سپهرغرب مطرح کرد:
برج‌هایی که همدان را به 40 تکه تبدیل کرده‌اند
سپهرغرب، گروه شهر - طاهره ترابی‌مهوش: غول‌های بتنی و ساخت‌وسازهای سر به فلک کشیده با شتابی افزون‌تر از رشد جمعیت در کلان‌شهرها درحال قد کشیدن هستند و طی این روند گویا فراموش شده که در شهرها به‌جای توجه به ساخت‌وساز، باید «زندگی» در اولویت باشد.
البته دراین‌بین گرچه مهار شدن فضای زندگی در آهن و سیمان تهدیدی بزرگ برای سرزندگی است، اما بلندمرتبه‌سازی نیز خواسته و ناخواسته از الزامات توسعه پایدار شهری تلقی می‌شود.
البته رعایت اصول و ضوابط از مؤلفه‌هایی است که نادیده‌انگاری آن در هیاهوی بلندمرتبه‌سازی‌ها چالش‌ها و هزینه‌هایی جدی برای شهر به همراه خواهد داشت؛ قواعدی که رعایت آن حافظ حقوق شهروندی، سلامت زیست‌محیطی، ایمنی فنی و استحکام بنا خواهد بود.
دراین‌بین همدان جزء شهرهای کهن و تاریخی به‌شمار می‌رود و نمی‌توان ساختمان‌های بلندمرتبه را در هر جایی از شهر جانمایی کرد، پس می‌طلبد که قوانین و مقررات ویژه‌ای برای این شهر که داعیه پایتخت تاریخ و تمدن را دارد، درنظر گرفته شود.
اما متأسفانه گویی این‌گونه نیست، زیرا با وجود این ادعا، سر درآوردن برج‌های چندین‌طبقه در معابر تنگ و البته گران‌قیمت پایتخت تاریخ و تمدن، ازجمله پدیده‌های بی‌قاعده و افسارگسیخته شهری است که در سال‌های اخیر شاهد ساخت قارچ‌گونه آن‌ها هستیم؛ به‌گونه‌ای که در مسیر نبود طرح تفصیلی جدید ارتفاع ساختمان‌های همدان قد کشیده است و خود به تهدیدی جدی برای این کهن‌دیار بدل شده، بنابراین با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا با حسن سجادزاده، دانشیار شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
دانشیار شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه متأسفانه در شهر همدان شاهد آن هستیم که موضوع بلندمرتبه‌سازی نه‌تنها در برخی از مناطق حساس زیست‌محیطی و مناطق جنوبی شهر بلکه در بعضی از خیابان‌ها و بافت‌های قدیمی دارای ارزش تاریخی و فرهنگی مطرح است، گفت: حال آنکه در بحث بلندمرتبه‌سازی رویکردهای خاصی وجود دارد، بدین معنا که معمولاً مشاوران طرح جامع شهری از طریق کارشناسی مناطقی از شهر را بدین منظور شناسایی و تعیین می‌کنند.
حسن سجادزاده افزود: البته بلندمرتبه‌سازی خود دارای تعاریف متعددی است، پس آنچه در طرح جامع به‌عنوان پهنه‌بندی از آن یاد می‌شود، بدین معنا است که در این‌گونه مناطق نیز می‌بایست ارتفاع ساختمان‌ها از یکدیگر بنا به شاخص‌های متعدد تفکیک داده شود.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه در اصول شهرسازی کشور ما و به‌خصوص در شهر همدان از آنجایی که بلندمرتبه‌سازی دارای جنبه درآمدزایی برای شهرداری است این اصول به طورکلی نادیده انگاشته می‌شود، گفت: بدین معنا که هرکس بتواند پول بیشتری به شهرداری بپردازد، خود حتی در جانمایی ساختمان بلندمرتبه صاحب اختیار بوده؛ حال آنکه قاعده به گونه دیگری است.
سجادزاده ادامه داد: همان‌طور که گفته شد، در طرح‌های جامع مکان‌یابی برای ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه مشخص می‌شود.
وی با بیان اینکه در شهر همدان نیز می‌توان نقاطی را با انجام مطالعات دقیق کارشناسی به این امر اختصاص داد، اذعان کرد: این مکان‌ها براساس یک‌سری از ویژگی‌های محیطی، سیما و منظر و غیره تعیین می‌شوند.
مدیر گروه طراحی شهری دانشگاه بوعلی سینا همدان در پاسخ به این سؤال که آیا در طرح جامع در دست تدوین رویکرد مکان‌گزینی برای بلندمرتبه‌سازی‌ها دیده شده است و درعین‌حال از کارشناسان خبره دانشگاهی در این وادی نظرخواهی کرده‌اند یا خیر؟ خاطرنشان کرد: همواره جلسات بسیار و مشاوره‌های زیادی در حوزه معماری و شهرسازی از همکاران دانشگاهی دریافت می‌شود، اما گلایه این است که این نظرخواهی تنها در حد شنیدن باقی می‌ماند و در عمل نه‌تنها به این نقطه نظرات کارشناسی عمل نمی‌شود، بلکه در مواقعی درست برعکس آن عمل می‌کنند.
این استاد معماری و شهرسازی دانشکده هنر و معماری همدان با تأکید بر اینکه رویکرد مذکور به‌واقع در مدیریت شهری به یک سیاست بدل شده است، اظهار کرد: در بحث بلندمرتبه‌سازی نیز فرآیند همین بوده، به‌طوری که نظری از کارشناسان دانشگاهی دراین‌باره دریافت نشده است.
وی ادامه داد: البته این بحث تنها به شهرداری مربوط نیست، بلکه اداره کل راه و شهرسازی که خود متولی تهیه طرح جامع نیز هست هم تاکنون دراین‌باره اقدام نکرده؛ بنابراین امید می‌رود با تغییر مدیریت، این رویکرد نیز دچار تحول شود.
سجادزاده با بیان اینکه در طرح جامع پیشین تنها نیم‌نگاهی به بلندمرتبه‌سازی وجود داشت، گفت: در طرح جدید نیز به نظر می‌رسد مشاور بر این بحث تمرکز نداشته است.
وی با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر برخی پیشنهاد‌های خام برای جانمایی اجرای پروژه‌های بلندمرتبه‌سازی همچون اراضی جنب بیمارستان بعثت، محله منوچهری و یا اطراف شهرک مدرس مطرح شده است، بیان کرد: این طرح‌ها وارد سازوکار جدی نشد تا بتواند هم به زیبایی بصری این مناطق و هم به ترغیب سرمایه‌گذار کمک کند.
این استاد شهرسازی با بیان اینکه در بلندمرتبه‌سازی اهرم و ضوابط تشویقی می‌بایست برای پای کار آمدن سرمایه‌گذاران مد نظر قرار گیرد، گفت: نمی‌توان به اجبار فضایی در اختیار سرمایه‌گذار گذاشت که بازگشت سرمایه او را نتوان متصور شد.
سجادزاده افزود: البته این بدان معنا نیست که به بهانه سرمایه‌گذاری و جذب توریسم مناطق سبز و بکر طبیعی را در اختیار بلندمرتبه‌سازان قرار دهیم.
وی با تأکید بر اینکه جانمایی ساختمان‌ها بلندمرتبه در دل شهر نیازمند طرح راهبردی و سند مطالعاتی است، خاطرنشان کرد: این طرح راهبردی درواقع باید بدون دخالت سلیقه، اعمال نفوذ افراد و درعین‌حال بدون اینکه تغییر مدیریت در دستگاه‌ها در آن مؤثر باشد، تدوین شود.
سجادزاده با اشاره به اینکه متأسفانه ما در شهر همدان فاقد سند این‌چنینی هستیم، اظهار کرد: دراین‌بین به‌صورت جسته‌وگریخته مطالعه جامع طرح سیما و منظر شهری همدان نیز که از سال‌ها پیش مطرح شده، هنوز انجام نشده است.
این استاد شهرسازی در واکنش به این سؤال که بلندمرتبه‌سازی چه تأثیری بر سیما و منظر شهری برجای خواهد گذاشت، گفت: یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شهر همدان برخورداری از مناظر بکر طبیعی بوده که مهم‌ترین این مناظر کوهستان الوند است.
وی ادامه داد: بر این اساس تا 10 سال پیش از میدان مرکزی همدان کوهستان الوند قابل مشاهده بود، اما متأسفانه امروز با نگاهی به مسیر پیاده‌راه بوعلی خواهید دید که برج‌های تجاری با هویت نامشخص و ناهمگون بافت معماری شهر و مقتضیات جغرافیایی سر به فلک کشیده، کریدور بصری به سمت کوهستان الوند را کور کرده‌اند.
مدیر گروه طراحی شهری دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه به این آسیب آلودگی بصری گفته می‌شود، ابراز کرد: درواقع این ساختمان‌های غول‌پیکر چشم‌نوازی کوهستان الوند را از بین برده‌اند.
وی با بیان اینکه درواقع برج‌های غول‌پیکر سیمانی و آهنی ازلحاظ آلودگی بصری شهر همدان را به لحاف 40 تکیه شبیه کرده است، گفت: آسیب دیگری که این ساختمان‌ها در نقاط مختلف شهر همچون خیابان بوعلی، محله کولانج، آقاجانی‌بیگ و غیره در پی دارند، افزایش حجم ترافیکی است.
سجادزاده در تشریح آسیب فوق افزود: در این‌گونه مناطق به‌دلیل فشردگی و تراکم بالا درصورت بروز بحران به‌لحاظ پدافند غیر عامل با مشکل مواجه خواهیم شد.
وی با بیان اینکه از بین بردن تنفس‌گاه‌های شهری از طریق برج‌سازی در مناطق طبیعی و بکر از دیگر آسیب‌های است که شهر همدان را تهدید می‌کند، عنوان کرد: درواقع بخشی از آلودگی هوای شهر از همین بلندمرتبه‌سازی‌ها در مناطق طبیعی نشأت می‌گیرد، به‌عنوان مثال درحال حاضر پشت بیمارستان برج متخصصینی ساخته شده که حتی برای پارک خودروها مکانی تعبیه نشده است و همین امر منجر به ازدحام خودرو در زمان اوج تردد می‌شود.
سجادزاده با بیان اینکه از منظر اقتصادی نیز این بلندمرتبه‌سازی‌ها تنها به سود برج‌ساز و شهرداری به‌دلیل دریافت عوارض است، تأکید کرد: نکته قابل تأمل اینکه درواقع نمی‌توان این درآمد را به‌عنوان درآمد پایدار برای شهرداری قلمداد کرد.
وی ادامه داد: امروز آسیب این بلندمرتبه‌سازی‌های غیر اصولی در حوزه سلامت عمومی و ذهنی در شهرها مشهود است.
این طراح شهری با بیان اینکه بلندمرتبه‌سازی ناموزون در حوزه بهداشت روان نیز برای شهروندان آسیب‌زا است، خاطرنشان کرد: درواقع حس محصور بودن و مقیاس فضا از شهروندان گرفته می‌شود.
سجادزاده خاطرنشان کرد: این ساختمان‌های بلندمرتبه به‌لحاظ اجتماعی نیز همخوانی زیادی با فرهنگ ما به‌ویژه در بحث مسکونی ندارد.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه فعالیت اقتصادی در اغلب برج‌های تجاری ساخته‌شده در خیابان‌های بوعلی تنها در چندطبقه ابتدای آن قابل مشاهده است، اذعان کرد: درواقع این عدم کارایی نیز سندی بر ناپختگی مطالعات امکان‌سنجی ساختمان‌های مذکور است.
مدیر گروه طراحی شهری دانشگاه بوعلی سینا همدان درخصوص شاخص‌هایی که می‌بایست در ساخت این بناها به‌لحاظ شهرسازی رعایت شود نیز گفت: متأسفانه بدیهی‌ترین این شاخص‌ها در شهر همدان رعایت نشده است، به‌عنوان مثال در برج زاگرس فضای پارکینگ نیز درنظر گرفته نشده و یا اینکه اگر قرار است چنین فضایی درنظر گرفته شود، در فاصله چند کیلومتری از برج خواهد بود.
وی با تأکید بر اینکه حذف پارکینگ و تعیین نقطه دیگر در فاصله چندکیلومتری برای مباحث این‌چنینی در برج‌ها بیشتر به دور زدن قانون شباهت دارد، تصریح کرد: درخصوص شهرسازی ضوابطی مختلفی حکم‌فرماست که ازجمله می‌توان به نسبت عرصه و عیان اشاره کرد.
سجادزاده افزود: این نسبت باید به‌گونه‌ای رقم بخورد که منجر به افزایش تراکم نشود، اما متأسفانه در شهری همچون همدان اغلب برج‌ها در مکان‌هایی ساخته شده‌اند که فشردگی فضا به‌قدری است که امکان توسعه و یا طراحی فضای باز در بین ساختمان‌ها وجود ندارد، بنابراین درصورت بروز هرگونه بحران در هریک از این برج‌ها، جان و مال صدها تن به خطر خواهد افتاد؛ زیرا مفری برای فرار و پناه بردن به فضای باز به‌لحاظ فیزیکی وجود ندارد.
وی با اشاره به ضابطه عرض معابر و کیفیت خیابان‌های اطراف برج‌ها، گفت: متأسفانه در این رابطه نیز ضوابط به‌درستی اجرا نمی‌شود، چراکه اغلب در برج‌سازی‌ها این سرمایه‌گذار است که برای جانمایی برج تصمیم می‌گیرد.
مدیر گروه طراحی شهری دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه دید و منظر برج‌ها هم ازلحاظ فضای اطراف و هم به‌دلیل اشرافیتی که بر دیگر سازه‌های اطراف خواهد داشت نیز یکی دیگر از مؤلفه‌هایی بوده که می‌بایست مورد توجه قرار گیرد، خاطرنشان کرد: متأسفانه در اغلب برج‌های ساخته‌شده در همدان این مؤلفه نیز مورد توجه قرار نگرفته، به‌طوری که هم به‌لحاظ ساختار اسکلتی و ازنظر دید و اشرافیت به دیگر سازه‌ها به‌خصوص فضاهای مسکونی اطراف لطمه وارد می‌کند.
سجادزاده با بیان اینکه اگر برج‌ها براساس یک زون‌بندی شهری در چند نقطه شهری اجرا شود این آسیب‌ها به‌مراتب کمتر خواهد بود، گفت: از آنجایی که برج‌ها امروزه به‌عنوان یکی از نشان‌های شهری مطرح هستند، پس باید به‌لحاظ ارتفاعی با هویت شهری که در آن ساخته می‌شوند، همخوانی داشته باشند.
این پژوهشگر شهری ادامه داد: حال آنکه در طراحی، نماسازی و فضاسازی برج‌های شهر همدان شاهد آن هستیم که هیچ‌گونه هویتی به‌لحاظ اقلیمی، فرهنگی و جغرافیایی رعایت نشده؛ به‌طوری که تمایز بین برجی در جزیره کیش با همدان وجود ندارد.
وی با بیان اینکه در ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه از فناوری‌های جدید و هوشمند استفاده نمی‌شود، عنوان کرد: این درحالی بوده که اجرای ضابطه مذکور در کل دنیا برای به حداقل رساندن مصرف انرژی، یکی از اولویت‌ها است.
سجادزاده در تبیین بیشتر مؤلفه‌های ضروری شهرسازی در بحث ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه با بیان اینکه وجود برج‌های شیشه‌ای به‌هیچ‌وجه با اقلیم همدان سازگار نیست، عنوان کرد: از آنجایی که ما تنها همچون دستگاه کپی کار انجام می‌دهیم، درحال حاضر تعداد زیادی از برج‌های ساخته‌شده در همدان، شیشه‌ای است.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا به‌جز برج‌سازی برای مدیریت جمعیت چاره دیگری وجود ندارد؟ گفت: نکته اصلی این است که برج‌سازی در بدو امر پدیده بد و شومی نیست، به‌گونه‌ای که در کشور‌های توسعه‌یافته با درنظر گرفتن مؤلفه‌ها، این رویکرد بسیار مورد استقبال قرار گرفته؛ به‌نحوی که اخیراً یک برج‌ساز اسپانیایی برجی ساخته که جمعیت شهری همچون همدان را می‌توان در آن جای داد.
این پژوهشگر شهری ادامه داد: بحث ما در شهر همچون همدان در جانمایی، طراحی و فنّاوری ساخت این برج‌ها است بنابراین اگر بتوانیم این بلندمرتبه‌سازی را به‌صورت اصولی توسعه دهیم می‌توانیم حتی از تغییر کاربری زمین‌ها کشاورزی به مسکونی و درعین‌حال توسعه افقی شهرها و رشد حاشیه‌نشینی جلوگیری کنیم و به یک برند در کشور بدل شویم.
شناسه خبر 16518
