دانشجویان امروز امیدآفرین و پُرتلاش، فردای ایران را میسازند
در آستانه روز دانشجو، فرصتی فراهم آمده تا نگاهی بیندازیم به تلاشها و دغدغههای نسلی که قرار است آینده علمی و اجتماعی این مرز و بوم را شکل دهد. گزارش پیش رو حاصل گفتوگو با دو تن از دانشجویان فعال و نخبه استان همدان است که هریک در عرصهای متفاوت مصداق عینی امید و حرکت رو به جلو هستند. محیالدین ذهابی، مدیر مرکز تحقیقات آریو، داستان پُرشکوه رشد یک واحد فناور دانشجویی را روایت میکند؛ از کارگاههای رباتیک تا طراحی هوش مصنوعی آفلاین و تولید محصولاتی همچون کانکسهای تاشو و دستگاههای پزشکی. او از آرزوها، موفقیتها و البته چالشهای سنگینی میگوید که مسیر تبدیل علم به ثروت و اثرگذاری اقتصادی را ناهموار کردهاند؛ چالشهایی مانند کمبود حمایتهای عملی، ضعف ارتباط دانشگاه با صنعت و کاستیهای انگیزشی در میان بخشی از دانشجویان امروز.
در سوی دیگر علیرضا شایانفر، مسئول گروه جهادی شهیدالوانی دانشگاه علوم پزشکی همدان، تصویری ملموس از ایثار و خدمترسانی مستقیم به مردم ترسیم میکند؛ آمار هزاران ویزیت پزشکی، خدمات دندانپزشکی، اهدای دارو و مشاورههای تخصصی در مناطق محروم، حکایت از خروش جهادی دانشجویان پزشکی و پرستاری دارد که درس را با عمل و اخلاق حرفهای درآمیختهاند. او نیز از موانع اداری و مشکلات تأمین مالی میگوید، اما بر عطش خدمت و روحیه خودجوش دانشجویان تأکید میورزد. این دو روایت بهظاهر متفاوت، در عمق خود از یک واقعیت مشترک سخن میگویند، دانشجوی ایرانی با وجود تمام محدودیتها، ظرفیتی عظیم و تحسینبرانگیز برای خلق، خدمت و پیشبرد کشور دارد. روز دانشجو بهانهای است برای تأمل در این ظرفیتها و مسئولیتهای مشترک در قِبال آنها، از حمایت نهادهای متولی تا اصلاح ارتباط دانشگاه با جامعه. امید که این گفتوگوها، مقدمهای باشد برای شنیدن صدای این قشر پُرانرژی و اثرگذار.
مدیر مرکز تحقیقات آریو در گفتوگو با خبرنگار سپهرغرب با اشاره به سوابق علمی و فناورانه خود، از روند رشد یک واحد فناور دانشجویی تا تبدیل شدن آن به یکی از مجموعههای پیشرو استان در حوزه هوش مصنوعی و فناوریهای نو، سخن گفت.
محیالدین ذهابی با معرفی خود، اظهار کرد: درحال حاضر در دانشگاه آزاد تحصیل میکنم و عمده فعالیتهای من و همکارانم در حوزههای هوش مصنوعی و برنامهنویسی بوده است؛ مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی را در شهرستان ملایر راهاندازی کردیم و چندسال پیاپی موفق شدیم عنوان واحد فناور برتر استان را کسب کنیم.
وی با اشاره به سابقه فعالیت این مجموعه، افزود: در ابتدا در حوزه رباتیک کار میکردیم، اما بعدها این واحد فناور توسعه یافت و رسماً به مرکز تحقیقات تبدیل شد. طی همین سالها چندینبار بهعنوان واحد فناور برتر استان شناخته شدیم و یکی دو سال اخیر نیز مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی به شکل رسمی فعالیتش را آغاز کرده است.
مدیر مرکز تحقیقات آریو درباره محصولات فناورانهای که موجب کسب عنوانهای برتر شده است نیز گفت: یکی از مهمترین محصولات ما کانکسهای تاشو بود که حملونقل آنها را راحتتر میکرد؛ این موضوع بهطور چشمگیری ترافیک و هزینههای لجستیکی را کاهش میداد. از سوی دیگر این کانکسها مجهز به برق، گرمایش از کف، روشنایی و امکانات داخلی بودند و درعینحال قابلیت جمع شدن داشتند.
وی سپس به دیگر طرحهای اجرایی اشاره و اذعان کرد: طراحی درمانگاه صحرایی نیز از پروژههای مهم ما بود. طرح اولیه با حدود یکهزار متر آماده شد، اما چون اجرای آن منوط به درخواست رسمی دستگاهها بود، وارد مرحله اجرا نشد.
ذهابی در ادامه از محصول دیگری یاد کرد و افزود: دستگاه «استریچ مچ پا» یکی دیگر از تولیدات ما است که برای تقویت و بازسازی عضلات آسیبدیده مچ پا طراحی شد؛ این دستگاه امکان بازتوانی تدریجی عضله را فراهم میکند.
وی درباره فعالیتهای این مجموعه در حوزه واقعیت افزوده گفت: در بخش AR و واقعیت افزوده نیز فعال بودهایم و همچنان فعالیت داریم؛ نرمافزار واقعیت افزودهای که ما تولید کردیم، بومی بوده و متکی به گوگل نیست.
مدیر مرکز تحقیقات آریو یکی از مهمترین دستاوردهای اخیر این مجموعه را طراحی هوش مصنوعی آفلاین دانست و تأکید کرد: توانستیم یک هوش مصنوعی بدون نیاز به اینترنت طراحی کنیم که میتواند تمام وظایف مد نظر سازمانها را بدون اتصال به شبکه، انجام دهد. تا جایی که اطلاع دارم، نمونه عمومی و غیر دولتی آن در کشور وجود ندارد.
این دانشجوی ملایری با اشاره به چالشهای مسیر تولید علم و تبدیل آن به ثروت، گفت: واقعیت این است که یکی از حوزههای مهم تولید علم، تبدیل آن به ثروت است؛ بزرگترین مشکلی که ما داشتیم این بود که مسئولان قول حمایت میدادند، اما این حمایتها عملی نمیشدند! این موضوع بیشترین آسیب را در مسیر پیشرفت ما ایجاد کرد.
ذهابی درباره میزان استقبال دانشجویان از فعالیتهای فناورانه و مرکز تحقیقات ابراز کرد: اگر وضعیت امروز را با گذشته مقایسه کنیم، میبینیم دانشجوهای فعلی تجربه کمتری دارند. دانشجوی امروزی غالباً حوصله کمتری برای کارهای طولانی و تمرینهای مداوم دارد؛ آنها انتظار دارند خیلی سریع به نتیجه برسند و این یک ضعف جدی است.
وی ادامه داد: از طرف دیگر دوران کرونا باعث شد بسیاری از دانشجویان با یک ضعف علمی و اطلاعاتی جدی وارد دانشگاهها شوند؛ استادان نیز با توجه به شرایط فعلی، کمتر فرصت یا امکان آن را دارند که دانشجویان را به سمت کار عمیقتر علمی سوق دهند. درنتیجه تعداد دانشجویانی که توانایی و آمادگی فعالیت در حوزههای فناورانه را پیدا میکنند، کم شده است.
در پاسخ به این پرسش که راه حل چیست، ذهابی گفت: به نظر من بهترین راه حل، متناسبسازی پروژهها با توان دانشجویان است. یعنی پروژههایی که در حد توان یک دانشجو است، به او سپرده شود تا با استادش روی آن کار کند؛ برای مثال دانشجوی معماری یا عمران باید بتواند همراه استاد خود وارد چند پروژه واقعی شود. این کار باعث میشود سرمایهای که برای ساختن نیروی متخصص جوان هزینه میکنیم، درست مصرف شود. درواقع ما قرار است این جوان را بسازیم تا بعدها بتواند نقش مؤثری در کشور ایفا کند.
وی درباره ضرورت ایجاد فرصتهای کارآموزی توضیح داد: باید قابلیتهای کارآموزی واقعی را برای دانشجو ایجاد کنیم؛ جایی که دانشجو حتی با مبلغی کم بتواند درآمد کسب کند و در رشته خودش کار واقعی انجام دهد. این مدل باعث میشود دانشجو امیدوار شود، ببیند که همین حالا میتواند شاغل باشد؛ آن زمان تجربهاش بیشتر و امیدش به آینده شغلیاش تقویت میشود. به نظر من اگر بودجهها را روی چنین برنامههایی هزینه کنیم، نتایج بسیار ارزشمندی خواهیم گرفت.
ذهابی در ادامه افزود: یکی از وظایف مهم دانشگاهها، ارتباط با صنعت است؛ اما اینکه آیا دانشگاههای امروز این وظیفه را بهدرستی انجام میدهند یا خیر، جای بحث دارد. به نظر بنده هنوز نتوانستهاند دانشجویان را به سمت فعالیتهای صنعتی واقعی، هدایت کنند.
وی ادامه داد: امروز یک دانشجو وقتی میخواهد تصمیم بگیرد وارد این حوزهها شود، تا بیاید مسیر را بفهمد، عملاً فارغالتحصیل شده! این یک اتفاق بد است. دانشجو باید همان لحظهای که تصمیم میگیرد وارد این اکوسیستمها شود، بتواند مسیرش را پیدا کند؛ اگر ارتباط دانشگاهها با صنعت درست برقرار میشد، این فرایند سریعتر به نتیجه میرسید.
ذهابی افزود: الان اگر بروید بررسی کنید که دانشگاهها چه تعداد قرارداد با مراکزی دارند که نیازهای فناورانه آنان را احصا کردهاند، پاسخ قابل توجهی دریافت نمیکنید. پیشنهاد میکنم با رؤسای دانشگاهها تماس بگیرید و بپرسید چند قرارداد فعال دارند؟ من فکر نمیکنم با توجه به تعداد دانشجویان استان، رقم چشمگیری باشد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود درباره زیرساختهای علمی و پژوهشی دانشگاهها گفت: بعضی دانشگاهها زیرساخت مناسبی دارند، اما برخی دیگر براساس تجربهای که خودم داشتهام، از بعدِ کرونا هنوز کارگاههایشان را باز نکردهاند. حتی برخی پژوهشکدهها را بستهاند و برای کاربری دیگری از آنان استفاده میکنند! دانشجو اصلاً نمیداند چنین کارگاهی وجود داشته است.
ذهابی با اشاره به ضعف زیرساختی بسیاری از دانشگاهها در تولید علم، تأکید کرد: فعالیت عملی نیاز به کارگاههای بهروز دارد، همچنین نیازمند تجهیزات سالم و فضای مناسب است. این موارد هزینهبر بوده و وقتی دانشگاهی به این نتیجه برسد که اصلاً به کارگاه نیاز ندارد و از فضای آن برای کاربری دیگری استفاده کند، انگیزهای برای استاد و دانشجو باقی نمیماند.
مدیر مرکز تحقیقات آریو با اشاره به اینکه امروز تولید علم و فناوری علاوهبر دانش و زیرساخت نیاز به بازاریابی و تجاریسازی نیز دارد، گفت: دانشگاههای ما با استفاده از مشاوران این حوزه، ضمن آموزش دانشجویان، باید با تجاریسازی محصولات آنان مشوقشان باشند و هم برای دانشگاه درآمد ایجاد کنند.
وی درباره رویکرد مرکز تحقیقات نیز توضیح داد: کاری که ما در مرکز تحقیقات انجام دادیم، این بود که فهرستی از نیازهای واقعی صنایع مختلف در سطح کشور تهیه کردیم؛ البته زحمت اصلی این کار را دوستان ما در قرارگاه شهیدتهرانیمقدم کشیدهاند. این نیازها کاملاً مشخص و دستهبندیشده است و حالا اگر گروهی در دانشگاه پیدا شود که توان انجام پروژهای را داشته باشد، ما آن پروژه را به او معرفی میکنیم. دانشجو کافی است روی آن تحقیق کند، نتیجه یا نمونه اولیه را ارائه دهد و درنهایت درآمد کسب کند. این یک اتفاق بسیار خوب است و ما حرکت به این سمت را آغاز کردهایم.
ذهابی در پایان سخنانش با بیان اینکه فضای تولید علم در دانشگاههای ما نیاز به حمایت بیشتر دارد، گفت: بارها شده با مسئولی برای یک کار به توافق رسیدهایم، اما کارشناس آن اداره آنقدر سنگاندازی کرده که کل طرح کانلمیکن شده است!
مسئول گروه جهادی شهیدالوانی دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز با تشریح روند برگزاری اردوهای جهادی، نحوه انتخاب روستاها و برنامهریزی برای ارائه خدمات، از ظرفیتهای شکلگرفته در این مدت سخن گفت.
علیرضا شایانفر با بیان اینکه دانشجوی پرستاری دانشگاه علوم پزشکی همدان است، گفت: یکی از کارهای ویژهای که دانشجویان رشتههای پزشکی و پرستاری در کنار اساتید خود انجام میدهند، اجرای اردوهای جهادی در مناطق محروم است که برکات زیادی دارد.
شایانفر درباره اردوهای برگزارشده توسط گروه جهادی مجیر توضیح داد و افزود: طی سالهایی که بنده توفیق خدمت داشتهام، هم در شهرها و هم در روستاها اردو برگزار کردهایم؛ بهطور خاص در یکسال اخیر بیش از یکهزار مورد ویزیت پزشکی داشتهایم.
وی در ادامه با اشاره به گرانی خدمات دندانپزشکی، گفت: ما تلاش کردهایم در همه اردوها بخش دندانپزشکی فعال باشد که در یکسال اخیر بیش از 500 مورد غربالگرری بیماریهای دهان و دندان و بیش از 270 مورد خدمات درمانی شامل ترمیم، کشیدن و جرم گیری انجام شده است.
این دانشجوی پرستاری با بیان اینکه در کنار کارهای درمانی تاکنون دو هزار و 500 مورد اهدای رایگان اقلام دارویی داشتهایم، افزود: 350 مورد ویزیت مامایی و بیماریهای زنان، بیش از 100 مورد مشاوره تغذیه، 270 مورد خدمات کاردرمانی و 220 مورد خدمات شنواییسنجی ارائه شده است
شایانفر در ادامه با اشاره به ارائه خدمات 200 موردی گفتاردرمانی در اردوهای جهادی، اضافه کرد: ارائه 165 مورد مشاوره حوزه روانشناسی و برگزاری 125 نفرساعت کارگاه آموزش بهداشت، از دیگر خدمات دانشجویان بسیجی در این اردوها به مردم بوده است.
وی در ادامه با بیان اینکه دانشجویانی که همراه ما هستند از اوقات درس و استراحت برای ارائه خدمت به هموطنان خود که ولینعمتان ما هستند استفاده میکنند، گفت: در اردوهای بزرگ، حدود 50 تا 60 نفر حضور داشتند و در اردوهای دیگر هم تعداد جهادگران تا حدود 35 نفر میرسید؛ این نیروها در حوزههای مختلف خدمترسانی فعال بودند.
این دانشجوی بسیجی در پاسخ به این پرسش که معیار شما برای انتخاب مقاصد اردوی جهادی چیست؟ اذعان کرد: یکی از مهمترین معیارهای ما، اولویتهایی است که معاونت بهداشتی دانشگاه مشخص میکند، یعنی نیازهایی که یک روستا یا یک بخش بیشتر با آن مواجه است؛ برای مثال نیاز به بهداشت دهان و دندان در اکثر روستاهای استان وجود دارد. ما براساس همین نیازها، اولویتبندی میکنیم. علاوهبر این، میزان محرومیت روستا، وضعیت امکانات درمانی و دوری یا نزدیکی به شهر، از دیگر مؤلفههای ما است.
شایانفر در ادامه به مشکلات ناشی از تهیه مقدمات اردو اشاره کرد و افزود: بیشترین وقت و انرژی ما صرف انجام هماهنگیهای لازم جهت حضور دانشجویان و اساتید در یک منطقه میشود و برای اینکار باید با ادارات مختلف هماهنگی لازم را داشته باشیم.
وی در ادامه با اشاره به اینکه دانشجویان خالصانه از خدمت به مردم در قالب اردوهای جهادی استقبال میکنند، اظهار کرد: یکی از مهمترین مشکلات در اجرای این اردوها، هماهنگی با مسئولان است که نزدیک به یک هفته (برای تعیین محل استقرار، تغذیه و غیره) زمان میبرد.
مسئول گروه جهادی شهیدالوانی دانشگاه علوم پزشکی همدان در پایان سخنانش تأمین هزینههای درمانی و دارویی را از دیگر مشکلات گروههای جهادی عنوان کرد و افزود: با توجه به هزینهبر بودن خدمات داندانپزشکی و دارویی، ما یا از حمایتهای بسیج استفاده میکنیم و یا از کمک خیرین که جا دارد مسئولان استانی در این زمینه ما را حمایت کنند.
