دود غلیظ مسیر را دربرگرفته و در برخی نقاط، چشم، چشم را نمی‌بیند؛ شعله‌های سرخ آتش با غروب خورشید درهم‌آمیخته و مزارع کشاورزی در حال سوختن است، گاهی صاحب زمین نیز نظاره‌گر سوختن زمین است و می‌خواهد زودتر زمینش آماده شود.

فصل برداشت گندم که از راه می‌رسد، کشاورزان به تکاپو می‌افتند تا محصولشان را به‌موقع برداشت کنند، از طرفی به دنبال ادوات برداشت و حمل گندم هستند و از طرفی باید زمین را بعد از برداشت برای فصل کشت بعد، آماده کنند.

چند سالی است که کاه و کلش پس مانده از برداشت گندم، با ارزش شده و کشاورزان در کنار برداشت محصول، این پسماندهای گیاهی را برداشت می‌کنند تا روانه صنایع مرتبط با آن کنند.

اما باز هم بخشی از گیاه روی زمین می‌ماند و باور رایج و نادرستی در میان کشاورزان وجود دارد که آنان را وا می‌دارد تا غنای زمین‌های کشاورزی خود را با سوزاندن از بین ببرند.

برخی مزرعه‌داران برای کشت زود هنگام و کاشتن محصولات جدید اقدام به چنین کاری کرده و برخی دیگر معتقدند برای از بین بردن آفت‌ها باید زمین را به آتش کشید!

مدیرکل حفاظت از محیط زیست کردستان با بیان اینکه آتش زدن بقایای گیاهی و محصولات کشاورزی به غلط در حال انجام است، اظهار کرد: این کار موجب کاهش کیفیت خاک می‌شود و مواد آلی و مغذی خاک را از بین می‌برد.

اقبال حمیدی، افزایش فرسایش خاک را از دیگر مضراتی برشمرد که آتش زدن بقایای گیاهی موجب آن می‌شود و ادامه داد: آتش زدن پسماند گیاهان، پوشش گیاهی خاک را از بین می‌برد و بافت آن را بر هم می‌زند که با این کار، نفوذپذیری آب در خاک مناطقی که کشاورزان اقدام به آتش زدن بقایای گیاهی می‌کنند کاهش یافته و از سویی موجب آلودگی هوا در اثر تولید گازهای گلخانه‌ای و شکلات تنفسی می‌شود.

وی ادامه داد: کاهش تنوع زیستی از دیگر اثرات سوء این اقدام است که میکروارگانیسم‌ها و حشرات موجود در خاک را نابود می‌کند در حالی که این حشرات مفید بوده و برای حفظ اکوسیستم ضروری به‌نظر می‌رسد.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست کردستان تأکید کرد: کشاورزان با استفاده از روش‌های بیولوژیک و سنتی می‌توانند از این بقایای گیاهی به‌عنوان کود در سال‌های آینده استفاده و از آتش زدن آن خودداری کنند.

حمیدی گفت: بر اساس ماده براساس ماده 688 قانون مجازات اسلامی و ماده 45 قانون حفاظت از جنگل‌ها و مراتع، آتش زدن بقایای گیاهان تهدید علیه بهداشت عمومی و جرم است.

وی اظهار کرد: قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها نیز در ماده 45 خود به صراحت نسبت به آتش زدن بقایای گیاهی و نباتات مزارع و جنگل‌هایی که در مجاورت جنگل‌ها و مراتع هستند، از دو ماه تا یک سال حبس را برای فرد متخلف در نظر گرفته است.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست کردستان یادآور شد: در ماده 20 قانون هوای پاک هم بر این موضوع تاکید شده و در صورتی که مردم گزارش دهند و یا همکاران ما شناسایی کنند با فرد متخلف بر اساس قوانین قضائی در مراجع قضائی برخورد می‌شود.

کاهش پدیده مزرعه سوزی بعد از برداشت

مدیر امور زارعت جهاد کشاورزی کردستان نیز با بیان اینکه چند سالی است که پدیده آتش زدن بقایای گیاهی در استان کاهش یافته، آن را حاصل اطلاع‌رسانی و آگاهسازی کشاورزان نسبت به این موضوع دانست.

فریدون حامدی افزود: ارزش حفظ خاک بسیار مهم است و نمی‌توان آن را بر اساس منابع مادی ارزش‌گذاری کرد چرا که اثرات آن بسیار جبران‌ناپذیر و رقم آن در حوزه ارزش گذاری کاملاً نجومی خواهد بود.

وی افزود: بقایای گیاهی ارزش بسیار زیادی در حاصلخیزی خاک کشاورزی دارد و باید این خاک را برای نسل آینده باقی گذاشت.

مدیر امور زارعت جهاد کشاورزی کردستان با بیان اینکه یکی از جزئی‌ترین دلایلی که کشاورزان اقدام به آتش زدن مزارع می‌کنند از بین بردن علف‌های هرز است، تأکید کرد: این در حالی است که به روش‌های کاملاً بیولوژیک می‌توان در زمان کاشت محصول با این آفت مقابله کرد.

حامدی ادامه داد: یکی از کارهایی که کشاورزان به خاطر آن اقدام به آتش زدن بقایای گیاهی می‌کنند، تسریع در کشت بعدی با کمترین مشکل است در حالی که با کشاورزی حفاظتی با راه‌های کاملاً ایمن می‌شود این اقدام را انجام داد.

وی افزود: کشاورزی حفاظتی در دنیا در سطح 200 میلیون هکتار در حال انجام است و پدیده ای به‌عنوان خاک ورزی و یا شخم زدن هم وجود ندارد، چه برسد به آتش زدن بقایای گیاهی؛ که این به‌عنوان یک رویکرد باید در کشور ما نیز در پیش گرفته شود تا کشاورز ایرانی به سمت حفاظت از خاک و کشاورزی حفاظتی برود.

وی توصیه کرد بقایای گیاهی ایستاده بعد از جمع‌آوری بخش اصلی کاه و کلش موجود در مزارع در مزرعه باقی بماند چرا که باعث می‌شود تا اثرات باران با خاکدانه‌های خاک تماس نداشته باشد و در مزارع استان کردستان که بیشتر به صورت دیم‌کار است نفوذ باران پاییزی و زمستانی در زمین‌های حاوی این بقایا چند برابر زمین‌های عاری از آن خواهد شد.

وی گفت: از سوی دیگر، ریشه این گیاه به‌صورت حفاظتی بر خاک چنگ انداخته و مانع فرسایش آبی و بادی می‌شود.

*نفوذ آتش از مزرعه به مراتع و جنگل‌ها

آتش زدن بقایای گیاهی محدود به حوزه یک مزرعه نیست و گاهی مزارع دیگر و عرصه‌های طبیعی را درگیر خود می‌کند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان گفت: امسال 65 فقره در 485 هکتار از عرصه‌های طبیعی استان طعمه حریق شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، 30 درصد در تعداد و 60 درصد در سطح کاهش نشان می‌دهد.

بهزاد شریفی‌پور هم با تأکید بر اینکه آتش زدن پسماند مزارع، ممنوع و وزارت جهادکشاورزی مکلف به اطلاع‌رسانی است، افزود: بر اساس آنچه که به آن مکلف شده‌ایم، شبکه بهداشت و جهاد کشاورزی باید گشت‌های مشترک برگزار کنند و در استان، کارشناسان جهادکشاورزی درگیر این موضوع هستند و اطلاع‌رسانی لازم انجام گرفته و تیم‌های اطفا حریق و کشاورزی حفاظتی هرگونه آتش زدن بقایا و پسماند گیاهی را ممنوع اعلام کرده اند.

وی گفت: امسال در شهرستانهای مریوان، سقز و دهگلان چند مورد پرونده با موضوع آتش‌سوزی عمدی به استناد ماده 47 قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع به دادسرا ارجاع شده و در حال رسیدگی است.

*اگر آتش نزنید

آتش نزدن بقایای گیاهی مزایای دیگری هم دارد، که از آن جمله می‌شود به کاهش نیاز به علوفه و منبع درآمد برای کشاورز، استفاده به‌عنوان کمپوست برای تولید قارچ، استفاده در مواد اولیه تولید ظروف یکبار مصرف گیاهی استفاده در کارگاه‌ها و کارخانه‌های صنایع چوب اشاره کرد.

آتش زدن زمین زراعی باعث می‌شود دمای خاک به 400 درجه برسد در حالی که آب در دمای100 درجه به جوش می‌آید و این یعنی تمامی رطوبت خاک گرفته و بخار می‌شود؛ به همین دلیل کشاورزانی که از روش آتش زدن کاه و کلش گیاهان استفاده می‌کنند زمانی که می‌خواهند کشت دوم خود را انجام دهند به‌دلیل عدم وجود رطوبت میزان مصرفی آب، برای کشت بسیار بالا می‌رود علاوه بر این موجودات و منبع تغذیه ریشه گیاه را نیز از بین برده و کشاورز مجبور به روی آوردن به استفاده از کود می‌شود و این عمل، صرفه اقتصادی کشت را برای کشاورز تا میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.

باید در نظر داشت که این عمل غیر قانونی بوده و برای آن مجازاتی در نظر گزفتع شده اما سال‌ها بی‌توجهی باعث شده تا این عمل تبدیل به عادت شده زیرا که طبق قانون هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی باشد مشمول مجازات می‌شود.