معیارهای شناسایی نخبگان از رتبهمحوری به مسألهمحوری تغییر میکند
یکی از مهمترین مؤلفههای پیشرفت، مشارکت نخبگان در حل مشکلات و چالشهایی است که کشور با آن مواجه است. اما معیارهایی که در حال حاضر برای انتخاب یک فرد بهعنوان نخبه در نظر گرفته میشود، بهجای آنکه استعدادهای برتر را بهسمت حل مسئله سوق دهد، تمرکز خود را بیشتر روی رتبه کنکور، مدالهای المپیاد و یا نوشتن مقالات قرار داده است. معیارهایی که باعث شده علاوه بر عدم مشارکت فعال نخبگان در حل مسائل کشور، بسیاری از دانشجویان مستعدی که در این راستا قدمهایی مؤثر برداشتهاند، نخبه محسوب نشده و مورد حمایت قرار نگیرند.
معیارهای فعلی استفاده از طرحهای بنیاد نخبگان
در حال حاضر انتخاب نخبگان با توجه به سوابق علمی و پژوهشی آنها صورت میگیرد. این بنیاد برای حمایت از نخبهها، طرحهای مختلفی دارد که شیوهنامههای هر یک با دیگری متفاوت است؛ برای مثال طبق شیوهنامه «طرح شهید صیاد شیرازی»، دانشجویان پسر برای بهرهمندی از تسهیلات خدمت نظام وظیفه تخصصی بایستی حداقلی از امتیازات درجشده در جدول پیوست این شیوهنامه را کسب نمایند.
معدل، رتبه کنکور سراسری، نشان المپیادهای ملی و جهانی، نگارش مقالات، مشارکت در انجام طرحهای پژوهشی، ثبت اختراع، حضور در جشنوارههای مختلف و... که در این شیوهنامه ذکر شده است، هر کدام دارای یک امتیاز منحصر بهفرد است که با توجه رزومه علمی و فعالیتهای پژوهشی فرد، مجموع این امتیازات بهعنوان معیار انتخاب قرار میگیرد. در نهایت فرد حائز شرایط میتواند تقاضای طرح جایگزین خدمت سربازی دهد و به جای گذراندن خدمت در پادگان، روی طرحهای مرتبط با رشته خود کار کند.
در معیارهای انتخاب افراد نخبه، به انواع مختلفی از فعالیتها توجه میشود که از جنس فعالیتهای آموزشی، پژوهشی، فناورانه، علمی-اجتماعی و فرهنگی با امتیازات و وزنهای مختلف هستند. این معیارها در عمل ممکن است موجب سوق دادن دانشجوها برای نگارش و چاپ مقاله شود و بسیاری از افراد مستعد را نیز در نظر نمیگیرد؛ بنابراین لازم است تا تغییراتی در آنها صورت گیرد.
نحوه انتخاب نخبگان تغییر میکند
چندی پیش قائم مقام بنیاد ملی نخبگان از اصلاح معیارهای نخبگی و تنوعبخشی به فرآیند شناسایی نخبهها در این بنیاد خبر داد. برای اطلاع از این تغییرات با سیدمحمدصادق موحد، معاون مستعدان و آیندهسازان بنیاد ملی نخبگان گفتگو کردیم. وی در خصوص شاخصهای جدید نخبگی اظهار کرد: بر اساس تجربیات قبلی لازم است معیارهایی که بیش از قبل به فعالیتهای مسئلهمحوری اشاره میکند، تقویت شود.
ناصر باقریمقدم، افزود: از این رو اکنون بازنگری در شیوهنامه در دستور کار بنیاد ملی نخبگان قرار گرفته است. فرایندی که برای این موضوع در حال پیگیری است شامل درخواست اعلام نظر از افراد صاحبنظر و همچنین دستگاههای مرتبط به اجرای طرح و شامل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت توسعه شرکتهای دانشبنیان و مرکز تعاملات بینالمللی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیس جمهور و سایر مراکز است.
متقاضیان فعلی نگران نباشند
وی در خصوص متقاضیان فعلی طرحهای بنیاد اظهار کرد: با توجه به اینکه ممکن است افرادی شرایط خود را با شیوهنامه کنونی تنظیم کرده باشند؛ لذا مطابق با رویههای قبلی در خصوص اصلاح این شیوهنامه، مدت زمانی برای اطلاعرسانی و همچنین تنظیم شرایط داوطلبان در نظر گرفته میشود. از این رو برای دانشجویانی که هماکنون مشغول تحصیل بود و در آستانه دانشآموختگی هستند، جای نگرانی برای تغییرات اساسی نیست.
معاون مستعدان و آیندهسازان بنیاد ملی نخبگان در خصوص شیوهنامه طرحهای بنیاد نیز اعلام کرد: شرایط اجرای طرحهای جایگزین خدمت تغییری نخواهد کرد، اما تلاش خواهد شد که در کوتاهترین زمان ممکن و همچنین مرتبطترین جایگاه ممکن برای برگزیدگان، طرح تعریف شود و ایشان به انجام آنها مشغول گردند.