امروزه، به‌واسطه‌ افزایش مناسبات اجتماعی و اقتصادی و در پی آن، گسترش حضور زنان در عرصه‌ جامعه، مسئله ارتباط سالم و صحیح میان زن و مرد، به‌عنوان یکی از بارزترین دغدغه‌ها در کشور مطرح شده زیرا انسان موجودی اجتماعی است و با زندگی فردی به تأمین نیازهای خویش قادر نیست، بنابراین چاره‌ای جز زندگی اجتماعی ندارد.
به طوری که حضور در کلیه اماکن عمومی و خصوصی، نظیر کلاس درس و محل کار مشهود است و این حضور صرفاً محدود به داشتن رابطه با محارم نمی‌شود. از این رو، مسئله حجاب از مسائل بسیار مهم و مورد ابتلاست که باید دیدگاه اسلام در این زمینه روشن شود زیرا با عنایت به اینکه، اسلام دین جامع، جهانی و پاسخگوی نیازهاست و در آموزه‌های خود از مقتضیات زمانه نیز غافل نیست، به طور حتمی، دیدگاه واقع‌بینانه و منصفانه‌ای در این موضوع، مانند همه موضوعات دیگر دارد که برای نسل امروز در عین اینکه سعادت‌آفرین است، راهگشا و هدایتگر نیز خواهد بود.
بنابراین با توجه به قرار گرفتن در آستانه روز عفاف و حجاب برآن شدیم تا در این خصوص مصاحبه‌ای با دکتر ابوالفضل اقبالی؛ پژوهشگر مطالعات جنسیت و خانواده ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
1. برخی صاحب‌نظران در توضیح و تشریح چرایی حجاب مطرح می‌کنند که حجاب به‌نوعی شأنیت برای خانم‌ها و به نوعی محدودیت برای آقایان است نظر شما در این باره چیست؟
اساساً شأن نزول حجاب این است که از هویت انسانی زن حفاظت کرده و به نوعی از این موضوع جلوگیری کند که در تعاملات انسانی و لحظه حضور زن در فضای اجتماعی جایگاه زن به جذابیت‌های ظاهری‌اش تقلیل پیدا کند زیرا طبق طبیعت انسان‌ها، زنان و مردان نسبت به یکدیگر گرایش دارند که یک امر طبیعی در تکوین انسان‌ها است.
حال نکته این است که بین زن و مرد به لحاظ کیفیت ارتباط با جنس مخالف تفاوت وجود داشته و مردان در این زمینه بصری‌تر و درعین حال زنان عاطفی‌تر، شنیداری‌تر و گفتاری‌تر هستند پس اگر حریم‌ها از بین دو جنس برداشته شود معمولاً آقایان نخستین قضاوتشان در مواجهه اجتماعی با یک زن، قضاوت درباره ویژگی‌های ظاهری، بدن، چهره و جذابیت‌های جنسی اوست.
درواقع حجاب و حریم‌های جنسیتی اساساً قرار است از تقلیل پیدا کردن زن و هویت او به بدن مراقبت کند که به معنای محدودیت گذاشتن برای دیگران و مردان نامحرم در فضای جامعه و به نوعی شأنیت دادن به هویت انسانی زنان است.
2. به نظر شما رعایت حجاب چه کارکردهای اجتماعی به‌دنبال خواهد داشت؟
ازجمله کارکردهای اجتماعی حجاب این است که با مدیریت کردن مناسبات بین دو جنس در فضای اجتماعی می‌تواند روابط سالم آن‌ها را به خانواده و حریم خصوصی ارجاع دهد. درواقع به‌دنبال آن است که با جلوگیری از هدررفت نیروهای انسانی و معطوف کردن آن به خانه و خانواده حریم خانواده را داغ‌تر کند.
یکی دیگر از پیامدهای مثبت جامعه با حجاب و عفاف این است که خانه و پیوندهای عاطفی و جنسی زوجین گرم‌تر و با نشاط‌تر می‌شود.
3. پیامدهای عدم رعایت حجاب در جامعه چه خواهد بود؟
زوال خانواده اصلی‌ترین پیامد عدم رعایت حجاب در جامعه است درست مثل همان چیزی که در غرب شاهد آن هستیم. علاوه بر این زوال اخلاق و ارزش‌های اخلاقی نیز از دیگر پیامدهای این فرایند نامیمون است.
اگر نگاهی به وضعیت کشورهای غربی داشته باشیم متوجه خواهیم شد که به‌واسطه از بین رفتن حریم‌های جنسیتی ازجمله حجاب و عفاف یکی از مشکلات و معضلات این است که در غرب چیزی که ما از آن به‌عنوان خانواده و سلول بنیادین جامعه یاد می‌کنیم دیگر وجود ندارد و در آن زندگی‌ها به‌صورت اشتراکی و موقت با فراز و فرودها و چالش‌های بی‌شماری روبه‌رو است.
اگر به نرخ حرام‌زادگی در برخی‌ کشورهای پیشرفته اروپایی و آمریکایی نگاهی بیندازید این مسائل در این کشورها بیداد می‌کند زیرا در آن‌ها ارزش‌های اخلاقی و انسانی در نبود حریم بین دو جنس به زوال و نابودی کشیده شده است.
4. چرا در کشور ما شرایط به نحوی است که همه هجمه‌های فرهنگی دشمن به سمت عفاف و حجاب پیش می‌رود؟
دشمن به‌درستی به این نتیجه رسیده که حجاب دیوار اصلی حفاظت‌کننده از ارزش‌های اخلاقی در جامعه است پس اساساً اگر این دیوار فرو بریزد گام بعدی تا فرسنگ‌ها عقب خواهد رفت و دیگر در آن مرحله می‌توان بسیاری از ارزش‌های مسلط بر جامعه ایران را از بین ببرد و یا حداقل به چالش بکشد. ازجمله آن می‌توان به همین بحث‌هایی که در اغتشاشات اخیر مطرح بود مثل آزادی‌های اجتماعی در کف خیابان، هم‌جنس‌بازی و غیره اشاره کرد.
درواقع حجاب مهم‌ترین عنصر حفاظت‌کننده ارزش‌های اخلاقی و سنت‌ها در ایران اسلامی است که در صورت از بین رفتن دیگر خانواده و ارزش‌های مترتب از آن در مقابل این هجمه‌ها مقاومتی نخواهد داشت.
5. علیرغم اینکه جامعه ایرانی به لحاظ اجتماعی خانواده‌محور است، چرا حجاب که حریم و حفاظت‌کننده این سلول بنیادین به‌شمار می‌رود از طریق برخی از بانوان و آقایان که بر این امر واقف بوده و برای خانواده حریم قائل‌اند مورد مخالفت علنی قرار می‌گیرد؟
این موضوع دو سطح دارد؛ نخست تغییرات سبک زندگی و تحولات ارزشی در ایران است که در حال حرکت به سمت غربی و مدرن شدن و پذیرش ارزش‌های کشورهای غربی در جامعه است که در این زمینه رسانه‌ها نقش اساسی را ایفا می‌کنند. در واقع سبک زندگی در تعاملات جهانی در حال تغییر کردن است که متأسفانه تغییرات فرهنگی را نیز شامل می‌شود.
سطح بعدی به این موضوع بازمی‌گردد که حجاب در برخی مواقع ماهیت سیاسی پیدا کرده و مخالفان نظام و اپوزیسیون از آن به‌عنوان حربه‌ای برای مخالفت با شعار آزادی‌های اجتماعی خود استفاده می‌کنند حال آنکه نارضایتی‌های عمومی از عملکرد دولت‌ها در بخش‌های مختلف به‌ویژه اقتصادی، عام مردم را نیز با آن همراه کرده و به‌نوعی سرریز این نارضایتی‌ها در نافرمانی‌های فرهنگی و مدنی نمود پیدا کرده است.
6. مشکل ما در سبک زندگی ایرانی اسلامی چیست که بانوان و خانواده‌ها، مقلد سبک زندگی غربی شده‌اند؟
نداشتن روایت صحیح و مؤثر در جامعه از اسلام و سبک زندگی اسلامی، اصلی‌ترین مشکل ما است زیرا ما در استفاده از ظرفیت رسانه، فرهنگ‌سازی و همچنین تبیین این امر ضعیف عمل کرده اما در مقابل دشمن در جبهه روبه‌رو بسیار حساب‌شده در این حوزه‌ها کار می‌کند به‌طوری که رهبری جنگ ترکیبی دشمن را در اغتشاشات اخیر تحسین می‌کنند زیرا آن‌ها بسیار خوب برای استحاله جامعه از این برنامه‌ریزی بهره می‌برند اما ما در این بخش برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری درستی برای وضعیت فرهنگی کشور انجام نداده‌ایم.

طاهره ترابی مهوش