اقداماتی برای کاهش تصادفات ناشی از نور تونلها
سپهرغرب، گروه کاردانش: پژوهشگران بر اساس نتایج بهدستآمده از یک پژوهش میگویند: استفاده از چراغهای نامتقارن در ورودی تونلها، استفاده از سطوح با ضریب انعکاس پایین، کاشت علفزار و درختان در محیط اطراف تونل و نصب ساختارهای نیمه شفاف در ورودی تونلها میتواند به کاهش درخشندگی دید و جلوگیری از وقوع حوادث کمک کند.
در ایران آمار تصادفات جادهای و تلفات ناشی از آن به مقدار قابلملاحظهای بیشتر از استانداردهای جهانی است و این موارد با میزان 32 مورد در صد هزار نفر، دومین علت مرگومیر و شایعترین علت مصدومیتها است.
احداث تونلهای جادهای با توسعه حملونقل جادهای و برای کاهش بار ترافیک، کاهش زمان مسافرت و صرفهجویی در انرژی، افزایش یافته است. با احداث تونلها، بهدلیل مشکلات بینایی که در ارتباط با عدم تطابق فیزیولوژی چشم رانندگان در ورودی و خروجی تونل ایجاد میشود، خطر حوادث رانندگی نیز بیشتر شده، به همین دلیل برای افزایش ایمنی و کاهش حوادث رانندگی در این تونلها، استانداردهایی تدوین شده است.
با اینحال دادههای آماری نشان میدهد که تصادفات جادهای در تونلها نسبت به جادهها کمتر است و تنها دو درصد از تصادفات در تونلها اتفاق میافتد. بااینحال نصب سیستم روشنایی از اقداماتی است که برای جلوگیری از حوادث در تونلهای جادهای انجام میگیرد تا رانندگان در تمامی طول مسیر جادهای اطلاعات کافی در ارتباط با جاده، موانع احتمالی و مسیر حرکت دیگر خودروها داشته باشند.
بررسیها نشان داده که رانندگان هنگام نزدیک شدن، ورود و خروج از تونل، دچار مشکلات بینایی مختلفی میشوند. مشکلات بینایی قبل از ورود به تونل، شامل درخشندگی دید ناشی از انعکاسات محیط اطراف است که باعث کاهش کنتراست تصاویر موانع جادهای در شبکیه چشم میشود و باعث کاهش عملکرد بینایی و بهاصطلاح پدیده «حفره سیاه» میشود. طبق آمار حدود 64 درصد از تصادفات تونلها، در ورودی آنها اتفاق میافتد.
همچنین وقتی رانندگان از یک محیط روشن وارد محیط تاریک میشوند، قبل از اینکه راننده بتواند وضعیت داخلی تونل را درک کند، نیاز به یک فاصله زمانی دارد و به این پدیده «تطابق بصری» میگویند. دلیل این پدیده؛ تغییر ناگهانی در میزان درخشندگی است و نشاندهنده این حقیقت است که بینایی افراد بهتدریج و کمکم انطباق میپذیرد. عقیده بر این است که انطباق چشم از محیطهای روشن به تاریک نیازمند یک مدتزمان نسبتاً طولانی است که ممکن است حداقل هشت دقیقه طول بکشد. به همین دلیل تونلهای جادهای باید در هنگام روز روشنایی قویتری داشته باشند تا چشم راننده هنگام ورود به تونل عملکرد خود را از دست ندهد.
یکی دیگر از مشکلات بینایی، در خروجی تونلها اتفاق میافتد. در طول روز وقتی یک وسیله نقلیه از داخل تونل عبور میکند و به خروجی تونل نزدیک میشود، به علت درخشندگی بالا در انتهای تونل، خروجی بهصورت یک حفره درخشان دیده میشود و عملکرد بینایی رانندگان را کاهش میدهد.
میزان روشنایی موردنیاز تونلهای جادهای به عوامل متعددی مثل موقعیت جغرافیایی تونل، شرایط جوی، سرعت وسایل نقلیه و شرایط سطح جاده بستگی دارد. عدم توجه به این موارد میتواند سبب افزایش حوادث، ترس و دلهره، خستگی و کاهش آسایش و راحتی شود.
با توجه به اهمیت این موضوع در کاهش سوانح رانندگی و اینکه در کشورمان مطالعه جامعی در رابطه با روشنایی تونلها انجام نشده است؛ پژوهشگران روشنایی یکی از تونلهای بسیار طویل استان ایلام را موردبررسی قرار دادند و راهکارهایی را برای بهبود روشنایی آن عنوان کردند.
احمد مهری، جواد ساجدیفر، میلاد عباسی، مهدی جلالی، جمشید غلامپور، تهمینه صالحیان، سید ابوالفضل ذاکریان و یوسف فقیهنیا ترشیزی؛ پژوهشگران مهندسی بهداشت حرفهای و ایمنی در محیط کار و مامایی دانشگاههای علومپزشکی ایرانشهر، همدان، تهران، نیشابور، پژوهشگرانی بودند که در انجام این مطالعه مشارکت داشتند.
برای انجام این مطالعه و بررسی وضعیت روشنایی تونل آزادی در استان ایلام؛ مواردی مثل «فاصله توقف ایمن»، «درخشندگی دید معادل»، «درخشندگی اتمسفری» و «درخشندگی شیشه خودرو» تعیین شد.
در بررسیهای این مطالعه؛ با توجه به درخشندگی دید ناشی از محیط اطراف تونل، شیشه خودرو و اتمسفر؛ میزان درخشندگی لازم در بخش اولیه ناحیه آستانه تونل برابر با 576 کاندلا بر مترمربع تعیین شد. این میزان درخشندگی موردنیاز در ورودی تونل را میتوان به شیوههای مناسبی کاهش داد که ازجمله میتوان به نصب سیستمهای روشنایی نامتقارن در داخل تونل، تغییر سطوح اطراف تونل از مصالحی با سطوح انعکاسی بالا به سطوح انعکاسی پایین (مثل کاشت علفزار و درختان) و استفاده از رنگهای تیره اشاره کرد.
یکی دیگر از عوامل مرتبط با درخشندگی دید، ناشی از انعکاسات شیشه جلو خودرو است. درخشندگی دید شیشه خودرو پدیدهای است که داشبورد یا بخشی از داشبورد بر روی شیشه جلو خودرو منعکس میشود و تصاویری را روی شیشه خودرو ایجاد میکند. در این مطالعه مشخص شد که در مقایسه با میزان استاندارد؛ میزان درخشندگی شیشه خودرو در سطح بالایی قرار دارد.
همچنین بررسی درخشندگی اتمسفری نیز نشان داد که میزان این عامل نیز در مقایسه با استاندارد، زیاد است. درخشندگی اتمسفری و نورهای مزاحم ناشی از اتمسفر، بهشدت به شرایط آبوهوایی مانند مه و نوع ذرات معلق در اتمسفر، وابسته است.
به گفته پژوهشگران این مطالعه؛ رانندگان در تونلهای جادهای باید موانع جادهای را حداقل به فاصله ایمن شناسایی کنند تا از وقوع حوادث جلوگیری شود.
این پژوهشگران معتقدند که استفاده از چراغهای نامتقارن در ورودی تونلها و استفاده از سطوح با ضریب انعکاس پایین و کاشت علفزار و درختان در محیط اطراف تونل و نصب ساختارهای نیمه شفاف در ورودی تونلها میتواند به کاهش درخشندگی دید و جلوگیری از وقوع حوادث کمک کند.
یافتههای این مطالعه بهصورت مقاله علمی پژوهشی «ارزیابی درخشندگی در یک تونل جادهای بر اساس استاندارد CIE88-2004 در جهت کاهش تصادفات رانندگی» در فصلنامه سلامت کار ایران منتشر شده است.