سپهرغرب، گروه جوانی: آمارهای گرایش جوانان و نوجوانان به مصرف انواع دخانیات، از سیگار تا قلیان به یک بحران تبدیل شده است، مرحله‌ای که چنین رفتاری قباحت ندارد و فرد از رفتارش دفاع کرده و به شکل علنی آن را دنبال می‌کند.
مصرف دخانیات طی دهه‌های گذشته در کشورهای صنعتی به دلیل افزایش آگاهی از خطرات مصرف و کاربرد سیاست‌های کنترلی موثر، کاهش چشمگیری داشته اما در کشورهای در حال توسعه در همان دوره زمانی افزایش مصرف ملاحظه می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد زمان شروع مصرف سیگار، مربوط به دوره نوجوانی بوده است، اما مصرف سیگار در نوجوانان نگرانی‌های زیادی را به وجود آورده و شیوع روزافزون آن در بین آن‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود مورد توجه قرار گرفته است.
از طرفی مصرف دخانیات برای عده‌ای به عنوان یک سرگرمی و تفریح قلمداد می‌شود و در دورهمی‌های دوستانه برای لذت بیش‌تر از آن استفاده می‌کنند، البته برخی برای بار اول ترس و واهمه دارند اما بعد از اینکه مصرف می‌کنند و هیچ مشکلی برایشان پیش نمی‌آید به صورت مستمر اقدام به مصرف دخانیات می‌کنند.
لزوم شناسایی کارکردهای مواد دخانی در جامعه
یک جامعه‌شناس با اشاره به اینکه در چند دهه گذشته همواره روند استفاده از همه مواد اعتیادآور به صورت افزایشی بوده است، اظهار کرد: پایه مصرف مواد مخدر از دخانیات و آغاز آن مربوط به دوران جوانی و نوجوانی بوده است.
شهرام مقدس با بیان اینکه 95 درصد کسانی که اعتیاد به مواد مخدر پیدا کرده‌اند پیش از آن سیگاری بودند، افزود: گرایش به سمت دخانیات نوعی گرایش به سمت هنجارشکنی‌های متعدد است.
وی در خصوص افزایش مصرف دخانیات مخصوصا میان نوجوانان و جوانان، تصریح کرد: تلاش‌هایی در راستای اقدامات پیشگیرانه از مصرف دخانیات در مدارس و دانشگاه‌ها صورت گرفته اما نتیجه تعیین کننده‌ای به دنبال نداشته است، از طرفی مقابله با مواد مخدر انجام شده اما در حوزه پیشگیری نتوانسته‌ایم جوانب این پدیده را محدود و به اشکال مختلف آن را کنترل کنیم.
این جامعه‌شناس گفت: متاسفانه گروه‌های جوان‌تر و زنان و دختران به سمت مصرف انواع دخانیات گرایش پیدا کرده‌اند، به این معنا که با دو عامل خطر جدید یعنی جوان‌تر شدن جمعیت و گرایش بیش از پیش دختران و زنان به استفاده از مواد دخانی روبه‌رو هستیم.
وی با بیان اینکه از نظر اجتماعی جمع شدن افراد در کنار هم بسیار تاثیرگذار است، تصریح کرد: اولین مصارف افراد در مواد دخانی معمولا در جمع‌های خاص مثلا دوستان نزدیک اتفاق می‌افتد، از طرفی ممکن است استفاده از مواد دخانی به دلیل کنجکاوی و یک بار امتحان کردن باشد که فرد را گرفتار می‌کند.
مقدس ادامه داد: زمانی که فرد در جمع‌های دوستانه قرار می‌گیرد با تشویق، فشار و وسوسه از سوی آن‌ها مواجه می‌شود و به دلیل کنجکاوی یک بار اقدام به مصرف می‌کند، زیرا اطمینان دارد که کسی متوجه مصرف او نخواهد شد و مشکل خاصی پیش نمی‌آید.
وی بیان کرد: با توجه به اینکه مصرف مواد دخانی احساس سرخوشی و لذت به فرد می‌بخشد آرام آرام ادامه پیدا می‌کند، یعنی نوعی سازگاری و وابستگی در فرد ایجاد و به دنبال وابستگی، افزایش در مصرف و میزان آن اتفاق می‌افتد، به طوری‌که این فرد قادر نیست به راحتی آن را کنار بگذارد، زیرا نوعی افسردگی، بیقراری و عصبی بودن به او دست می‌دهد.
مقدس در خصوص اینکه راهکار برای کاهش مصرف دخانیات در جامعه چیست؟، گفت: باید کارکردهای مواد دخانی را بشناسیم، زیرا آن‌ها کارکردهایی دارند که متاسفانه مصرف را در فرد تسهیل می‌کنند، به طور مثال اگر کسی دچار تنش، استرس، اضطراب و بیقراری باشد در صورت مصرف ممکن است آرام شود یا حتی در برخی موارد ممکن است تسکین‌دهنده باشند.
این جامعه‌شناس ادامه داد: البته نباید از بحث کنجکاوی، لذت و تنوع‌طلبی غافل شد، زیرا افراد در جمع‌های دوستانه و دورهمی‌ها برای خوشی بیش‌تر نیازمند ماده‌ای هستند که لذت بیش‌تری به آن‌ها بدهد، البته خطای شناختی در سطح جامعه میان نوجوانان وجود دارد که بیان می‌کند فرد می‌تواند مصرف کند اما هیچ وقت معتاد نشود زیرا دارای اراده و اختیار است، هر زمان تمایل داشته باشد می‌تواند مصرف کند یا مصرف نکند.
وی با بیان اینکه خطای شناختی یکی از علل تداوم مصرف دخانیات است، تاکید کرد: این امر موجب می‌شود تاثیرات وابستگی روانی و تکرار در مصرف در فرد ایجاد شود، بنابراین لازم است شناخت کافی به جامعه داده شود که گاهی فرایند فیزیولوژی به گونه‌ای موجب بروز اتفاق می‌شود که ممکن است کاری غیر ارادی و ناخودآگاه صورت گیرد.
مقدس یادآور شد: بحث شناخت، آگاه‌سازی و نقش مهم خانواده و نهادهای تربیتی باید در نظر گرفته شود تا واقع‌بینانه‌تر، ملموس‌تر، کاربردی‌تر و دوستانه‌تر به این موضوع بپردازیم، زیرا هر کاری به صورت دستوری، انزار و تهدید انجام شود مفید نخواهد بود و عامل بازدارنده‌ای وجود ندارد که از تبعات درازمدت آن جلوگیری کند، بنابراین باید در آگاه سازی‌ها به شیوه دقیق‌تر و مناسب‌تر عمل کنیم تا نتیجه حاصل شود.
این جامعه‌شناس ضمن تاکید بر توسعه فرهنگ سلامت، بیان کرد: لازم است ارزش و اهمیت سلامت و مهارت‌های مراقبت از خود به عنوان یک مفهوم و ارزش پایه‌ای از بدو تولد در فرزندان شکل بگیرد.
وی بیان کرد: بخشی از اقدامات در زمینه توسعه فرهنگ سلامت به انتخاب‌های جایگزین ارتباط دارد یعنی اگر برنامه‌ریزی مناسب و دسترسی آسان برای تخلیه هیجان گروه‌های مختلف سنی به ویژه نوجوانان صورت نگیرد ممکن است به طور تصادفی به سمت استفاده از مواد دخانی گرایش پیدا کنند، بنابراین باید مدیریت رفتار و فعالیت‌های جایگزین در قالب برنامه جامع چند وجهی به منظور پوشش همه سلیقه‌ها در سطح کلان در دستور کار قرار گیرد.
مقدس در ادامه گفت: زمانی که فرد عزت‌نفس بالایی داشته باشد هر رفتاری را در شان خود نمی‌داند، تمایلی برای قرار گرفتن زیاد در جمع دوستانه نداشته و از نه گفتن هراسی ندارد، این فرد به آسانی می‌تواند از امتحان پیش آمده به اشکال مختلف عبور کند که این امر نیازمند مهارت‌آموزی است.
این جامعه‌شناس با اشاره به اینکه خانواده، نهادهای تربیتی و پرورشی باید به سمت شکل‌گیری مهارت‌های پایه پیش‌روند، اضافه کرد: کسب مهارت، نوعی تجربه است که فرد عملا با کسب تجربه، تکرار، یادگیری، باور و افزایش اعتماد به نفس می‌تواند در موقعیت‌های مختلف از تجربیات کسب شده استفاده کند، بنابراین لازم است همه به صورت سیستمی در کنار هم قرار گیرند و فعالیت داشته باشند تا سطح سلامت جامعه افزایش یابد.
مقدس تاکید کرد: باید در فضای عمومی نگرش‌ها، باورها و ارزش‌های عمومی در خصوص دخانیات اصلاح شود، یعنی به اندازه‌ای بر این فضا کار شود که مصرف دخانیات به عنوان یک باور و رفتار ناپسند و ضد سلامت در جامعه شکل بگیرد، زیرا با این کار جریان‌سازی فرهنگی به تغییر نگرش‌های پایه جامعه کمک خواهد کرد.
شناسه خبر 56324
