شهرستان تویسرکان در بخش تولیدات صنایع مبل و منبت یکی از قدیمی‌ترین و معتبرترین نقاط ایران‌زمین به‌شمار می‌رود؛ ظرفیتی عظیم که امروز برای تقویت بازار فروش به برندسازی و ثبت نشان ویژه تجاری نیاز دارد.

طبق آمارهای رسمی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، اگر نگوییم که تویسرکان قدیمی‌ترین است، دست کم یکی از قدیمی‌ترین قطب‌های تولید مبل و منبت در ایران به حساب می‌آید و تولیدات آن گاهی مرزهای کشور را نیز درنوردیده و به کشورهای دیگر صادر شده است.

اکنون اما بازار فروش صنایع مبل و منبت تویسرکان بیش‌ازپیش هم‌نوا با بروز کرونا محدودتر شده است؛ چالشی که کارشناسان دلایل آن را مؤلفه‌هایی همچون کمبود سرمایه در گردش میان هنرمندان و صنعتگران این حوزه، نبود زنجیره کامل برای تولید و از همه مهم‌تر برخوردار نبودن از نشان ویژه تجاری و یا به‌عبارتی برندینگ ارزیابی می‌کنند.

حال آنکه شهرستان تویسرکان براساس آمار رسمی وزارت میراث فرهنگی از حدود چهار هزار و 800 کارگاه تولید صنایع مبل، منبت و نزدیک به هشت هزار شاغل در این بخش، برخوردار است و روستاهای اشترمل، جیجانکوه، سیدشهاب و عین‌آباد بیشترین سهم تولیدات این بخش در شهرستان تویسرکان را به خود اختصاص داده‌اند؛ دراین‌بین گویی علاوه‌بر مشکلات مطرح‌شده از سوی کارشناسان، هنرمندان این خطه با مباحث و نواقص دیگری نیز در این هنرصنعت دست‌وپنجه نرم می‌کنند. بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا با حاتم محمدی، فریدون احمدوند و حقی به‌عنوان تنی چند از هنرمندان پیشکسوت این هنرصنعت گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

این هنرمند منبت‌کار جیجانکوهی با بیان آنکه از سال 69 کار خود را در این هنر آغاز کردم، گفت: با توجه به مشکلات پیش رو، با وجود سابقه 30 سال در این هنرصنعت، فکر نمی‌کنم تا آخر سال بتوانم در این کار دوام بیاورم.

فریدون احمدوند با بیان آنکه گرانی مواد اولیه این هنرصنعت را رو به نابودی می‌برد، ابراز کرد: ای‌کاش طی چندماه اخیر هم کار نمی‌کردم، زیرا جز ضرر آورده برایم نداشته است.

وی با تأکید بر اینکه اسفندماه سال گذشته هر تُن چوب را دو میلیون تومان خریداری کردم، اذعان کرد: درحال حاضر باید همان میزان چوب را با مبلغی بیش از هفت میلیون تومان بخرم.

احمدوند در تشریح چگونگی ضررده بودن فعالیتش طی چندماه اخیر، خاطرنشان کرد: با چوبی که تُنی دو میلیون تومان (اسفندماه) خریداری کردم، چنددست مبل ساخته و به مبلغ 6 میلیون تومان فروختم؛ اما حالا برای همان میزان چوب باید هفت میلیون تومان بپردازم، این یعنی یک میلیون تومان ضرر!

این هنرمند منبت‌کار تویسرکانی با بیان آنکه قیمت دیگر ملزومات کار منبت نیز چندین‌برابر شده است، گفت: چسب 230 هزار تومانی در بازار امروز 390 هزار تومان خریدوفروش می‌شود.

احمدوند با بیان اینکه گرانی موجود در کنار دیگر هزینه‌ها و اقساط بانکی کمر هنرمندان این خطه را هرروز خم‌تر می‌کند، اذعان کرد: تأسف‌بارتر اینکه کسی نیست به دادمان برسد.

این منبت‌کار جوان با اشاره به آنکه بارها این مسائل را با متولیان حوزه صنایع دستی شهرستان در میان گذاشتیم اما پاسخی دریافت نشده است، عنوان کرد: درحال حاضر فضای خرید چوب به حالت دلالی درآمده است، به‌گونه‌ای که عده‌ای دلال چوب را به قیمت ارزان خریده و به چندبرابر قیمت واقعی به ما می‌فروشند و ما نیز به‌دلیل جلوگیری از تعطیل شدن کارگاه‌ها در نبود چوب، مجبوریم به هر قیمتی چوب را خریداری کنیم.

وی با بیان اینکه درحال حاضر هر متر چوب راش را 9 میلیون و 700 هزار تومان تهیه می‌کنیم، خاطرنشان کرد: هر تُن چوب گردو نیز سه میلیون و 500 هزار تومان است.

احمدوند با تأکید بر اینکه هیچ‌کدام از چوب‌های عنوان‌شده وارداتی نیست بلکه از استان‌هایی همچون کردستان تأمین می‌شود، اذعان کرد: هر تُن چوب گردو توسط دلالان از این مناطق یک میلیون و 300 هزار تومان خریداری می‌شود.

وی با بیان اینکه بارها خواهان نظارت مدیران ارشد شهرستان درخصوص قیمت چوب شدیم، عنوان کرد: در پاسخ به پیگیری‌ها عنوان می‌کنند که ما امکان دخالت در این مقوله را داریم.

احمدوند با انتقاد از تغییر پیاپی در مدیران صنایع دستی شهرستان، گفت: باور کنید این تغییرات دیگر هفتگی شده است.

وی با بیان اینکه مشکلی برای فروش محصول نداریم، اذعان کرد: همان‌طور که عنوان شد، درحال حاضر مشکل در تأمین مواد اولیه مجال تولید را از ما گرفته است، وگرنه با استفاده از فضای مجازی همچنان بازار فروش برای مشتری‌های ثابتمان در دیگر شهرها وجود دارد.

دیگر هنرمند منبت‌کار تویسرکانی نیز با اشاره به سابقه 24 ساله در عرصه منبت، گفت: این سال‌ها بارها تغییر شغل داده‌ام، اما عشق و علاقه‌ام به این کار بازهم مرا به این سمت‌وسو سوق داده است.

حاتم محمدی با بیان اینکه درحال حاضر اصلی‌ترین مشکل ما به بحث کمبود و حتی نبود نقدینگی بازمی‌گردد، خاطرنشان کرد: این‌روزها هرچه تولید بیشتر باشد، میزان ضرر تولیدکننده بنا به بالا بودن هزینه تولید، بیشتر است.

وی با اشاره به اینکه ضررده بودن موضوع مذکور ربطی به نبود بازار فروش ندارد، گفت: گرانی و نایاب شدن چوب اصلی‌ترین مشکل برای ضررده بودن کارگاه‌ها است، زیرا محصول تولیدشده با قیمت مضاعف را مجبوریم ارزان بفروشیم.

محمدی با اشاره به اینکه مطابق با قانون عدم امکان برداشت از جنگل‌های شمال این‌روزها چوب مورد نیاز ما از جنگل‌های کردستان تأمین می‌شود، اذعان کرد: درواقع راه برای حضور دلال در عرصه بازار چوب طی سال‌های اخیر فراهم شده است و ما مواد اولیه مورد نیاز را مجبوریم از طریق دلال تهیه کنیم.

وی با بیان اینکه هرساله به‌طور میانگین چیزی حدود 70 میلیون تومان برای تهیه چوب مورد نیاز به دلال پول اضافه پرداخت می‌کنیم، عنوان کرد: با وجود پیگیری‌ها کسی کاری برایمان انجام نداده است.

این هنرمند منبت‌کار جیجانکوهی با اشاره به اینکه درحال حاضر در کارگاه ما سه نفر مشغول به‌کار هستند، بیان کرد: سال گذشته تسهیلات کم‌بهره به فعالان این عرصه تعلق گرفت که متأسفانه بخش اعظمی از آن توسط سرمایه‌داران و دلالان گرفته و در مسیر‌های دیگری خرج شد؛ زیرا اغلب هنرمندان و کاسبان این رشته توان تأمین ضامن مورد نیاز را نداشتند.

محمدی با بیان اینکه درحال حاضر از 400 کارگاه روستای جیجانکوه تنها 35 کارگاه با کمترین ظرفیت فعال هستند، اذعان کرد: بارها از مدیر میراث فرهنگی شهرستان خواهان پیگیری شدیم، اما عنوان می‌کنند شرایط کشور به همین منوال است و کاری نمی‌توانیم بکنیم.

وی با بیان اینکه نوسان قیمت دلار ما را در تأمین تجهیزات نیز دچار مشکل کرده است، گفت: قیمت اره 60 هزار تومانی طی 45 روز به 120 هزار تومان رسیده است.

این هنرمند منبت‌کار شرایط حاکم بر چگونگی مواد اولیه و گرانی آن را طی 30 سال گذشته بی‌سابقه خواند و افزود: سه برابر شدن قیمت طی 45 روز با هیچ منطق و دلیلی سازگاری ندارد.

وی با بیان اینکه به‌دلیل محدود بودن تولیدات کارگاهی و درعین‌حال محدود بودن تنوع کار امکان صادرات محصول فراهم نیست و بیشتر محصولات تولیدشده در بازار داخل به فروش می‌رسند، عنوان کرد: درحال حاضر با توجه به شرایط حاکم بر بازار مواد اولیه، کارگاه‌های فعال نیز به حالت نیمه‌وقت درآمده و بیشتر برای سرگرمی و خالی نبودن عریضه دایر هستند.

حاتم حقی از استادکاران منبت تویسرکان نیز در تأیید گفته همکاران خود گفت: از سال 62 که وارد این شغل شدم، چنین شرایطی را تجربه نکرده بودم.

وی ادامه داد: تا پیش از حاکم شدن شرایط عجیب اقتصادی در کشور طی چند سال اخیر و نیز ورود دلالان در این عرصه، شرایط هنرمندان منبت‌کار مناسب بود.

حقی با تأکید بر اینکه دلال‌بازی مشکلات عدیده‌ای را برای هنرمندان این خطه از کشور ایجاد کرده است، خاطرنشان کرد: درصورت تداوم مشکلات به نظر می‌رسد نهایتاً تا پایان سال بتوانیم در شغل و پیشه خود دوام بیاوریم.

وی با تأکید بر مشکل تأمین چوب، گفت: دلالی کار را برای حضور ما در عرصه تنگ کرده است و درواقع هیچ سودی عاید منبت‌کار در شرایط فعلی نمی‌شود.

حقی با اشاره به اینکه تأثیر نوسان قیمت دلار بر روی قیمت تجهیزات بیداد می‌کند، افزود: قیمت اره فلکه طی ماه‌های اخیر به‌یک‌باره به 25 میلیون تومان رسیده و این درحالی است که در بدترین حالت تا چندماه اخیر نهایتاً پنج میلیون تومان بود.

وی با بیان اینکه به نظر بنده فروش محصول از طریق فضای مجازی برای کار منبت امکان‌پذیر نیست و اغلب کسانی که در این بخش فعال هستند دلال‌اند، گفت: مبل باید توسط خریدار دیده شود و او از اصالت اطمینان حاصل کند.

این هنرمند منبت‌کار تویسرکانی با بیان آنکه این‌روزها فضای مجازی به مأمنی برای دلالان بدل شده، ابراز کرد: فرد یک عکس در فضای مجازی منتشر و براساس آن مشتری جذب می‌کند، سپس با مراجعه به کارگاه‌ها با نشان دادن عکس، خواهان ساخت با کیفیت نازل می‌شود و درنهایت کار تکمیل‌شده بی‌کیفیت را با قیمتی مضاعف به مشتری می‌فروشد.

مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد این‌روزها منبت گلریز تویسرکان در پیچ‌وخم مشکلات تولید کمر خم کرده و روزهای رو به انحطاط خود را در نبود تدبیر سپری می‌کند. به‌گونه‌ای که در روستایی همچون جیجانکوه به گفته فعالان این عرصه از 400 کارگاه، تنها 35 کارگاه فعال است که این امر چیزی جز عدم حمایت از این رسته صنایع دستی را به ذهن متبادر نمی‌کند؛ بنابراین انتظار می‌رود در کوتاه‌ترین زمان ممکن نسبت به ارائه برنامه‌ای کارآمد برای حل مشکلات تولید این هنرصنعت در حوزه تأمین مواد اولیه همچون چوب و غیره، اقدام شود. در غیر این صورت در روستای تویسرکان که از آن‌ها طی این سال‌ها به‌عنوان الگویی برای اشتغال یاد می‌شد، با خیل عظیمی از بیکاری و آسیب‌های اجتماعی مترتب از آن مواجه خواهیم شد.