فدراسیون بین‌المللی مخترعان (ایفیا)، یک سازمان جهانی غیر دولتی در حوزه اختراعات و ابتکارات است که در سال 1968 با هدف ایجاد بستر مناسب بین‌المللی برای حمایت از مخترعان تأسیس شد، مأموریت ایفیا توسعه خلق دانش، ترویج فرهنگ نوآوری و تسهیل فرایند تبدیل ایده به ثروت است.
حال آنکه این عنوان تنها به مخترعانی از جهان که اختراعات آن‌ها بر سه شاخصه منفعت برای بشریت، اقدام متفکرانه و نوآوری در اختراع باشد، تعلق می‌گیرد پس یقیناً عضویت در سازمان جهانی اختراعات از بزرگترین افتخارات برای هر فردی است که در این بین «هانیه رکابدار» یکی از بانوان نخبه و مخترع همدانی موفق به عضویت در این سازمان جهانی شده؛ بر این اساس بر آن شدیم تا با وی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
این بانوی مخترع همدانی با بیان اینکه متولد تیرماه سال 1375 است، گفت: علاوه بر عضویت در سازمان جهانی مخترعان در سال 99 به‌عنوان مخترع برتر ایران در جشنواره پژوهش انتخاب شدم.
هانیه رکابدار با تأکید بر اینکه در کارنامه خود دریافت دو نشان جهانی از کشور ترکیه و سوئیس را نیز دارد گفت: اخیراً نیز نشان طلای جشنواره اختراعات جهانی کویت در حوزه مهندسی پزشکی را نیز توانستم از آن خود کنم.
وی عنوان کرد: سال گذشته یک مؤسسه فناوری با رویکرد آموزشی در همدان تأسیس کردم که آموزش‌های لازم را از مرحله تبدیل ایده تا اختراع ارائه می‌کنیم.
این بانوی جوان همدانی در تشریح محصولاتی که منجر به ثبت اختراع شده، گفت: نخستین اختراع من تولید دوچرخه تعادلی خودران خورشیدی بود که نیاز به ایجاد زیرساخت‌های شهری و هزینه‌کرد بالا برای ایجاد مسیر دوچرخه نیست.
رکابدار با تأکید بر اینکه امروزه با صنعتی شدن جوامع حفظ محیط زیست و استفاده از انرژی‌های پاک یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جامعه بشری است به طوری که صنعت به سمت تولید وسایل، تجهیزات با کمترین میزان آسیب به محیط زیست سوق پیدا کرده افزود: دوچرخه یکی از بهترین وسایل برای مرتفع‌سازی این نیاز است اما به‌دلیل در تعادل نبودن و استفاده از انرژی فرد برای حرکت، باعث کاهش استفاده از این وسیله شده است.
وی ادامه داد: در این محصول ما با تلفیق داده‌های خروجی ژیروسکوپ، شتاب‌سنج و پیاده‌سازی آن به‌وسیله تابع برنامه‌نویسی باعث در تعادل ماندن دوچرخه شدیم علاوه بر این با تلفیق انرژی به‌دست آمده از صفحات خورشیدی با اهرم‌های شارژی موجود در چرخ‌ها باعث شدیم انرژی حرکتی چندبرابر و مابقی انرژی ضمن حرکت در باتری‌ها ذخیره شود. این سیستم به‌دلیل شارژ باتری با چرخش چرخ‌ها نیازی به شارژ با برق شهری ندارد.
این مخترع جوان همدانی با بیان اینکه در این اختراع سیستمی که زیر دوچرخه نصب شده با ضربه، به زمین نمی‌خورد، گفت: چنانکه گفته شد بنا به کارکرد آن در محیط‌های شهری در آن مقطع زمانی که آقای صوفی شهردار همدان بود با توجه به رویکرد جدید این دوچرخه خودران رایزنی با شهرداری داشته و تا مرحله آخر عقد قرارداد پیش رفتیم اما درست با انتخاب شورا این قرارداد در مرحله پرداخت وجه متوقف شد.
رکابدار با ابراز اینکه نمونه اولیه این محصول به‌صورت کامل ساخته شده بود، ابراز کرد: درخصوص تجاری‌سازی محصول نیز از طریق معاونت علمی ریاست جمهوری در کمپین «یک رکاب تا فردای سبز پلتفرم هم‌آوا» اقدام کردیم تا در آن مشخص شود درصد پذیرش طرح به چه صورت است و چند درصد می‌توانیم روی مشارکت مردم حساب باز کنیم.
وی با تأکید بر اینکه دومین اختراع بنده که با آن در جشنواره جهانی اختراع کویت نشان طلا را کسب کردم اختراع سرنگ چندین‌بار مصرف است، اذعان کرد: این محصول می‌تواند جایگزین سرنگ‌های پلاستیکی که امروز استفاده شده و بعد از مصرف قسمت پیستون و داروی آن باید دور ریخته شود، باشد.
این مخترع همدانی با بیان اینکه این محصول کاملاً استریلیزه بوده و سوزن و ویال آن به جای آنکه شیشه‌ای باشد پلاستیکی است، اذعان کرد: در تولید این محصول از یک تار‌شونده استفاده شده است.
رکابدار با اشاره به اهمیت این اختراع، گفت: در ایران به‌صورت هفتگی سه میلیون سرسرنگ و سرنگ تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد که با تولید محصول جدید این میزان به یک میلیون کاهش می‌یابد.
وی با بیان اینکه یقیناً تولید سه میلیون سرنگ و سررنگ هزینه بالایی را برای کشور به‌دنبال داشته، محیط زیست را آلوده کرده و به لحاظ ایمنی نیز ممکن است در جامعه مشکل ایجاد کند، عنوان کرد: درواقع اختراع جدید منجر به ذخیره درآمدی دولت و در عین حال ذخیره محیط زیستی می‌شود.
وی در پاسخ به این سؤال که چگونه ایده این اختراع به ذهن شما رسید؟‌ عنوان کرد: من تحصیلکرده مهندسی برق هستم اما پس از عضویت در سازمان جهانی مخترعان و ثبت اختراع و دریافت آموزش‌ها، نسبت به دایر کردن یک مؤسسه فناوری اقدام کردم.
این جوان مخترع افزود: چون در این مؤسسه با دانش‌پژوهان و افرادی که دغدغه‌های تولید و فناوری دارند از یک سال پیش در ارتباط بودم متوجه شدم که در نظام پزشکی ایران محصولاتی که در حوزه ساخت مهندسی پزشکی باشند، دغدغه جامعه است اما شرکت‌هایی که بتوانند در روال مهندسی پزشکی در ایران محصول مورد نیاز تولید کنند اندک هستند به طوری که حتی در دوران کرونا ما با کمبود ویال‌های دارویی و سرنگی و سرم مواجه شدیم؛ بنابراین در این عرصه ورود کردم.
رکابدار در پاسخ به این سؤال که در عرصه تولید این محصول رایزنی‌هایی با وزارت بهداشت برای رسیدن به تولید انبوه انجام شده یا خیر؟ گفت: در مرحله نخست باید بتوانیم تأییدیه‌های مرتبط با وزارت بهداشت را در تولید محصول دریافت کنیم از طرفی هم یقیناً با تولید این محصول شرکت‌های تولیدکننده رقیب ما در داخل کشور که در عرصه تولید این روزها فعال هستند سر بلند کرده و به مخالفت خواهند پرداخت چراکه شرایط اقتصادی آن‌ها با مخاطره مواجه خواهد شد.
وی ادامه داد: با این وجود قطعاً پس از دریافت تأییدیه‌های وزارت بهداشت به‌دنبال تجاری‌سازی محصول در داخل کشور یا از طریق واگذاری طرح در خارج از کشور خواهم بود.
این بانوی جوان مخترع در پاسخ به این سؤال که حمایت متولیان استانی را از فضای فناوری چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: به‌نظر می‌رسد در استان از روال حمایت از فناوری اطلاع ندارند به طوری که این عدم آگاهی گاهی منجر می‌شود که به جای حمایت مانعی پیش روی فرد ایجاد می‌کنند.
رکابدار با تأکید بر اینکه درواقع متولیان استانی به‌دنبال حمایت و کمک هستند اما وقتی اطلاع نداشته و به تعبیر بهتر آموزش ندیده و نمی‌دانند روند درست چیست، این حمایت بیشتر در عرصه مانع‌تراشی نمود پیدا می‌کند، اذعان کرد: این درحالی است که من برای تأسیس یک مؤسسه آموزشی دو سال تمام در مجموعه فدراسیون مخترعان آموزش دیدم تا بتوانم آموزش‌های درس را مرحله به مرحله از ثبت ایده گرفته تا طراحی، ساخت، اجرا و تجاری‌سازی را به علاقه‌مندان ارائه کنم، یقیناً ممکن است بازهم در کار من ایراد و نقص وجود داشته باشد اما در استان و شهر من این روند آموزشی برای متولیان حوزه فناوری وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه لازم است یک سیستم جامع و هدفمندی که افراد آن نیرو‌های متخصص بوده و برای این مسیر آموزش‌های لازم را دریافت کرده‌اند در استان برای حمایت از عرصه فناوری وجود داشته باشد، ابراز کرد: البته در سطح ملی حمایت از حوزه فناوری نسبت به چند سال پیش به‌ویژه با ایجاد مراکز شتاب‌دهی بهبود شگرفی داشته و فرایندهای ثبت اختراع کمی سهل‌تر شده زیرا پیشتر اگر کسی به‌دنبال ثبت اختراع یک محصول بود واقعاً نمی‌دانست که باید به کجا مراجعه کند.
وی اذعان کرد: یقیناً نمی‌توان گفت برای محصولاتی که بنده اختراع کردم نمونه خارجی وجود ندارد اما من در اختراعاتم نوآوری‌هایی داشتم که آن را از محصولات مشابه خارجی متمایز می‌کند و همین است که به آن امکان ثبت اختراع می‌دهد.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد یقیناً حضور در این عرصه مهم بین‌المللی فرصتی است جهت معرفی و آشنایی مخترعان و نوآوران کشور جمهوری اسلامی ایران به مجامع علمی، دانشگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط با اختراعات و مخترعان در سطح بین‌المللی، کسب اطلاعات از اختراعات و فناوری‌های روز دنیا و همچنین جهت ارائه اختراعات ثبت‌شده مخترعان کشور در سطح بین‌المللی و همچنین عرصه‌ای برای ورود به بازارهای جهانی و یافتن حمایت‌کننده مالی برای تولید دستاوردهای علمی به‌شمار می‌رود.
بنابراین انتظار می‌رود به معنای واقعی این عرصه به لحاظ حمایت برای فناوران جوان مهیا شود تا بتوانند ایده‌های خود را تا مرحله تجاری‌سازی پیش ببرند و در میانه راه متوقف نشوند.

طاهره ترابی مهوش