کنکور به‌عنوان دروازه ورود به دانشگاه همواره باعث ایجاد استرس و اضطراب در دانش‌آموزان و حتی خانواده‌ها می‌شود، در این خصوص داشتن برنامه منسجم و منظم می‌تواند به دانش‌آموز کمک کند تا بر اساس آن، نسبت به مطالعه دروس خود اقدام کند. دانش‌آموزان در طول دوران تحصیل خود در مدرسه، دو انتخاب مهم داشته که هر کدام تأثیر بسزایی در آینده آن‌ها خواهد داشت، انتخاب اول مربوط به دوران متوسطه اول و انتخاب رشته تحصیلی برای متوسطه دوم می‌باشد، این مسئله در پایه نهم بر اساس علاقه دانش‌آموز و ارزیابی‌هایی از قبل تعیین‌شده از قبیل معدل سه ساله متوسطه اول، نظر خود دانش‌آموز، نظر اولیا، نظر مشاور مدرسه و آزمون رغبت صورت می‌گیرد.

انتخاب مهم و دوم نیز در دوره متوسطه دوم و ورود دانش‌آموز از محیط مدرسه مربوط به دانشگاه است که آینده دانش‌آموز در گرو همین انتخاب است. کنکور در کشور همواره به‌عنوان یک چالش بوده و تبعات مختلفی را برای دانش‌آموزان داشته، برخی از والدین، با هزینه‌های سنگین کلاس‌های کنکوری، آزمون و... به‌دنبال این بودند تا فرزندشان بتواند رتبه خوبی را در کنکور کسب کرده و در رشته‌های خوب و دانشگاه‌های معتبر ادامه تحصیل دهد، اما مهم‌تر از همه این مسائل، انگیزه دانش‌آموز و برنامه‌ریزی منسجمی است که به او کمک می‌کند تا در این مسیر موفق شود.

در همین راستا و به جهت اهمیت برنامه‌ریزی در زندگی دانش‌آموزان کنکوری، گفت‌و‌گویی با فاطمه جهانی‌مقدم، روان‌شناس و مشاور تحصیلی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

  ویژگی‌های یک برنامه خوب برای مطالعه دروس دانش‌آموزان کنکوری چیست؟

برنامه به کار‌های ما نظم و انسجام می‌بخشد و می‌تواند کوتاه‌مدت مانند برنامه روزانه یا هفتگی باشد یا همچون برنامه‌ریزی برای یک سال درازمدت باشد. برنامه‌ای که دانش‌آموزان برای مطالعه دروس مدرسه مد نظر دارند چند ویژگی دارد، نخست اینکه باید همگام با برنامه دبیران مدرسه و هماهنگ با برنامه‌های آزمون باشد و دوم اینکه با یک فرد متخصص در این زمینه مشورت کرده و در انجام آن برنامه کوتاهی و کم‌کاری نکنند که قطعاً تأثیر آن را در زندگی خود خواهند دید. برنامه خوب به آدم نظم می‌دهد و همین نظم است که باعث پیشرفت می‌شود.

* لطفاً در خصوص اصول برنامه‌ریزی درسی، توضیحاتی را بفرمایید.

این اصول شامل 10 مرحله ساعات مطالعه روزانه، واحد زمانی مطالعه، واحد مطالعه جبرانی، استراحت و تفریح، خواب کافی و مناسب، تنوع مطالعاتی، تعادل مطالعاتی، ترتیب مطالعه دروس، واحد زمانی مرور و برنامه‌ریزی واقعی است. دانش‌آموز موفق کسی است که در طول روز برای تمامی موارد فوق برنامه‌ریزی کرده و همچنین به طور مرتب آن‌ها را انجام دهد. اینکه هر روز طبق ساعات مقررشده مطالعه داشته باشیم، تکالیف درسی را انجام دهیم و با توجه به مدت مشخص‌شده استراحت کافی داشته باشیم، قطعاً به ما کمک می‌کند تا در آینده به پیشرفت و موفقیت برسیم. همچنین از نکات بسیار حائز اهمیتی که نباید از آن غافل باشیم و به‌صورت مستمر در اجرای آن تلاش کنیم، مرور روزانه دروس است.

تفریح سالم نیز باعث ایجاد شادی و نشاط شده و دانش‌آموز را کمک می‌کند تا با شوق و انگیزه بیشتری مطالب درسی خود را دنبال کند.

  ورزش در زمان مطالعات کنکور چه تأثیری داشته و دانش‌آموزان چه میزان ساعتی را برای این مسئله اختصاص دهند؟

جهت ایجاد آرامش، نشاط و افزایش یادگیری، افزایش حافظه و تمرکز، افزایش کیفیت خواب و... توصیه می‌شود که دانش‌آموزان در زمان مطالعات کنکور، ورزش کرده و میزان آن حداقل 15 تا 30 دقیقه در روز باشد.

   گام‌های مهم تنظیم برنامه درسی هفتگی شامل چه مواردی می‌باشد؟

این مسئله شامل تخمین تعداد واحد مطالعاتی روزانه، در نظر گرفتن تفریح و مطالعه جبرانی و تعیین میزان مطالعه هر درس بر اساس تعادل مطالعاتی است. دانش‌آموزان بر اساس برنامه هفتگی مدرسه خود که در یک سال تحصیلی با آن سر و کار دارند، نسبت به اجرای برنامه مطالعاتی اقدام کنند، مثلاً روز‌هایی که می‌دانند دروس تخصصی آن‌ها زیاد است تمرکز خودشان را بر روی آن کتاب یا مبحث درسی قرار داده و از کارهایی که باعث ایجاد بی‌توجهی یا کم‌توجهی می‌شود، خودداری کنند.

   ایجاد تمرکز، مهم‌ترین اصول برنامه‌ریزی مطالعه دروس می‌باشد، لطفاً در این خصوص نیز توضیح دهید.

برای ایجاد تمرکز هنگام مطالعه باید به سه طریق اقدام کنیم، راهکار نخست مطالعه زمانی است، یعنی فقط زمان معین ‌کنیم؛ به طور مثال می‌گوییم دو ساعت می‌خواهم تاریخ بخوانم. راهکار دوم مطالعه حجمی است که در این روش نیز فقط حجم را معین می‌کنیم؛ مثلاً می‌گوییم می‌خواهم 20 صفحه ادبیات فارسی بخوانم. راهکار سوم هم مطالعه ترکیبی است که در آن هم حجم و هم زمان را معین می‌کنیم، مثلاً می‌گوییم می‌خواهم در سه ساعت، هفت درس ریاضی را بخوانم.

   اقدامات قبل از برنامه‌ریزی را توضیح دهید.

باید قبل از برنامه‌ریزی شناخت خوبی از خود و عادات روزمره‌مان داشته باشیم، همچنین هدف خود را مشخص کنیم و فهرستی از کلیه کارهایی که قرار است انجام دهیم را نوشته و آن‌ها را اولویت‌بندی ‌کنیم و بر اساس اولویت‌های مشخص‌شده، کار‌های خود را انجام دهیم. همین منوال را به‌طور مداوم و همیشگی در سایر روز‌ها نیز مد نظر داشته باشیم.

   چینش برنامه روزانه باید بر چه اساسی باشد که بتوانیم در مطالعه دروس خود هم موفق عمل کنیم.

این چینش باید بر اساس اهمیت کار‌ها باشد و ساعاتی را نیز جهت مرور در نظر می‌گیریم. مثلاً در این روز قرار است که چند ساعت مطالعه داشته باشیم و چه کار‌های ضروری دیگری داریم که باید همان روز آن را انجام دهیم. سعی کنیم چینش برنامه روزانه را شب قبل، یادداشت کرده و اولویت‌بندی را در همان زمان انجام ‌دهیم.

   چینش و تنظیم برنامه جهت مطالعه در زمان قبل از کنکور را توضیح دهید.

برای برنامه‌ریزی در زمان مطالعه دروس کنکوری باید تنظیم برنامه ما بر اساس ضریب دروس، ضریب دشواری، بودجه‌بندی آزمون‌های مؤسسات علمی و... باشد. یعنی هر مبحث و کتاب کنکوری را بر اساس ضریب دروس و دشواری آن، اولویت‌بندی کرده و مطالعه ‌کنیم. همچنین باید به بودجه‌بندی آزمون‌های مؤسسات نیز توجه لازم را داشته باشیم، لازم به ذکر است که هرساله بودجه‌بندی‌ها عوض شده و نیاز است که برنامه ما نیز بر همان اساس ابلاغی از سوی سازمان‌های متولی باشد.

   دوره مرور برای شرکت در کنکور از چه زمانی آغاز می‌شود و در این خصوص نظر شما چیست؟

این دوره پس از امتحانات نیم سال دوم آغاز شده و تا قبل از کنکور ادامه دارد که در این دوره حل تست‌های موضوعی آزاد و زمان‌دار، شرکت در آزمون‌های جامع، مرور مباحث مهم، تغذیه، خواب مناسب، ورزش و... بسیار حائز اهمیت است.

   آیا دروس کنکوری، تقسیمات خاصی دارد یا همه آن‌ها به یک شکل هستند؟

دروس کنکوری به دو دسته کلیدی یا همان سرنوشت‌ساز و دروس رتبه‌ساز یا بالا بردن تراز تقسیم می‌شود. قبولی یا عدم قبولی داوطلب در کنکور به دروس کلیدی وابسته بوده و میانگین این دروس در کشور بالا است. دروس رتبه‌ساز نیز باعث تغییر جایگاه و رشته شده و حالت جبرانی برای دروس دیگر دارد.

   لطفاً مراحل جمع‌بندی دروس کنکوری را توضیح دهید.

مراحل جمع‌بندی شامل چهار مرحله است:

مرحله نخست جمع کردن دروس پایه و آغاز مرور دروس تمام‌شده است.

مرحله دوم، جمع کردن دروس سال دوازدهم، برطرف کردن اشکالات عمده دروس و اتمام مرور کلیه دروس خوانده‌شده را شامل می‌شود.

در مرحله سوم به سراغ برطرف کردن اشکالات ریز و پنهان، تسلط و سرعت در دروس می‌رویم.

در مرحله چهارم نیز مرور نهایی فرمول‌ها، مرور نکات و یادداشت‌ها حائز اهمیت است.

   لطفاً در خصوص تغذیه ایام کنکور نیز نظر خود را بفرمایید.

دانش‌آموزانی که تمرکز کافی ندارند و یا حتی قادر به تشخیص رنگ‌ها نیستند باید علت را در کمبود آهن جست‌و‌جو کنند چراکه 25 درصد بازده کاری انسان ناشی از وجود آهن است. بهترین زمانی که مغز می‌تواند غذای کافی به‌دست آورد، صبح است، با خوردن صبحانه که حاوی مواد قندی، غلات و چربی‌ها است می‌توان عملکرد مغز را در طول روز و هنگام مطالعه افزایش داد. برای بهبود حافظه و افزایش تمرکز و توجه، خوردن غذاهایی مثل ماهی، غلات و حبوبات که حاوی (روی) است توصیه می‌شود، همچنین ماست و شیر نیز سطح هوشیاری را افزایش می‌دهد.

همانطور که عنوان شد مهم‌ترین مسئله برای موفقیت در کنکور و همچنین امتحانات، داشتن یک برنامه منسجم و منظم است که زمانی می‌تواند به دانش‌آموز کمک کند که بر اساس آن پیش رفته و اصول مربوط به مطالعه و تغذیه را رعایت کند.

دانش‌آموزان کنکوری در روز‌های تعطیل باید بین 10 تا 12 ساعت و در روز‌های مدرسه بین پنج تا 6 ساعت مطالعه داشته باشند و بعد از هر یک ساعت و نیم مطالعه، 15 دقیقه استراحت کنند.

در راستای اهمیت خواب کافی نیز باید گفت که خواب یک موضوع فیزیولوژیک است که باعث ترشح هورمون ملاتونین می‌شود و لازم به ذکر است که خواب کافی و با کیفیت وقت تلف کردن نیست، بلکه مهم‌ترین عامل برای تثبیت آموخته‌های فرد است. همچنین ضروری است که در پایان مطالعه روزانه، 30 تا 60 دقیقه از زمان به مرور مباحث اختصاص یابد.