سپهرغرب، گروه فرهنگی - سمیرا گمار: نوازنده پیشکسوت همدانی گفت: یکی از چالش‌های جدی ما این است که هنوز یک هیئت کارشناسی متخصص موسیقی در همدان نداریم، البته چند نفر از دوستان به‌عنوان انجمن موسیقی مشغول فعالیت هستند که نمی‌دانم کارشان چقدر رسمیت دارد و در قالب چه چارت و سازمانی، اما فعالیت می‌کنند.

موسیقی هنر اندیشیدن با نغمه‌هاست. هنری که همگام با کلام و حتی فراتر از کلام، بیانگر احساسات انسانی است؛ زیرا زمانی که کلام، محدودشده و دیگر به کار نیاید، موسیقی زبان باز می‌کند تا به قول شکسپیر حتی سینه‌های وحشی و دور از احساس نیز سحر شوند و به آرامش برسند. به همین دلیل، هنر موسیقی را راهی برای همدلی و هم‌زمانی مردم پنج قاره می‌دانند.

درواقع، موسیقی کاربردهای بسیاری دارد که نشانگر قدرت جادویی این هنر است که البته در جامعه ما هنوز جایگاه خویش را پیدا نکرده، اگرچه کارشناسان، نوازندگان و آهنگ‌سازان هنرمند و متبحری داریم؛ افرادی که نه گندم نمای جو فروش، بلکه یاوران حقیقی این هنر اصیل و باارزش هستند.

حال این سؤال مطرح است که آیا می‌توان یک‌ساله، دوساله، یا حتی چهارساله نوازنده شد و در رشته موسیقی حرفی برای گفتن داشت؟ بدون شک، چنین چیزی امکان‌پذیر نیست و برای شناخت موسیقی اصیل و غیر اصیل، این نکته بسیار مهم است که چه کسانی و با چه ماهیتی در این عرصه فعالیت می‌کنند؛ آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‎وگوی خبرنگار سپهرغرب با استاد منصور زندی از پیشکسوتان موسیقی در استان همدان است که با سابقه بیش از 40 سال درزمینهٔ نی نوازی، علاوه بر سرآمد بودن در این رشته، کتاب‌های مختلفی تألیف و مبدع 11 الگوی هنری ابداعی برای نی، نوازنده و سازنده نی بوده و استاد خوشنویسی است.

زندی از شاگردان زنده‌یاد استاد کسایی از چهره‌های معاصر نی‌نوازی بوده که اهل فن معتقد هستند هنوز نوازنده‌ای به قدرت او دیده نشده، جالب اینکه نوای نی بیش از صدای ساز‌های زهی به صدای انسان شباهت دارد و به طبیعت نزدیک‌تر است. شعرا و عارفان نیز در آثار خود به‌وفور در خصوص نی و تأثیر آن در روان انسان سخن گفته‌اند. نی‎نامه مولانا نمونه بارز آن است: بشنو از نی چون حکایت می‌کند/ از جدایی‌ها شکایت می‌کند...

      لطفاً به‌عنوان مقدمه، خودتان را معرفی کنید.

منصور زندی هستم، متولد شهرستان تویسرکان و معلم بازنشسته با سابقه تدریس هنر؛ در حال حاضر نوازنده و مدرس نی در آموزشگاه‌های موسیقی همدان هستم و بیش از 40 سال از فعالیتم در این عرصه می‎گذرد. موسیقی را ابتدا با فلوت آغاز کرده و سپس نی نواز شدم، پس از انقلاب نخستین کسی که در همدان روی صحنه رفت بنده بودم. از سال 66 در جشنواره‌های فجر با گروه نی‌نوازان شرکت کرده و تاکنون 6 گروه موسیقی تشکیل داده‌ام که آخرین آن‌ها گروه چکاوک است و هنوز هم مشغول فعالیت هستیم.

     نی نوازی را از چه سالی و نزد کدام اساتید آغاز کردید؟

از سال 1357، نی نوازی در محضر زنده‌یاد استاد حسن کسایی، استاد محمدعلی کیانی‎‌نژاد و استاد محمد موسوی را آغاز کردم و تاکنون ادامه دارد.

     پس موسیقی را در دانشگاه فرانگرفته‌اید؟

بنده سال 54 دیپلم طبیعی گرفته و با این مدرک از مقطع کودکستان تا دانشگاه تدریس کرده‌ و هیچ‌گاه هم برای گرفتن مدارج هنری اقدام نکرده‌ام چراکه اعتقادی به این مسائل ندارم. دو بار دانشگاه رفته و انصراف دادم زیرا دانشگاه چیزی نداشت که به آموخته‏‎هایم بیفزاید، اگرچه مدارک انجمن‌های خوشنویسی و موسیقی را دارم؛ بنابراین در محضر اساتیدی که نام بردم تلمذ کردم.

     آقای زندی از برجسته‌ترین اجراهای نی نوازیتان برایمان بگویید.

نخستین اجرای من در پارک نبوت تویسرکان و در سال 1364 و تالار فجر همدان در سال 1365 بود، اجرا در تالار وحدت تهران در سال‌های 1367- 1368، تالار رودکی 1367- 1368، فرهنگسرای نیاوران 1367- 1368، دانشگاه‌های بوعلی سینا همدان، اراک و سنندج، موزه هنرهای معاصر 1367- 1368، موزه آزادی 1367- 1368، اجرای زنده نی نوازی در رادیو ایران (برنامه سلام صبح بخیر) سال 1367 و تالار اندیشه در سال 1370 از مهم‌ترین اجراهای بنده بوده‎است.

     جناب زندی تاکنون در چه جشنواره‌ها و همایش‌هایی شرکت کرده‌اید؟

جشنواره نی نوازان ایران، 1370 در تالار اندیشه، نخستین جشنواره موسیقی استان همدان در سال 1377، دومین جشنواره موسیقی استان همدان در سال 1378، سومین جشنواره موسیقی استان همدان در سال 1379، چهارمین جشنواره موسیقی فجر تهران، سال 1367 در تالار رودکی، پنجمین جشنواره موسیقی فجر تهران، سال 1368 در تالار رودکی، نخستین همایش نی نوازان استان همدان در سال 1386 با حضور استاد حسن ناهید، اجرا در خانه هنرمندان ایران با گروه آکیسا اسفندماه 1391 و کنسرت پژوهشی چهار نای حوزه هنری در سال 1394 همدان ازجمله جشنواره‎هایی بوده که در آن‎ها حضور داشته و اجرای برنامه داشتم.

      تاکنون چه افتخاراتی در موسیقی کسب کرده‌اید؟

دریافت دیپلم افتخار از چهارمین جشنواره سراسری فجر در سال 1367 با داوری استاد تجویدی، استاد حنانه، دکتر صفوت، دکتر پورتراب، محمدرضا درویشی و دکتر حسن ریاحی، دریافت لوح سپاس و منتخب نخستین جشنواره نی نوازان ایران (حوزه هنری در سال 1370) با داوری زنده‌یاد استاد حسن کسایی، منتخب پارک علم و فناوری استان همدان به‌عنوان صاحب ایده برتر (برای ابداع چهار نای) در سال 1394، دریافت دیپلم افتخار از نخستین جشنواره موسیقی همدان با داوری استاد پورناظری و دریافت دیپلم افتخار از دومین جشنواره موسیقی همدان با داوری استاد کیانی‎نژاد ازجمله مقام‎هایی بوده که حاصل شده، البته‎ یک کتاب هم تألیف کرده‌ام.

     کتابی که تألیف کرده‌اید در چه زمینه‌ای بوده‎است؟

در سال 95 به همت حوزه هنری، کتابی با عنوان «شیوه نوازندگی چهار نای» منتشر کردم. ضمن اینکه بنده 11 الگوی هنری ابداعی برای نی دارم که سه مورد از آن‌ها ازجمله چهار نای، خم نای و چم نای به ثبت ملی رسیده و گواهی‌نامه ثبت اختراع دریافت کرده‎است. در حال حاضر نیز به ساخت‌وساز نی، فلوت و سازهای بادی دیگر مشغول هستم.

      وضعیت موسیقی حال حاضر در همدان را چگونه ارزیابی می‎کنید؟

موسیقی در همدان پس از انقلاب مدام دچار چالش بوده و واقعاً خط مستقیمی نداشته؛ اگرچه تلاش‌های بسیاری توسط اساتید فن صورت گرفته و پیرو آن، موسیقی رونق یافته اما جالب است که بدانید بیشتر نوازنده‌های خوب ما خارج از همدان هستند.

     پس بهتر است سؤالم را این‌طور بپرسم، چالش‌های شما در این عرصه چیست؟

مشکل این است که ما برای حفظ موسیقی سنتی و ملی تلاش کرده‌ و زحمت کشیده‌ایم اما به حاشیه رانده شده‌ایم، درحالی‌که تعدادی جوان خام و ناپخته، هم متولی برخی نهادها شده و هم اینکه در همه سالن‌ها حضور دارند، یک گروه که دو سال از شکل‌گیری آن می‌گذرد، از اروپا سر در می‌آورد اما کسی نمی‌داند من و امثال من که 30 سال است زحمت می‌کشیم چه گروهی داریم، مگر اینکه واقعاً امثال شما خبرنگارها به داد ما برسید و بگویید که علت گوشه‌نشینی پیشکسوتان عرصه موسیقی اصیل چیست؟ بنده ادعایی ندارم اما اسناد و مدارک فعالیت‌های ما موجود است؛ تمام حرف من این است که علاقه‌مندان به‌ویژه هم‎استانی‌های خودمان از زحماتی که کشیده‌ایم استفاده کنند، اگرچه بنده پنج سال است همه تجربیاتم را به رشته تحریر درمی‌آورم و این حجم عظیم از اطلاعات دو یا سه کتاب می‌شود، اما علت اینکه فعالیت اجتماعی زیادی ندارم چالش‌های بسیار زیاد پیش روی ما است. همچنین این گلایه را دارم که چرا شاگردان ما به علت داشتن روابط، برجسته شده و ما به حاشیه رانده‌شده‌ایم. البته این را هم عرض کنم که به‌سادگی گوشه‌نشین نشده‌ و بسیار تلاش کردم؛ این موضوعات را بارها از طریق اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه هنری، سازمان فرهنگی- هنری شهرداری و در دیگر ارگان‎های متولی پیگیری کرده‎ام اما همچنان چالش‌ها وجود دارد. به عبارتی دست ما کوتاه و خرما بر نخیل...

مسئله بعدی اینکه هنوز تکلیف موسیقی با خودش مشخص نیست و به چیزی که از بن و ریشه مشخص نباشد، نمی‌توان خیلی امیدوار بود. اگرچه در همدان وضعیت نسبتاً خوب است، در برخی استان‌های کشور اساتید موسیقی مجوز می‌گیرند، اما عده‌ای موقع اجرا مجوز را لغو می‌کنند.

نکته سوم که یک چالش جدی محسوب می‌شود این است که ما هنوز یک هیئت کارشناسی متخصص موسیقی در همدان نداریم، البته چند نفر از دوستان به‌عنوان انجمن موسیقی مشغول فعالیت هستند که نمی‌دانم کارشان چقدر رسمیت دارد و در قالب چه چارت و سازمانی، اما فعالیت می‌کنند.

     ظاهراً جنابعالی در خوشنویسی هم دستی بر آتش دارید، درست است؟

بنده خوشنویسی را نزد استاد علی سجادی آموختم، در سال 1370 موفق به کسب مدرک ممتاز از انجمن خوشنویسی شده و تاکنون دو کتاب ازجمله گلستان سعدی را خوشنویسی کرده‌ام.

     ممنون از شما، اگر به‌عنوان کلام پایانی نکته‌ای برای خوانندگان ما دارید، بفرمایید.

ممنون از شما، نمی‌دانم حرف‌های من واقعاً چاپ می‌شود یا فقط تعریف و تمجیدها را چاپ می‌کنید! اما خوشحالم از اینکه از اصحاب رسانه افرادی هستند که به هنر به‌ویژه موسیقی اهمیت می‌دهند.

سمیرا گمار