حدود یک دهه است که طرح شهر دوستدار کودک به طور جدی در سطح کشور مطرح و ساختار ویژه آن در وزارت کشور تشکیل شده است، حال آنکه در همدان از سال 96 در انتخابات شورای پنجم این موضوع مطرح و بعدها با پیگیری کمیسیون فرهنگی شورای شهر از تابستان 97 کارگروه شهر دوستدار کودک در مرکز مطالعات شورای شهر تشکیل شد.
کار مطالعه و کارشناسی در این زمینه با مشارکت قسمت‌های مختلف شهرداری، سازمان‌های غیردولتی دوستدار کودک، گروه‌های علمی دانشگاه و سازمان‌های مسئول کودکان مانند آموزش‌و‌پرورش، بهزیستی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان شروع و اداره، دبیرخانه و شورای اجرایی شهر دوستدار کودک در معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تشکیل شد.
از طرح‌های مهمی که با همکاری مؤثر تشکل‌های دوستدار کودک طراحی و پیگیری شد، می‌توان به برنامه‌های تفریحی گذرمحله، تشکیل شورای کودکان محله و شهر، ساخت بوستان مهارت و خلاقیت، باغ بازی‌درمانی برای کودکان با نیازهای ویژه، ساخت اتاق مادر و کودک، ساخت خانه‌های بازی خلاق برای کودکان اشاره کرد که متأسفانه پس از اجرای چند برنامه گذرمحله و یکی، دو جلسه مقدماتی شورای محله و مقدمات ساخت بوستان مهارت و خلاقیت، آن هم در مکانی نسبتاً دور و غیر قابل دسترس برای کودکان مناطق کم‌برخوردار، کلیه اقدامات اجرایی و جلسات سیاست‌گذاری کارگروه و شورای اجرایی غیرفعال و مسکوت مانده تا اینکه اخیراً در خبرها آمد حدود 2.2 دهم هکتار از پارک 240 هکتاری اکباتان نیز به موضوع کودکان اختصاص خواهد یافت و همین امر بارقه امیدی برای گام برداشتن مدیران شهری برای تحقق این مهم در همدان روشن کرد.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره گفت‌وگویی با معاون اسبق وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
محمدسعید ایزدی، با بیان اینکه شهر دوستدار کودک از شاخه موضوعاتی است که شهر را با مخاطبانش تعریف می‌کند گفت: سال‌هاست که نظام برنامه‌ریزی شهری، شهروندان را مخاطب این برنامه قرار نداده‌، بلکه بیشتر فیزیک شهری را مخاطب درنظر گرفته است.
وی با تأکید بر اینکه شهر یک سازمان اجتماعی است پس همه افراد نقش ویژه‌ای داشته و شهر باید مقدمات خود را برای پاسخ‌دهی به این نیازمندی‌ها مهیا کند، گفت: دراین بین زنان، کودکان، افراد کهن‌سال و افراد کم‌توان ازجمله گروه‌های اقلیتی هستند که در برنامه‌ریزی‌های ما اساساً مورد توجه قرار نگرفته و یا توجه به نیاز آن‌ها به‌ندرت مد نظر بوده است.
معاون اسبق وزیر راه و شهرسازی ادامه داد: این موضوع با در نظر گرفتن این نقد کلی که اساساً نسبت به فیزیکی بودن برنامه‌ها و کالبد محور بودن برنامه‌های شهری وجود دارد، خود موضوع دیگری است.
ایزدی با بیان اینکه شهر دوستدار کودک نخستین‌ برنامه‌ای است که درنظر دارد تا شهر را بر اساس شهروندان یعنی مخاطبان خود، به‌ویژه کودکان آشتی دهد، اظهار کرد: بدان معنا که شهر باید متناسب با نیاز کودکان تغییر کرده و خود را در راستای مرتفع کردن آن نیازها تطبیق دهد.
وی افزود: حال این سؤال مطرح می‌شود که آیا ما در واقعیت توانسته‌ایم در برنامه‌ها، اسناد و در عمل به این مهم دست پیدا کنیم؟ که در پاسخ با کمال تأسف باید گفت خیر.
این شهرساز با بیان اینکه گرچه ممکن است در رویدادها، سمینارها و برنامه‌ها به‌صورت محاوره‌ای چنین کلماتی در بین مدیران رد و بدل شده باشد اما آنچه حائز اهمیت است اینکه ما باید در سه گام این موضوع را مورد بررسی قرار داده و شاهد باشیم، ابراز کرد: نخستین گام اینکه در برنامه‌های توسعه‌ای شهر همچون طرح‌های جامع و تفضیلی، شاهد آن باشیم که این موضوعات مورد توجه قرار گرفته و در آن‌ها درج شده باشد.
ایزدی ادامه داد: متأسفانه در کل برنامه‌ریزی‌های شهری، در خصوص همدان چنین موضوعاتی را شاهد نبوده‌ایم به طوری که می‌توان گفت برنامه‌های جامع و تفضیلی ما فاقد این کیفیت هستند و نیاز شهروندان به‌ویژه زنان، کودکان و گروه‌های خاص در این برنامه‌ریزی‌ها جای ندارد.
وی با بیان اینکه در گام دوم باید دید چه برنامه اجرایی برای تحقق این مهم داریم، اظهار کرد: مسئله این است که علی‌رغم اینکه در شهرداری همدان یک حوزه مشخص (دبیرخانه) تحت عنوان شهر دوستدار کودک ایجاد شده بنده شخصاً برنامه روشنی در این خصوص مشاهده نکرده‌ام که درباره آن شورای شهر و شهرداری تصمیم‌سازی کرده باشند.
وی با تأکید بر اینکه گام بعدی به موضوع اجرای برنامه‌ها برمی‌گردد تشریح کرد: من شخصاً شاهد هیچ مابه‌ازایی از برنامه‌های دوستدار کودک در شهر همدان نبوده‌ام این در حالی است که این برنامه‌ها از روشنی خاصی برخوردار است.
مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری با بیان اینکه ما باید فضاهایی را به کودکان هم در مقیاس محله و در مقیاس شهر اختصاص دهیم ابراز کرد: درواقع محلات ما باید دارای پارک‌های بازی کودکان بوده و در عین حال دسترسی‌ها در محله و شهر باید انقدر ایمن باشند که کودک به همراه خانواده‌اش از یک اطمینان در مواجهه با خودرو و سایر اتقافاتی که ممکن است ایمنی کودک را به مخاطره بیندازد برخوردار بوده و از آن مصون شده باشند؛ اما چنین چیزی را در شهر همدان شاهد نیستیم.
ایزدی با تأکید بر اینکه علاوه بر آنچه گفته شد برنامه‌های متعدد دیگری نیز وجود دارد که می‌تواند شهر را برای حضور و جلب کودکان در خود مهیا کند تصریح کرد: در صورت مهیا بودن این شرایط این آینده‌سازان می‌توانند در ایمنی کامل، در شهر حضور داشته و از بسترهای فراهم‌شده استفاده کنند.
وی با اشاره به اینکه متأسفانه ما مدیران (بنده در یک دوره معاون وزیر بودم) خیلی خوب حرف خوب می‌زنیم اما به آن‌ها عمل نمی‌کنیم، در اسناد بالادستی برخلاف شعارهایی که می‌دهیم هیچ‌گاه شاهد برنامه مشخصی در این زمینه نبوده‌ایم اظهار کرد: این در حالی است که پرداختن به این موضوع در شرایط فعلی شهرهای ما امری ضروری است.
وی با بیان اینکه در شهرها باید شرایط را به گونه‌ای مهیا کرد که آینده‌سازان ما با فضای شهری آشنا شده و با ما ارتباط برقرار کنند، تصریح کرد: ما حتی در حوزه آموزش این موضوع به فرزندانمان نیز فاقد چنین کیفیتی هستیم.
این شهرساز با بیان اینکه متأسفانه فرزندان و کودکان ما شهر خود را نشناخته و نسبت به ویژگی‌های خاص آن بی‌اطلاع‌اند تصریح کرد: درواقع در بستر شهر دوستدار کودک باید از طریق آموزش بتوانیم شهر را به کودکانمان بشناسانیم.
ایزدی با تأکید بر اینکه این امر باید در مقیاس محلی و شهری اتفاق بیافتد، تصریح کرد: متأسفانه سال‌ها است این موضوع مغفول مانده حال آنکه شهر همدان بر پایه محلات تاریخی خود شکل گرفته که پیشتر به این محلات چمن گفته می‌شد و در آن مرکز محله وجود داشت که زیرساخت‌های زیست شهری برای اقشار مختلف در آن برای تأمین مایحتاج و برگزاری مراسمات مهیا بود به طوری که من در کودکی‌هایم به‌راحتی تنها در پی وجود امنیت و ایمنی می‌توانستم در محله حاضر شده و حتی برای خرید نان و مایحتاج مورد نیاز خانه و خانواده به مغازه و دکان‌های تعریف‌شده در محله مراجعه کنم.
وی با بیان اینکه این مرکز محله‌ها در این چمن‌ها یک نقش اجتماعی، فرهنگی و خدماتی را نیز علاوه بر نقش کالبدی بر دوش داشتند اذعان کرد: درواقع شرایط در این محلات به گونه‌ای فراهم بود که برای مثال کودکان خود به تنهایی می‌توانستند به مدرسه بروند بدون اینکه نگرانی و دغدغه‌ای از بابت تردد خودروها و دیگر آسیب‌های اجتماعی داشته باشند.
این استاد دانشگاه ضمن ابراز تأسف از شرایط فعلی محلات در مواجهه با کودکان گفت: سؤال این است که در حال حاضر کدام کوی ساخته‌شده جدید در شهر همدان چنین ویژگی‌هایی دارد که والدین با فراغ بال بتوانند برای ساعتی کودک را به‌تنهایی روانه محله کنند؟
ایزدی با بیان اینکه هم‌اکنون متأسفانه این نواقص در ساختار شهری ما وجود دارد و تنها در حد حرف و برنامه‌های کلان دم از شهر دوست‌دار کودک می‌زنیم، ابراز کرد: آنچه از نظر من در شهر دوستدار کودک باید حائز اهمیت باشد شاخص‌های کمی نیست زیرا به‌راحتی قابل شناسایی و اجرا هستند؛ مثلاً منطبق با استانداردها باید بتوانیم سرانه فضای باز، فضای بازی و غیره خاص برای کودکان در شهر را در نظر بگیرم.
وی ادامه: اما به‌نظر می‌رسد علیرغم اینکه سال‌ها است در خصوص این کمیت‌ها صحبت می‌کنیم این شاخص‌های کیفی و کمبود آن‌ها است که ما را به شرایط فعلی در شهرها رسانده است.
وی با اشاره به اینکه یکی از این شاخص‌های کیفی، ایمنی است، تصریح کرد: حال سؤالی که مطرح می‌شود اینکه آیا در محله و شهر همدان فضاهایی ایمن برای حضور آزادنه کودکان به همراه خانواده او وجود دارد؟
این شهرساز با بیان اینکه دومین شاخص، امنیت است، تشریح کرد: بدان معنا که آیا شهرها و محلات ما عاری از بزهکاری‌های اجتماعی هستند و یا به تعبیر بهتر این امنیت لازم برای حضور گروه‌های خاص به‌ویژه کودکان وجود دارد یا خیر؟
ایزدی با بیان اینکه سومین شاخص کیفی، آسایش است، اظهار کرد: این آسایش می‌تواند شامل آسایش اقلیمی نیز باشد.
وی افزود: حال این سؤال مطرح است که آیا محلات و شهر همدان این توانایی را دارند که کودکان بدون دغدغه از گزند عوامل طبیعی باران، باد و برف در شهر حاضر شوند.
این شهرساز در پایان با تأکید بر اینکه هویت شاخص چهارم، کیفی است، اظهار کرد: سؤال این است که در حال حاضر شهر و محلات همدان از هویت لازم برخوردار هستند که فرزندان ما با حضور در آن احساس تعلق به شهر و محله خود داشته باشند؟

طاهره ترابی مهوش