فیزیوتراپی ضمن اشاره به روش‌های مرسوم و غلط درمان آرتروز و دیسک همانند زالودرمانی، اذعان کرد: این روش‌های کم‌اثر و آسیب‌زا احتمال اشاعه بیماری‌های ویروسی همانند هپاتیت را دارد و حتی ممکن است درد را بیشتر کند.

اکبری با بیان اینکه برای تقویت عضلات، پیشگیری از آرتروز و دیسک بیماران باید به متخصصان این رشته مراجعه کنند، اظهار کرد: اگر فرد سالم بوده و هیچ‌گونه بیماری دیگری نداشته باشد می‌تواند در مراحل بیماری به فیزیولوژیست‌ها یا فارغ‌التحصیلان تربیت‌بدنی مراجعه کند؛ بنده درمان از طریق طب سنتی را توصیه نمی‌کنم.

وی با بیان اینکه اگر درد بیش از پنج روز دوام داشت فرد باید به متخصص مراجعه کند، افزود: خوددرمانی در این روش توصیه نمی‌شود و آسیب‌زا خواهد بود.

حال با توجه به آنچه گفته شد یکی از راه‌های مفید برای مدیریت آرتروز «حرکت دادن» است. اگرچه سخت است هنگام آسیب‌دیدگی مفاصل به ورزش فکر کنیم، حرکت دادن عامل مهمی است. حتی فعالیت‌های ساده‌ای مانند قدم زدن در اطراف محله یا داشتن کلاس ورزشی آسان و سرگرم‌کننده می‌تواند موجب کاهش درد شود و به حفظ وزن سالم کمک کند. تمرینات ورزشی تقویت‌کننده عضلات موجب تقویت عضلات اطراف مفاصل می‌شود و تحمل بار به‌وسیله این مفاصل را آسان می‌کند و موجب کاهش درد می‌شود. ورزش‌های هوازی به بهبود استقامت و سطح انرژی و نیز کم کردن وزن کمک می‌کنند. بیمار مبتلا به آرتروز باید قبل از آغاز برنامه ورزشی با پزشک مشورت کند. وزارت بهداشت و خدمات انسانی آمریکا توصیه می‌کند بهتر است تمام افراد ازجمله مبتلایان به آرتریت در هفته 150 دقیقه ورزش سبک کنند.

زمانی، آرتروز به‌عنوان بیماری فرسودگی مفاصل درنظر گرفته می‌شد و پیامد اجتناب‌ناپذیر زندگی طولانی و فعال بود. با وجود این، پژوهش‌ها نشان داده‌اند آرتروز فرایند پیچیده‌ای است که دلایل مختلفی دارد. این بیماری همراهِ اجتناب‌ناپذیری از پیری نیست؛ بلکه نتیجه‌ای از ترکیبی از عوامل مختلفی است که بسیاری از آن‌ها تغییر دادنی یا پیشگیری کردنی هستند.