شهرها پدیده‌های روزگار ما بوده و از چشم‌اندازهای گوناگون دارای اهمیت هستند. یکی از سازه‌های مهم شهری، ورودی آن است که به هر یک از بازه‌های مکانی گفته می‌شود که در هنگام ورود به آن شهر در مسیر فرد قرار می‌گیرد. بر این پایه، سازه‌های شهری همانند جاده ورودی، ساختمان‌ها، میدان‌ها، المان‌ها، فضای سبز و دیگر تأسیسات را باید در شمار مفهوم ورودی شهری دانست. این سازه شهری از دیدگاه مؤلفه‌هایی همانند اقتصاد و فرهنگ شهری، کنترل ترافیک و... دارای اهمیت هستند. نداشتن استانداردهای لازم، فقدان نشانگان شهری، تجاوز احتمالی به حریم اراضی، جایگیری فعالیت‌های نامتناسب، معضل ترافیک و... نیز بخشی از چالش‌های فراروی ورودی شهرها هستند.

مدیریت شهری باید در برابر این چالش‌ها راهبردهای مؤثری را در پیش گیرد که ازجمله می‌توان به بهره‌گیری از دستاوردهای دانش‌های معماری و شهرسازی در احداث سازه‌های شهری و نیز ضرورت توجه به بسترهای آسیب‌پذیر در ورودی شهرها اشاره کرد. به تعبیر بهتر نظر به اینکه فضای ورودی شهرها اتصال‌دهنده فضای طبیعی خارج و داخل شهر و به‌عنوان برقرار کننده ارتباط میان شهر و اطراف آن از دیرباز از برخی الگوهای خاص ارتباط فضایی پیروی می‌کند ما را ملزم می‌دارد که در امر طراحی و احداث فضاهای مذکور حداقل استانداردهای لازم را در نظر بگیریم اما متأسفانه امروزه مبادی ورودی ازجمله فضاهای فراموش شده شهرها بوده که با مشکلات و نابسامانی‌های متنوعی روبرو هستند.

برخی از این نابسامانی‌ها منجر به آن شده که مبادی ورودی از حداقل مؤلفه‌های خوانده شدن به‌عنوان یک محیط و فضای مطلوب شهری بی‌بهره باشند. دراین‌بین گسترش خودبه‌خود، توسعه بی‌رویه و بدون برنامه شهرها، توجه نکردن به الگوهای توسعه فضایی مناسب، باعث ضعف در شکل و محتوای فضاهای ورودی شهرها شده، حال آنکه لزوم توجه در این مسئله هنگامی بیشتر نمایان می‌شود که امروزه ورودی شهر‌ها به سطحی از کیفیت تنزل پیدا کرده‌اند که در فضاسازی آن‌ها غالباً تنها عناصر مشهود برنامه‌ریزی‌شده جهت یادآوری مفهوم ورود، تعبیه یک تابلو است که ورود به شهر را متذکر شده و خوش‌آمد می‌گوید؛ دراین‌بین متأسفانه علی‌رغم تلاش‌های صورت گرفته در شهری همچون همدان نیز آنچه امروز از ورودی‌های شهر نمود و ظهور یافته نابسامانی بصری است؛ براین اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره گفت‌و‌گویی را با دکتری تخصص شهرسازی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

سعید یزدانی با تأکید براینکه در بررسی سیر تطور ورودی شهرها باید بگویم شهرهای قدیم کشور ما همه دارای یک مرز مشخص بین عناصر انسان‌سازی‌ همان کالبد شهری با طبیعت بودند، گفت: به‌نوعی ورودی شهرهای ما بسیار مشخص بودند و اغلب در ورودی شهرها دروازه‌هایی تعبیه می‌شد.

وی با تأکید براینکه این مشخص بودن ورودی شهرها منجر به آن می‌شود که اگر کسی از بیرون شهر به داخل آن وارد شود به‌راحتی احساس تغییر در فضا را درک کند گفت: البته آنچه در گذشته به‌عنوان ورودی در شهرها به کار گرفته می‌شد متناسب با آن دوره بود و نباید و نمی‌توان انتظار داشت که برای شهرهای امروز نیز همان رویکرد را بدون در نظر گرفتن نیازها و به‌روز شدن آن‌ها به کار گرفت.

وی با اشاره به اینکه الگوبرداری بدون تغییر (ساخت طاقی و ایجاد دروازه در برخی از شهرها) از سازه‌های قدیمی برای ورودی شهرها یک کپی‌برداری بدون معاصرسازی غلط و اشتباه است، ابراز کرد: با این حال در حال حاضر نیز نتوانستیم ورودی شهرهایمان را متناسب با عملکردها و نیازهای امروز تعریف کنیم، در واقع ورودی شهرهای ما رها شده‌اند.

این کارشناس شهرسازی با تأکید براینکه در حال حاضر اغلب ورودی‌ها با کاربری‌های نامتجانس و در اصطلاح آلاینده، محاصره شده‌اند، ابراز کرد: به‌عنوان‌مثال در شهری همچون همدان از هر ورودی که بخواهیم وارد شویم با کاربری‌هایی برمی‌خوریم که چهره شهر و منظر ذهنی که در دید هر بازدیدکننده برای نخستین‌بار از این شهر به ثبت می‌رسد را مخدوش کرده است.

یزدانی با تأکید براینکه ورودی‌ها باید به گونه‌ای تعریف و اجرا شوند که به‌عنوان یک دریچه برای ادراک منظر شهر بتوان از آن بهره برد تشریح کرد: درواقع ورودی باید بتواند هویت شهر را برای کسی که وارد آن شهر می‌شود در لحظه نخست القا کند.

وی با اشاره به اینکه ورودی شهر باید به‌نوعی برای بازدیدکننده (ورودی و یا خروجی) در لحظه نخست قابل ادراک باشد، عنوان کرد: بنابراین مهم‌ترین نکته در تعریف ورودی‌ها هویت‌دار کردن آن‌ها است.

رئیس سازمان نظام‌مهندسی استان همدان با تأکید براینکه برای هویت‌دار کردن ورودی شهر باید آن‌ها را قابل ادراک کرد، گفت: این مهم خود باید دارای دو جنبه باشد، یکی بعد معنایی و دیگری قابل فهم بودن از منظر فیزیکی.

یزدانی در تشریح دو جنبه عنوان‌شده در خصوص خوانایی ورودی شهر گفت: قابل ادراک بودن یعنی وقتی وارد شهر می‌شوید این مهم برای شما به‌عنوان یک مخاطب در ذهنتان شکل بگیرد که دیگر از فضای بیرونی شهر وارد فضای درونی آن شده‌اید.

وی با تصریح بر اینکه برخی فعالیت‌ها در بستر ساماندهی ورودی شهرها متأسفانه تنها جنبه و بعد ترافیکی را شامل می‌شود، ابراز کرد: ایجاد فلکه در برخی از ورودی‌ها ازاین‌دست فعالیت‌هاست که تنها شاید از منظر ترافیکی کارایی داشته باشد وگرنه از نظر هویت شهری کارآیی لازم را ندارد.

این متخصص شهرسازی با تأکید بر لزوم هویت‌دار بودن ورودی‌ها اذعان کرد: همان‌طور که عنوان شد این هویت‌دار بودن منوط به ادراک‌پذیر کردن آن با عناصری است که هم بیانگر هویت و پیشینه شهر باشد و هم به لحاظ کالبدی بتواند به مخاطب القا کند که وارد فلان شهر شده که این همان ادراک‌پذیر کردن معنایی و کالبدی است.

یزدانی با اشاره به اینکه بیشترین خاطره‌ای که در ذهن افراد از یک شهر به یادگار می‌ماند به لحظه ورود بازمی‌گردد تصریح کرد: درواقع ورودی‌ها نخستین ارتباط افراد با ورودی و خروجی شهرها را برقرار می‌کنند و درواقع می‌توانند تمام تجربیات بصری بازدیدکننده را تحت تأثیر خود در آینده قرار دهند.

وی در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر وضعیت ورودی‌های شهر همدان را با توجه به تعریف ارائه‌شده در خصوص چگونگی تعریف ورودی‌ها چطور ارزیابی می‌کنید گفت: نخستین نکته قابل ذکر در خصوص ورودی‌های شهر همدان به تسخیر ورودی‌های همدان با کاربری‌های ناسازگار و پراکنده بازمی‌گردد که متأسفانه منجر به مخدوش شدن چهره همدان در ذهن مخاطب شده است.

این استاد شهرسازی با تأکید براینکه ورودی شهر باید به‌عنوان مفصل متصل‌کننده شهر و طبیعت باشد خاطرنشان کرد: در مشهودترین معنا از بعد ترافیکی، ورودی شهر باید این القا را به راننده بکند که دیگر وارد شهر شده پس باید احتیاط و سرعت را رعایت کرده و تغییر رویکرد دهد.

یزدانی با تأکید براینکه متأسفانه ورودی‌های همدان حتی از منظر ترافیکی نیز خوانایی لازم را ندارند و در واقع مدیریت شهری در این جنبه نیز ناتوان بوده است تصریح کرد: گرچه تعریض معابر در حوزه مباحث ترافیکی در بیشتر مواقع راهگشا است و ما نیز در معابر با نصب تابلو آن‌هم به‌صورت دستوری غیر مجاز بودن سرعت بالای 80 کیلومتر در ساعت را قید کردیم اما در برخی مواقع به‌خصوص در ورودی شهرها (ورودی از سمت تهران به همدان) این تعریض خود مشوق افزایش سرعت است و عملکرد ترافیکی معکوس دارد.

وی با اشاره به اینکه از بعد جداره و کاربری نیز متأسفانه ورودی‌های شهر همدان با اغتشاش بصری بسیاری روبه‌رو است خاطرنشان کرد: در ورودی شهر از سمت ملایر، بهترین عنصر، گردنه طبیعی است که می‌توانید از آن طریق وارد شهر شوید حال آنکه با دست‌کاری این طبیعت کارآمد توسط گاراژهای ضایعاتی، کارواش‌ها و تعمیر‌گاه‌ها چهره ورودی مخدوش شده است.

وی ادامه داد: در ادامه مسیر با تعریض انجام شده به یک‌باره راننده تشویق به بالا بردن سرعتش می‌شود و با تسخیر ورودی توسط معبری ناموزون و درعین‌حال سرعت بالا دیگر امکان بهره‌مندی از حظ بصری برای مخاطب یا همان مسافر وجود ندارد.

این استاد شهرسازی در ادامه با اشاره به وضعیت ورودی شهر همدان از سمت کرمانشاه، گفت: نکته مهم در این ورود فاقد هویت بودن آن است زیرا در مسیر، امکان اینکه بفهمید که به شهر بهار، مریانج و یا همدان رسیده‌ایم وجود ندارد.

یزدانی با اشاره به اینکه می‌توان ورودی از سمت کرمانشاه به همدان و بالعکس را از منظر هویتی کاملاً رها شده تلقی کرد، افزود: در واقع مرزها بین شهرهای این ورودی در یکدیگر ادغام شده‌اند که این مهم خود منجر به آن شده تا هیچ‌گونه عنصر هویتی که بیانگر ورود به شهر جدید است در این مسیر وجود نداشته باشد.

وی با تأکید براینکه از سمت جاده تهران نیز متأسفانه شرایط ورودی به همین منوال است، ابراز کرد: در این ورودی شرایط نبود عناصر هویتی به‌گونه‌ای است که به فرد غریبه و مسافر می‌توان گفت شهر جورقان همدان است و حتی بارها این اتفاق افتاده که مسافر با ورود به جورقان به ظن اینکه وارد همدان شده در همان‌جا اقدام رزرو خانه مسافر کرده است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی همدان با تأکید براینکه در این ورودی نیز با اغتشاش بصری فراوانی روبه‌رو هستیم، ابراز کرد: درکل ورودی‌های سه‌گانه شهر همدان از منظر شهرسازی در تسخیر کاربری نامتجانس بوده و درعین‌حال فاقد عنصر هویتی است.

یزدانی با اشاره به اینکه ورودی‌های شهر همدان ادراک‌پذیر نیست تأکید کرد: از منظر ترافیکی نیز متأسفانه مدیران شهری نتوانسته‌اند علیرغم کارهای صورت گرفته راهکار القاکننده به راننده برای ورود و یا خروج از شهر به‌منظور رعایت موازین برخی قواعد ترافیکی را به منصه ظهور برسانند. به‌طوری‌که سنگبری‌ها، مکانیکی و خدمات اتومبیل بیشترین کاربری‌ ورودی‌ها را تشکیل می‌دهند که هیچ‌کدام با ویژگی‌های شهر همدان به‌عنوان یک شهر فرهنگی و گردشگری سنخیت ندارد؛ بنابراین انتظار می‌رود دستگاه‌های متولی هریک به سهم خود در عرصه هویت‌بخشی و درعین‌حال حوزه ترافیکی و نیز ادراک‌پذیری ورودی شهرها نقش‌آفرینی کرده و به وظیفه ذاتی خود عمل کنند که دراین‌بین یقیناً سیاست‌گذاری شورای ششم و درعین‌حال مدیریت شهری جدید از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد ورودی هر شهر چکیده‌ای از فرهنگ و نوع منش مردم آن شهر است، بنابراین آنچه مسلم است اینکه شهر همدان شهر دارالمؤمنین و دارالمجاهدین به‌عنوان پایتخت تاریخ تمدن مطرح است پس هر فرد و گروهی چه از داخل و چه از خارج از کشور در ابتدای ورود به همدان باید با معرفت و منش همدان آشنا شوند مسئله‌ای که قربانی سهل‌انگاری و درعین‌حال سوداگری برخی مشاغل در ناکارآمدی سیاست‌گذاری‌ها شهری شده است.