مسئولان همدانی بودجه سالهای آینده جشنواره را قطعی کنند
در سومین روز از جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان، صحنههای متنوع جشنواره فرصتی تازه برای گفتوگو و روایت تجربهها فراهم کرد. در رفتوآمد میان پلاتوی عینالقضات و مجتمع شهیدآوینی، با شماری از داوران، عوامل اجرایی، هنرمندان و تماشاگران همراه شدیم تا نظر آنان را پیرامون جریان برگزاری نمایشها و آثار ارائهشده، بشنویم؛ آنچه حاصل این گفتوگوها است، در ادامه میآید:
داور بخش نمایشهای خیابانی جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان درباره ارزیابی خود از روند این دوره جشنواره گفت: این دومینباری است که داور میشوم؛ سال گذشته در اردکان داوری کردم و امسال در همدان حضور دارم. با اینکه هنوز تعداد زیادی از آثار خیابانی را ندیدهام، اما فعلاً حس بسیار خوبی نسبت به این بخش دارم.
سیروس همتی با اشاره به انرژی و پویایی جشنواره، افزود: از دور و از بیرون که نگاه میکنم، جشنواره تا این لحظه بسیار پویا و محرک است. حتی یک اجرای سالنی داشتیم که قرار بود داخل سالن باشد، اما گروه ترجیح داد در فضای باز اجرا کند و با وجود هوای سرد، این کار را انجام دادند که این روحیه برای من ارزشمند است.
همتی درباره نخستین نمایشی که در بخش خیابانی دیده است، اظهار کرد: نخستین کاری که دیدیم، قابل دفاع و محترم بود. ارتباط خوبی با تماشاگر برقرار کرد، اما باید آثار بعدی را هم دید تا قضاوت دقیقتری داشت.
این هنرمند در ادامه درباره زیرساختها و نیازهای شهر همدان بهعنوان خاستگاه جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان گفت: صادقانه بگویم، همدان بعضی وقتها در این زمینه برنامهریزی خوبی ندارد؛ سال گذشته جشنواره در اردکان برگزار شد و این اتفاق نباید برای همدان تکرار شود.
وی در بخش پایانی سخنان خود با بیان اینکه به نظر من مسئولان همدانی باید بودجه سال بعد و حتی دو سال آینده جشنواره را از همین حالا مشخص کنند، افزود: اگر بودجه مصوب و تخصیص بهموقع نباشد، استانهای دیگر مثل یزد میتوانند میزبانی را از آنِ خود کنند، چون این انگیزه را دارند.
همتی ابراز کرد: همدان باید در هر دوره مدیریتی و با هر ترکیب جناحی، یک اصل ثابت داشته باشد؛ اینکه بودجه جشنواره را کنار بگذارد و قطعی کند. این جشنواره بهترین بهانه است که هنرمندان از نقاط مختلف کشور و میهمانان خارجی به همدان بیایند و این شهر را بهتر و بیشتر بشناسند.
* اجرای خیابانی جشنواره نیازمند یک جایگاه استاندارد در آوینی است
مدیر بخش تئاتر خیابانی جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همدان نیز درباره روند اجراهای امسال گفت: در دو سه روز ابتدایی جشنواره در محوطه مجتمع شهیدآوینی اجراهای بسیار خوبی روی صحنه رفت و استقبال مردم از نمایشهای خیابانی چشمگیر بود؛ خوشحالم که تماشاگران ارتباط بسیار خوبی با آثار گرفتند.
محمدرضا ابراهیمی با اشاره به تجربه چندسال فعالیت در جشنواره و حضور هنرمندان جوان استان در آن، افزود: هرسال مشاهده میکنم هنرجوهایی که از آموزشگاهها به سمت آوینی میآیند، با دیدن اجراهای گروههای میهمان از استانها و شهرهای مختلف، رشد میکنند؛ همین مواجهه مستقیم با اجراها برای بچههای تئاتر استان یک تجربه ارزشمند و محرک پیشرفت است.
ابراهیمی یکی از مهمترین نیازهای بخش خیابانی را ایجاد یک فضای استاندارد و دائمی در محوطه آوینی دانست و توضیح داد: پیشنهادم این است که برای سال آینده، یک جایگاه مشخص و ثابت در وسط حیاط مجتمع شهیدآوینی طراحی شود. وجود یک سایبان مناسب بسیار ضروری است؛ هم برای روزهایی که احتمال بارندگی هست و هم برای اینکه تمرکز بچهها فقط روی اجرا باشد. همچنین این فضا باید دور از سروصدای خودروها باشد تا کیفیت اجرا و ارتباط با مخاطب آسیب نبیند.
مدیر بخش خیابانی جشنواره در ادامه یکی از مشکلات محیطی را مطرح کرد و توضیح داد: یکی از مغازههایی که از صبح تا عصر در محوطه آوینی باز است، هنگام اجرای نمایشها منظره و شرایط نامناسبی ایجاد میکند. رفتوآمد مشتریها در کنار بازیگران، جلوه خوبی ندارد و تمرکز اجرا را نیز بههم میزند؛ حداقل در همین پنج روز جشنواره، اگر کرکره مغازه پایین باشد، به زیبایی فضا و کیفیت اجرا کمک میکند.
وی در بخش پایانی سخنان خود تأکید کرد: وجود یک جایگاه ثابت و استاندارد برای اجرای تئاتر خیابانی در آوینی میتواند باعث معرفی بهتر همدان و همچنین رشد هنرمندان استان شود.
* شکسپیر را با سادهترین ابزار برای نوجوان امروز روایت کردیم
نویسنده و کارگردان نمایش مَثلِث نیز درباره هدف و شیوه اجرای اثر خود گفت: این نمایش پارودیای (نقیضهنویسی) است بر سه اثر معروف شکسپیر؛ هملت، اتللو و مکبث. ما این آثار را با یک شیوه مینیمال روی صحنه بردیم تا مخاطب نوجوان، جوان و حتی عموم مردم بتوانند به شکلی سادهتر با شکسپیر و جهان متنهای او آشنا شوند. تلاش کردیم بهجای فرمهای پیچیده و سنگین، یک بیان روان و قابل فهم ارائه کنیم تا تماشاگر امروز بتواند تفاوتها را بهتر ببیند و بشنود.
قیس یساقی درباره هدف اصلی این اثر توضیح داد: این نمایش برای نوجوان و بزرگسال درنظر گرفته شده است. خواستیم نشان بدهیم که برای خلق یک کار نمایشی بزرگ، لزوماً نیاز به دستگاههای عجیب و پیچیده نیست؛ با سادهترین امکانات میشود نمایشهای بزرگ و تأثیرگذار ساخت. دنیایی که در آن زندگی میکنیم، شاید ساده به نظر برسد، اما اتفاقات مهمی در آن رخ میدهد و ما تلاش کردیم این مفهوم را در فرم اجرا نشان دهیم.
یساقی همچنین درباره متن کار اضافه کرد: میخواستیم تأکید کنیم آثار شکسپیر میتوانند بسیار ساده، روان و بدون هیچگونه تکلف روی صحنه اجرا شوند. این سادگی نهتنها از ارزش اثر کم نمیکند، بلکه ارتباط تماشاگر امروزی را قویتر میکند.
وی در پایان سخنانش درباره شیوه اجرا و ابزار مورد استفاده گفت: این کار در ژانر نمایش عروسکی قرار میگیرد، اما دقیقتر اگر بگوییم، نوعی نمایش اشیا است؛ ما از کمترین امکانات برای بیشترین بیان نمایشی استفاده کردیم.
* نمایش را در قالب تئاتر عروسکی و با استفاده از اِلمانها ساختیم
نویسنده، عروسکگردان و صداپیشه نمایش نیز درباره نقش خود در این اثر گفت: من بهعنوان نویسنده، عروسکگردان و صداپیشه در این نمایش حضور دارم؛ کار ما یک پارودی از سه اثر شناختهشده شکسپیر یعنی هملت، اتللو و مکبث است که آنها را در قالب تئاتر عروسکی و با الهام از اِلمانهایی که مردم هرروز با آنها سروکار دارند، روایت کردیم. این سادگی در روایت باعث شد ارتباط خوبی میان تماشاگر و اجرا شکل بگیرد و بازخوردهای قابل توجهی دریافت کنیم.
محمدجواد مهدیان درباره هدف اصلی گروه ابراز کرد: ابتدای کار قصد داشتیم آثار شکسپیر را با بیانی ساده و در دسترس ارائه کنیم تا هم نوجوانان و هم بزرگسالان بتوانند با داستانها و مفاهیم آنها ارتباط برقرار کنند. معمولاً شناخت شکسپیر در میان بزرگسالان بیشتر است، اما وقتی روایت سادهتر میشود، نوجوان نیز میتواند وارد جهان داستان شود. خوشبختانه در اجراهایی که داشتیم، این اتفاق افتاد و از مخاطبان 12 تا 13 ساله تا تماشاگران 70 ساله، بازخوردهای خوبی گرفتیم.
مهدیان درباره نورپردازی نمایش نیز توضیح داد: از رنگ و نور بهعنوان ابزار اصلی انتقال حس استفاده کردیم. سعی کردیم نورپردازی در عین سادگی، کاملاً در کنترل ما باشد و به انتقال مفاهیم کمک کند؛ برای مثال در صحنههایی که خیانت یا خشونت رخ میداد، رنگ نور نقش مهمی در انتقال حس داشت. از طرفی چون با تئاتر عروسکی مواجه هستیم، میخواستیم هر عنصر صحنه یک کاراکتر مستقل داشته باشد و نورپردازی این امکان را فراهم میکرد.
وی درباره سابقه حضور در جشنوارهها نیز گفت: این نخستین حضور ما در جشنواره بینالمللی تئاتر کودک و نوجوان همدان است و بهعنوان میهمان در بخش ملل شرکت کردهایم؛ پیش از این در جشنواره مبارک حضور داشتیم و اجراهای متعددی نیز در تهران روی صحنه بردهایم.
در ادامه با معمان و دانشآموزانی که این تئاتر را در پلاتو عینالقضات به تماشا نشسته بودند، گفتوگو کردیم که در ادامه نتیجه را میخوانید:
معلم کار و فناوری متوسطه اول مدرسه امیر طلایی پس از تماشای نمایش درباره ارزیابی خود از محتوای اثر گفت: نمایش میتواند برای دانشآموزان این مقطع بسیار کمککننده باشد، اما احساس من این بود که سطح مفاهیم کمی بالاتر از توان دریافت مجموعهای از دانشآموزان ما بود و برخی از بچهها نتوانستند ارتباط کامل با آن برقرار کنند.
فاطمه دهقانی افزود: نمایش مفاهیمی مانند خیانت و نوعی نگاه پوچگرایانه به دنیا را در خود داشت؛ اما اینکه دانشآموزان این پیامها را دریافت کرده باشند یا خیر، نیازمند توضیح و تحلیل پس از اجرا است.
دهقانی ابراز کرد: اگر همین مفاهیم با زبان سادهتر و مناسبتر برای سنین پایینتر ارائه شود، تئاتر میتواند بسیار تأثیرگذار باشد؛ شما میتوانید بسیاری از آموزشهای مورد نیاز را بهصورت غیر مستقیم و از طریق نمایش به بچهها منتقل کنید، چون جذابیت تئاتر باعث میشود که پذیرش پیامها برای دانشآموز راحتتر باشد، درحالی که اگر همان مفاهیم را مستقیم و بدون جذابیت بیان کنید، چندان اثربخش نخواهد بود.
این معلم در ادامه با اشاره به نیازهای فرهنگی این رده سنی در همدان، گفت: واقعیت این است که برنامههای تفریحی و نمایشی برای بچهها، بهویژه برای این مقطع سنی، در همدان بسیار کم است و ما این کمبود را کاملاً احساس میکنیم.
معاون پرورشی دبیرستان امیر طلایی نیز پس از تماشای نمایش ویژه دانشآموزان پایه هفتم درباره ارزیابی خود از کیفیت و تناسب اثر گفت: به نظر من دانشآموزان ما اصلاً نتوانستند با این نمایش ارتباط برقرار کنند. محتوا مناسب سن این بچهها نبود و انتظار میرفت اداره پیش از اعزام مدارس، نمایش را یکبار با حضور فردی آشنا به هنر بررسی و انتخاب میکرد؛ این نمایش برای دانشآموزان پایه هفتمی که ما همراهشان بودیم، مناسب نبود.
لیلا گلمحمدی افزود: من خودم با دید باز وارد سالن شدم و قصد ندارم زحمات گروه اجرایی را زیر سؤال ببرم؛ کار آنها ازنظر اجرا و انرژی واقعاً خوب بود، اما انتخاب مخاطب درست انجام نشده بود. برای چه مخاطبی این اثر آماده شده بود؟ این مهمترین سؤال است؛ چون واقعاً زحمت زیادی پای این کار گذاشته شده بود و حیف است که مخاطب درست انتخاب نشود.
گلمحمدی همچنین درباره واکنش دانشآموزان توضیح داد: فضای سالن و نوع اجرا طوری بود که از کل جمعیت، شاید دو یا سه نفر توانستند ارتباط بگیرند. بقیه اصلاً همراه نشدند. حتی خود من هم نتوانستم با نمایش ارتباط برقرار کنم؛ همچنین استفاده گسترده از رنگهای سیاه و سفید و نیز مفهوم متن نمایش، مناسب این گروه سنی نبود.
وی در پایان سخنانش تأکید کرد: انتخاب درست مخاطب و سنسنجی قبل از اجرای عمومی، ضروری است؛ چون اگر نمایش متناسب با سن بچهها باشد، اثرگذاریاش بسیار بیشتر خواهد بود.
* اگر جای این شخصیت بودم، برای رسیدن به اهدافم چنین کارهایی را انجام نمیدادم
یکی از دانشآموزان مدرسه امیر طلایی اجرای نمایش را عالی دانست و درباره این تجربه گفت: این نمایش درباره مردی بود که سر بسیار کوچکی داشت و میخواست به مقام بالاتری برسد؛ حتی برای رسیدن به این جایگاه، چند نفر را از سر راه خود برمیدارد تا به هدفش نزدیک شود. انگار فکر میکرد اگر چنین کارهایی را انجام ندهد، هیچوقت به مقام شاهی یا جایگاهی که میخواهد، نمیرسد. من اگر جای این شخصیت بودم، هیچوقت برای رسیدن به اهدافم چنین کارهایی را انجام نمیدادم.
النا تجریشی افزود: من از بچگی نمایش را دوست داشتم و همیشه به بازیگری علاقهمند بودم. بلاگری و فعالیت در فضاهای مرتبط با هنر را هم خیلی دوست دارم؛ فضای اتاق تمرین، صحنه و کارهای نمایشی برایم هیجانانگیز است و احساس میکنم به این دنیا علاقه واقعی دارم.
* درخواست دانشآموز همدانی برای اجرای تئاترهای شاد
یک دانشآموز پایه هفتم دیگر نیز با بیان اینکه همیشه به تئاتر علاقه داشتهام و اجرای امروز برایم بسیار جذاب و دلنشین بود، گفت: از دیدن این نمایش لذت بردم و از گروه اجراکننده ممنونم.
باران حدادی افزود: دوست دارم تئاترهایی که برای ما اجرا میشود، شادتر و پُرنشاطتر باشند تا ما بچهها بتوانیم راحتتر با آنها ارتباط بگیریم و بیشتر لذت ببریم؛ اگر نمایشها فضای شاد و انرژیدار داشته باشند، قطعاً استقبال ما هم بیشتر میشود و با علاقه تماشای آنها را ادامه میدهیم.
* با شوق آمدم، اما اجرا مناسب سن ما نبود
زهرا زیوری کاظم، دیگر دانشآموز پایه هفتم نیز با اشاره به اینکه با شوق و انتظار برای دیدن نمایش به جشنواره آمده بودم، گفت: اگرچه حضور در جشنواره برایم تجربهای هیجانانگیز بود، اما این اجرا نتوانست با من ارتباط لازم را برقرار کند و ازنظر محتوا نیز مناسب سن دانشآموزان همسنم نبود.
* تناسب مضمون در تئاتر نوجوان؛ مسئلهای که باید جدی گرفته شود
تناسب میان آنچه روی صحنه روایت میشود و جهان ذهنی تماشاگر نوجوان، نقشی تعیینکننده در موفقیت یک نمایش دارد. تجربه اخیر حضور دانشآموزانی که صبح روز دوشنبه در پلاتو عینالقضات به نمایش تئاتر مَثلِث نشستند، نشان داد که هرگاه محتوا، فرم بصری یا پیچیدگی روایت فراتر از دایره درک سنی قرار گیرد، بخش مهمی از هدفهای تربیتی و ارتباطی تئاتر کمرنگ میشود. نوجوان در این سن نیازمند زبانی نزدیک، فضاسازی روشن و مفاهیمی است که درک و همراهی با آن برایش امکانپذیر باشد.
محدودیت برنامههای هنری ویژه این گروه سنی در همدان نیز اهمیت انتخاب دقیق آثار را بیشتر میکند؛ زیرا هر اجرا عملاً به یکی از معدود فرصتهای آشنایی این نسل با تئاتر تبدیل میشود. بازنگری در معیارهای انتخاب نمایش و توجه به تجربه واقعی مخاطبان میتواند گامی مؤثر در تقویت جایگاه جشنواره و ایجاد پیوندی عمیقتر میان هنر و نسل جدید باشد.
