سپهرغرب، گروه گردشگری: کنجکاوی جزء جدانشدنی بشر بوده و هست. همین حس است که او را به سوی کشف ناشناخته‌ها می‌کشاند و راهی سفر‌هایی می‌کند که پایانش مشخص نیست؛ برای رسیدن به هدفش به عمق آب می‌رود، به سوی سرزمین‌های ناشناخته سفر می‌کند، قلب زمین را می‌کاود و گاه هم به دل کوهستان می‌زند.

اماکن رمزآلود در سراسر دنیا پراکنده‌اند؛ گاهی پُر از افسانه‌ بوده و گاهی هم علم آن‌ها را توجیه می‌کند. سفری که امروز پیش رو داریم، یکی از همین سفرهای رمزآلود است. قصد سفر به کرمانشاه را داریم و به یکی از رمزآلودترین مکان‌های ایران سر می‌زنیم؛ مکانی که بسیاری را در خود مدفون کرده و سؤالات بسیاری را در ذهن‌ها به‌جای گذاشته است. به اعماق کوه «پرآو» از رشته‌کوه‌های زاگرس می‌رویم تا غار موسوم به قاتل را بشناسیم.

      پرآو، عمیق‌ترین غار ایران

در 12 کیلومتری شمال شرق کرمانشاه، کوه پرآو با ارتفاع سه هزار و 357 متر از سطح دریا، به‌عنوان یکی از بلندترین قله‌های استان در کنار روستای چالآبه به چشم می‌خورد؛ زیبایی‌هایش به‌قدری است که چشم‌ها را به خود خیره می‌کند، شاید تصور وجود یکی از رمزآلودترین مکان‌های ایران در این طبیعت زیبا کمی مشکل باشد، اما در ارتفاع سه هزار و 50 متری این کوه، عمیق‌ترین و صعب‌العبورترین غار ایران قرار دارد که در سال 1388 به‌عنوان دومین اثر طبیعی ملی کرمانشاه توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران به ثبت رسید و در 20 بهمن‌ماه 1389 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 98 در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفت.

پرآو غاری است به طول یک‌هزار و 454 و عمق 752 متر که در میان کوه طاق‌بستان و بیستون و در جنوب منطقه‌ای به‌نام میدان پرآو قرار گرفته است. این غار با قله شیخ علیخان یا قله پرآو تنها 300 متر فاصله دارد؛ تعداد 26 حلقه چاه در این غار وجود دارند و عمیق‌ترین آن‌ها چاه شماره 16 با عمق 42 متر است.

     پرآو؛ اورست غارهای جهان

این غار منحصربه‌فرد در بیش از 40 سال پیش (1971 میلادی) با عنوان بزرگ‌ترین غار عمودی دنیا شناخته می‌شده است و به همین دلیل لقب اورست غارهای جهان را به آن نسبت داده‌اند؛ اما پس از آن با گذشت زمان و انجام اکتشافات بیشتر در میان غار‌های سراسر جهان، رتبه غار پرآو به 221 تنزل پیدا کرده و غار‌های عمیق‌تری در فهرست جهانی به ثبت رسیده‌اند. اما این غار رمزآلود کشورمان هنوز به‌دلیل وجود دهانه‌اش در ارتفاع سه هزار متری از سطح دریا، بالاترین سطح را در جهان به خود اختصاص داده است.

      پیمایش غار پرآو

می‌توان گفت که غارنوردان دشوارترین پیمایش خود را در غار پرآو با درجه سختی «5 دی» تجربه می‌کنند. دهانه ورودی غار به‌گونه‌ای است که باید به حالت پامرغی به آن وارد شد؛ به‌دلیل وجود یخچال‌های طبیعی و ارتفاع بالای این غار، برودت هوا در آن غارنوردان را آزار می‌دهد. در هیچ جای غار دمایی بالاتر از 3-1 درجه سانتی‌گراد ثبت نشده است.

بدنه و دیوار سنگی خشن و متخلخل غار، شاید نمودی از خشم طبیعت است که در این مکان خودنمایی می‌کند. همین ویژگی بدنه و دیوارها باعث می‌شود که لباس غارنوردان در حین پیمایش پاره شود و آب سرد و سرما به لباس‌ها و سطح بدن نفوذ کند که بر دشواری‌های پیمایش می‌افزاید؛ عبور از سوراخ‌های تنگ غار که آبی با دمای نزدیک به صفر درجه در کنار آن‌ها جریان دارد، سختی پیمایش را چندین‌برابر می‌کند. پیمایش سینه‌خیز در این غار کاملاً عادی به نظر می‌رسد و تنگ گل‌خیز نخستین محل پیمایش سینه‌خیز به‌شمار می‌آید.

گذرگاه‌های تنگ و خرچنگ‌روها، ریزشی بودن برخی از قسمت‌های غار، تراورس‌های خطرناک و چاه‌های عمیق، پرآو را در دنیا به غاری صعب‌العبور و سخت مشهور کرده است؛ حتی پنج غارنورد ایرانی جان خود را در این غار از دست داده‌اند و اجساد برخی از آن‌ها هیچ‌وقت به بیرون از غار منتقل نشده است.

      کشف غار توسط انگلیسی‌ها

بیش از 40 سال پیش گروهی از مهندسین و زمین‌شناسان انگلیسی در حین عملیات نقشه‌برداری و تحقیقات در ارتفاعات زاگرس، متوجه دهانه یک غار شدند و با توجه به تجربیات خود درباره بافت زمین‌شناسی منطقه احتمال وجود غاری عظیم را در محل ‌دادند. آن‌ها بعدها حاصل اطلاعات و پژوهش‌های خود را در کتاب جویبارهای زاگرس برای همگان آشکار می‌کنند؛ احتمال وجود غاری عظیم در رشته‌کوه زاگرس آن‌قدر جذاب به نظر رسید که انجمن غارشناسی انگلستان در دوم شهریورماه سال 1350، یازده نفره از زبده‌ترین غارنوردان خود را به سرپرستی جان میدلتون وارد کرمانشاه کرد تا به عملیات اکتشاف دست بزنند.

در 30 شهریورماه غارنوردان انگلیسی عملیات اصلی اکتشاف غار پرآو را آغاز می‌کنند. آنان با چند روز فعالیت سخت و مشاهده پدیده‌های شگفت‌انگیز، به انتهای چاه 26 و عمق 751 متری غار و به حوضچه‌ای گلی به طول 50 متر می‌رسند. آن‌ها به‌دلیل اینکه تصور می‌کردند برای ادامه پیمایش غار به تجهیزات بیشتری نیاز دارند، عملیات را متوقف می‌کنند تا ادامه فعالیت به سال بعد موکول شود؛ همچنین در بازگشت به وطن خود عنوان نخستین کاشفان غار پرآو را به خود اختصاص می‌دهند.

برای دومین‌بار در 30 مردادماه سال 1351 غارنوردان انگلیسی به کرمانشاه وارد می‌شوند. این گروه به سرپرستی دیوید جادسون و با حمایت انجمن سلطنتی جغرافی و گروه غارشناسان انگلستان تصمیم می‌گیرند به اعماق غار نفوذ کنند و رکورد قبلی را بشکنند. آن‌ها تنها موفق به تکمیل تحقیقات قبلی می‌شوند و نمی‌توانند به عمق بیشتری دست پیدا کنند؛ عملیات آن‌ها در حوضچه‌ انتهایی چاه 26 به پایان می‌رسد. این غار یک اصطلاح ماندنی در غارنوردی آن‌ها به‌جای گذاشت و اگر یک غار بزرگ که تصور عمق بیشتری از آن دارند ناگهان به آخر خود برسد، می‌گویند: پرآوئی شد (Ghar Paraued)!

درمجموع از آنچه که پس از سفرهای اکتشافی به این غار رازآلود باقی ماند، برای تشکیل بنیاد غار پرآو در سال 1352 استفاده شد. طی دو سفر اکتشافی انگلیسی‌ها، گروه غارنوردان از 22 میخ‌کوبی برای فرود به عمق 751 متر و تا حوضچه گلی آب استفاده کردند.

پس از گذشت چند سال شهرت غار پرآو در میان غارنوردان به‌حدی رسید که لهستانی‌ها هم تصمیم گرفتند از غافله عقب نمانند و در سال 1354 تصمیم به پیمایش غار گرفتند. البته این عملیات حاصلی بیش از دو عملیات قبل نداشت و تنها افتخار گروه لهستانی‌ها پیمایش یک متر بیش‌تر از رکورد قبلی بود. این عملیات تنها به‌عنوان یک سلاح تبلیغاتی کاربرد داشت و رسیدن به حوضچه آخر آن و دیدن پرچم باقی‌مانده از انگلیسی‌ها در سال 1351، تأیید دوباره این مطلب بود که غار به‌راستی در همین حوضچه تمام می‌شود.

در سال 1384، یوری اودوکیموف در رأس یک گروه کوچک از روسیه، از غار پرآو دیدن کردند و به عمق 400 متری رسیدند، اما دیگر ادامه ندادند؛ آن‌ها در سال بعد به غار بازگشتند که به‌علت بدی هوا بازهم از پیمایش بازماندند.

      ورود ایرانیان به غار پرآو

آوازه رفت‌وآمد انگلیسی‌ها در کرمانشاه تا سال‌ها ورد زبان‌ها بود تا اینکه در سال 1368 غارنوردان کانون کوهنوردی کرمانشاه تلاش خود را برای پیمایش غار به‌کار گرفتند، اما به‌دلیل بارش باران و سرازیر شدن آب در غار، از ادامه فعالیت بازماندند. نزدیک به دو دهه شکست‌هایی ازاین‌دست ادامه داشت تا اینکه در مهرماه سال 1370 طلسم 18 ساله برای ایرانیان شکسته شد و حشمت حیدریان، بهمن مشتکوب و منوچهر دهشت از اعضای کانون کوهــنوردان کرمانشاه موفق شدند به‌عنوان نخستین فاتحان ایرانی غار پرآو تا انتهای غار و حوضچه را پیمایش کنند.

پس از این پیمایش موفق، دیگر غارنوردان نیز برای رسیدن به انتهای غار برانگیخته شدند. پیمایش‌های بعدی باعث کشف راه‌های جدید در غار شد و حتی یک راه ورودی جدید به غار پرآو کاشف به‌عمل آمد. غارنوردان تلاش کردند تا با بالا رفتن از دیواره کنار حوضچه راهی جدید به بالای آن پیدا کنند، اما نتیجه‌ای حاصل نشد. در سال 1372 تیم دونفره متشکل از محمد نوری و قدیر یزدانی در اقدامی شگفت‌انگیز اقدام به پیمایش سبک‌بار بدون لجستیک و کاملاً آلپی با حدود 400 کیلو بار در 13 روز غار را پیمایش کردند و به سلامت از دهانه غار خارج شدند.

در سال 1373 یک گروه چهارنفره کرمانشاه با استفاده از طناب‌های داخل غار به حوضچه انتهایی رفته و مراجعت کردند. پیمایش آن‌ها سه روز به طول انجامید و موفق شدند نام خود را به‌عنوان سومین تیم پیمایش‌کننده ثبت کنند.

چهارمین تیم ایرانی را گروهی از غارنوردان خراسانی تشکیل می‌دادند که در سال 1374 سه نفر از آن‌ها موفق شدند طی 56 ساعت غار را پیمایش کرده و بازگردند و رکورد کمترین زمان پیمایش را به گروه آزادگان مشهد اختصاص دهند؛ آن‌ها نخستین تصاویر ویدئویی را از چاه و قسمت‌های انتهایی غار ثبت کردند.

در سال 1383 یک تیم غارنورد از کلوپ کوهنوردی کرمانشاه به انتهای غار رفته و برای اندازه‌گیری عمق حوضچه یک غواص به داخل آن فرستادند؛ عمق حوضچه سه متر و انتهای آن کاملاً بسته بود.

در سال‌های اخیر نیز سفر به اعماق رازآلود این غار ادامه دارد، سالانه بین دو تا 9 غارنورد به غار پرآو وارد می‌شوند. تعداد زیادی از افراد با استفاده از اصول اولیه‌ اس.آر.تی به انتهای غار رسیده‌اند؛ برخی به یک‌بار اکتفا نکرده و حس کنجکاویشان آن‌ها را دوباره به داخل غار کشیده است. یوسف سورنی‌نیا، عضو گروه کوهنوردی کرمانشاه 32 سفر به داخل پرآو کرده که 9 بار آن تا انتهای غار بوده است.

سختی پیمایش غار به‌حدی است که زباله‌های حاصل از پیمایش از سال 1350 در آن مدفون شده بوده و امکان خروج آن‌ها وجود نداشت تا اینکه عده‌ای غارنورد بالاخره توانستند بدون تلفات جانی، زباله‌ها را از غار خارج کنند.

      دلیل نام‌گذاری

نام این غار پَرآو یا غار پَرو است که در زبان محلی به معنای پُرآب به‌کار می‌رود. به نظر می‌رسد این نام‌گذاری چندان‌ هم بی‌ربط نیست؛ در طول مسیر پیمایش آب عنصری فراوان در این غار است و حاصل ذوب شدن یخچال‌های زیرزمینی درون آن است. همانند سایر مکان‌ها که فلسفه‌ای برای نام خود دارند، احتمالاً این مکان‌ هم به‌دلیل وجود آب فراوان و به‌ویژه حوضچه آب با عمق سه متر در انتهای آن، به این نام خوانده می‌شود.

      بهترین فصل سفر

اگر از آن‌دسته کوهنوردان خبره هستید که قصد دارد وارد این غار صعب‌العبور شود، فصل بهار و تابستان را به شما پیشنهاد می‌کنیم؛ زیرا برودت هوا در این فصل‌ها کمتر است. پاییز و زمستان را صرف تماشا کردن زیبایی‌های کرمانشاه کنید، این دو فصل برای پیمایش غار اصلاً مناسب نیستند.

      راه دسترسی

بهترین نشانی غار پرآو به‌صورت زیر است:

استان کرمانشاه، 12 کیلومتری شمال شرق شهر کرمانشاه، میدان جنوبی قله پراو

اگر کاملاً برای سفر آماده‌اید؛ به کرمانشاه بروید و برای رفتن به غار، نشانی روستای چلآبه را بگیرید و به‌راحتی کوه پرآو را پیدا کنید.

      پیشنهادها

- اگر تصمیم گرفتید چالش رفتن به داخل غار را تجربه کنید، خوب بیندیشید؛ رفتن به داخل این غار نیازمند تجهیزات و آموزش مناسب است.

- اگر تجربه کوهنوردی دارید و فکر می‌کنید از پس پیمایش این غار برمی‌آیید، حتماً قبل از رفتن هماهنگی‌های لازم را انجام دهید و در قالب یک تیم به این غار بروید.