حال آنکه مرحوم حجت‌الاسلام‌والمسلمین شیخ کمال‌الدین رازینی (ره)، تبلوری از تلاش برای هدایت نسل جوان و احیای دین و اخلاق در دانشگاه‌ها بود؛ شخصیتی که با رفتار و گفتار صادقانه خود، نمونه عینی «الْعُلَمَاءَ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاء» بود و الگوی زندگی الهی را به نمایش گذاشت. چنان که استادان، کارکنان، دانشجویان و مردم از وجود وی بهره‌های وافری می‌بردند؛ سال‌ها تلاش مجاهدانه، سلوک پدرانه و هدایت‌گری دلسوزانه او، خاطراتی خوش در اذهان به یادگار گذاشته است. بر این اساس با توجه به سالگرد ارتحال این عالم گران‌قدر، بر آن شدیم تا گفت‌وگوهایی با حجت‌الاسلام حسین نظری شاگرد و داماد مرحوم رازینی و نیز علی‌اکبر عروتی‌موفق، از همکاران ایشان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

داماد حجت‌الاسلام رازینی با بیان اینکه سخن گفتن درباره حجت‌الاسلام‌والمسلمین رازینی صحبت کردن درباره شخصیتی است که مصداق بارزی از این بیت شعر رودکی «از شمار دو چشم، یک تن کم/ وز شمار خرد، هزاران بیش» است، گفت: اگر بخواهم دقیق به حیات پُربرکت این بزرگوار نظری کرده باشم، به‌عنوان کسی که سال‌ها توفیق شاگردی و سپس یک عضو خانواده ایشان را داشته، فکر می‌کنم شخصیت این عالِم در محاط یک چهار ضلعی بود و تمام مقاطع زندگی ایشان را می‌توان از این منظر تحلیل کرد.

حجت‌الاسلام حسین نظری با تأکید بر اینکه او برخوردار از یک تبار اصیل خانوادگی بود، ابراز کرد: این مهم را می‌توان ضلع اول این چهارضلعی دانست.

وی افزود: این بزرگوار برخوردار از تلاشی درخور و نیز تیزهوشی بودند که تقید به اصول و مبانی اضلاع بعدی شخصیت ایشان را شکل می‌داد، اظهار کرد: این مربع را ما بر زندگی این بزرگوار محیط می‌بینیم.

حجت‌الاسلام نظری با تأکید بر اینکه اگر از مناظر مختلف به زندگی شخصی، حیات علمی و سیاسی و نیز حیات مدیریتی این بزرگوار نگاهی بیندازید مشخص می‌شود که تکلیف خود را هم با خدای متعال و هم با خود و هم با خلق خدا روشن کرده بوده است، اذعان کرد: این عالِم جلیل‌القدر منتسب به یک خانواده شریف از منطقه درجزین و روستایی به‌نام رازین بود.

وی ادامه داد: پدرشان مرحوم میرزا حسن رازینی، از مجتهدان مسلم و از شاگردان حاج عبدالکریم حائری، از مؤسسین حوزه علمیه قم بودند.

داماد حجت‌الاسلام‌والمسلمین رازینی با تأکید بر اینکه چهار برادر بزرگوار این عالِم نیز چه در حیات سیاسی و چه در حیات اجتماعی قبل و بعد از انقلاب در کسوت‌های مختلف خوش درخشیدند، اذعان کرد: حیات علمی حجت‌الاسلام‌والمسلمین رازینی نیز با استفاده شایان از محضر اساتید به‌نام حوزه علمیه قم در آمیخته بود.

وی با اشاره به اینکه شخصیت علمی ایشان در رشته‌های مختلف حوزوی از فقه و اصول گرفته تا فلسفه و ادبیات و تفسیر قرآن از اساتید مطرح برخوردار بود، اظهار کرد: مشخصاً در بحث فقه و اصول از کلاس درس آیت‌الله مکارم بهره بردند و در بُعد علوم عقلی و فلسفه، از محضر مرحوم شهیدمطهری، آیت‌الله جوادی آملی و مرحوم شهیدمفتح مستفیذ شده بودند.

حجت‌الاسلام نظری ادامه داد: حتی در برخی از علوم که دیگران شاید کمتر آن‌ها را دنبال می‌کردند، این بزرگوار ورود می‌کردند و برای یادگیری دنبال استاد می‌گشتند؛ ازجمله آن‌ها می‌توان به علم هیئت و ستاره‌شناسی اشاره کرد.

داماد حجت‌الاسلام‌والمسلمین رازینی با تأکید بر اینکه این سرمایه علمی به خدمت دین درآمد، تشریح کرد: ایشان در ابتدا در کسوت دبیر آموزش‌وپرورش در مدارس قم مشغول ارتباط گرفتن با نسل جوان و تدریس شدند و بعد که به دانشگاه بوعلی‌سینا و دانشگاه علوم منتقل شدند، سالیان متمادی تبلیغ و تدریس داشتند؛ به نظر می‌رسد حیات حوزوی در فضای دانشگاه، توانست چهره‌ای شاخص و تراز از روحانی مطلوب دانشگاه به نمایش بگذارد.

وی با بیان اینکه این بزرگوار جایگاه ویژه‌ای در تدریس، تعامل با اساتید، بدنه دانشجویی و عموم کسانی که با ایشان در ارتباط بوده‌اند دارند به‌طوری که تعاملات مذکور مملو از خاطرات خوش و صحنه‌های جذاب است، اذعان کرد: همچنین در فضای تبلیغی خوش درخشیده‌اند؛ گره‌گشایی‌های متعددی که از امور شخصی و اجتماعی اساتید و دانشجویان داشتند، از ایشان شخصیتی ویژه در ذهن و دل مخاطبان ساخته بود.

داماد حجت‌الاسلام‌والمسلمین ‌رازینی با تأکید بر اینکه به نظر بنده شخصیت این بزرگوار مصداقی از حدیث امام رضا (ع) درخصوص شخصیت امام (الإِمامُ الأَنیسُ الرَّفیقُ وَالوالِدُ الشَّفیقُ، وَالأَخُ الشَّقیقُ، وَالاُمُّ البَرَّةُ بِالوَلَدِ الصَّغیرِ) است، گفت: مؤلفه‌های شخصیتی این بزرگوار از او پیشوایی متناسب با فضای دانشگاه ساخته بود.

حجت‌الاسلام نظری با بیان اینکه درواقع این بزرگوار در مقام امام دانشگاه این‌گونه می‌اندیشیدند که نخست باید خود را در مقام معلم ادب کرد و بعد به تعلیم افراد پیرامونی پرداخت، تصریح کرد: در بُعد حیات سیاسی نیز ایشان پیش از انقلاب مبارز فعالی بودند؛ به‌طوری که به‌عنوان یک طلبه جوان همچون سایرین دغدغه‌مند پیرو خط امام بودند و انگیزه به ثمر رساندن اهداف ایشان را داشتند. پس در این دوره به کنشگری و فعالیت پرداخته و از ایشان پرونده‌های متعددی در اسناد ساواک یافته شده است.

وی افزود: به‌لحاظ خانوادگی نیز در تنظیم ارتباطش با همسر، فرزندان و خویشاوندان مبنایی داشتند و اصولی را رعایت می‌کردند؛ به‌طوری که در ارتباط با همسرشان آنچه که بنده درک کردم، اصل احترام متقابل و رعایت حقوق بود.

داماد حجت‌الاسلام‌والمسلمین رازینی ادامه داد: ایشان در محیط خانواده بذله‌گو و شوخ بودند و بسیار از تحمیل عقاید و امور شخصی به دیگران پرهیز می‌کردند‌.

حجت‌الاسلام نظری با بیان اینکه این بزرگوار اهل کمک و کار در منزل بودند و خرید منزل را شخصاً انجام می‌دادند، تشریح کرد: نسبت به فرزندان نیز مقید به تربیت منطبق با آداب تربیتی اسلام بودند که دراین‌بین البته به مطالعات روز روان‌شناسی و تربیتی نیز مسلح بودند.

وی با اشاره به اینکه برخورد ایشان با فرزندان بسیار محترمانه بود البته آن جایگاه مقتدارانه پدری را نیز داشتند، ابراز کرد: این یعنی حفظ تعادل و توازن بین اقتدار و صمیمیت.

داماد آیت‌الله رازینی با اشاره به اینکه ایشان توجه خاص به این مسئله داشتند که سطح رفاه خانواده به سطح اشرافیت نزدیک نشود (با وجود اینکه استاد دانشگاه بودند و می‌توانستند در یکی از نقاط خوب شهر سکونت داشته باشند)، گفت: همواره از این مهم پرهیز می‌کردند که خود را از طبقه متوسط جدا بدانند؛ به‌طوری که آخرین مرحله زیست و زندگی ایشان در منزلی در شهرک مدرس بود.

وی با بیان اینکه ساده‌زیستی ایشان نیز جزء مواردی است که باید مورد اشاره قرار گیرد، اذعان کرد: در میان اقوام اهل گره‌گشایی و صله رحم بودند و اغلب حتی با دشواری‌، خود را به دیدار اقوام در شهرهای مختلف می‌رساندند.

حجت‌الاسلام نظری با بیان اینکه درخصوص گره‌گشایی از کار دانشجویان نیز باید بگویم بنده هم به‌عنوان دانشجو این فضا را تجربه کردم و هم بعد از وصلت با خانواده ایشان به‌عنوان یک ناظر بیرونی دغدغه ایشان را در خدمت به بچه‌ها و دانشجویان به‌عینه مشاهده کردم، افزود: دراین‌بین کم نبود سفرهایی که ایشان برای گره‌گشایی از کار یک دانشجو به شهرهای مختلف داشتند؛ خواه در عرصه ازدواج دانشجویان و خواه در حل سایر مشکلات.

وی با بیان اینکه حتی این بزرگوار در راه گره‌گشایی از مشکلات مخالفان خط فکری خود نیز گام برمی‌داشت، اذعان کرد: به یاد می‌آورم سال 82 زمانی که دانشگاه بوعلی‌سینا از فضای سالگردهای تیرماه 1378 دانشگاه تهران ملتهب بود، آن کسی که به گفت‌وگو با دانشجویان بازداشتی پرداخت و به معنای واقعی هزینه پرداخت کرد، کسی نبود جز حجت‌الاسلام‌والمسلمین رازینی.

حجت‌الاسلام نظری با بیان اینکه ایشان به‌شدت پایبند به اصول خویش بودند، ابراز کرد: در این اصول‌گرایی به معنای دقیق کلمه با احدی مماشات نمی‌کردند.

در ادامه همکار حجت‌الاسلام‌والمسلمین رازینی در دانشگاه بوعلی‌سینا نیز با این توضیح که بزرگوار از اساتید گروه الهیئت دانشگاه و همچنین رئیس نهاد رهبری در دانشگاه بوعلی‌سینا و دانشگاه علوم پزشکی بودند، گفت: شخصیت حجت‌الاسلام‌والمسلمین رازینی جامع‌الاطراف بود.

علی‌اکبر عروتی‌موفق با بیان اینکه بزرگوار از یک‌سو طلبه فاضلی بودند و دروس را در حوزه بسیار خوب آموخته بودند و از طرف دیگر در قامت و کسوت یک استاد نیز در دانشگاه خوش می‌درخشیدند، ابراز کرد: ایشان جزء شخصیت‌های بسیار علمی گروه الهیئت دانشگاه بودند.

عروتی‌موفق با اشاره به اینکه دیگر ویژگی خاص ایشان را می‌توان انقلابی بودن دانست زیرا پیش از انقلاب (هنگام تحصیل در حوزه علمیه) فعالیت‌های چشمگیری داشتند، تصریح کرد: ایشان در اغلب اتفاقات و رویدادها حضور فعال داشتند؛ به‌طوری که در یکی از خاطراتی که برای بنده تعریف کرده بودند، به حضورشان در تظاهرات 17 شهریورماه میدان ژاله تهران اشاره می‌کردند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه همین مسئولیت‌پذیری ایشان باعث شد بعد از انقلاب نقش نمایندگی رهبری را در دانشگاه بوعلی‌سینا و علوم پزشکی آن‌هم در دهه 70 و 80 که دانشگاه‌ها شرایط متفاوتی را تجربه می‌کردند ایفا کنند، تشریح کرد: ایشان با رصد دقیق و حضور قوی، در آرام‌سازی و منطقی‌سازی فضای دانشگاه نقش بی‌بدیلی داشتند.

وی ادامه داد: از طرفی با توجه به اینکه به جامعه دانشگاهی تعلق داشتند، در برابر شبهاتی که درخصوص فضای دانشگاه مطرح می‌شد، موضع‌گیری می‌کردند؛ یعنی آن‌گونه نبود که اجازه بدهند کسانی به دانشگاه توهین کرده و یا فضای آن را غیر مذهبی قلمداد کنند.

عروتی‌موفق با اشاره به اینکه یکی از اقدامات خوب ایشان در دانشگاه به معنای واقعی نهادسازی بود، گفت: مرحوم رازینی برای انسجام‌بخشی بین مدیران دانشگاه جلسات تفسیر را ایجاد کردند؛ در ابتدا این جلسات خانه به خانه برگزار می‌شد، جلسه‌ای که هنوز سه‌شنبه‌ها برگزار می‌‌شود.

وی بیان کرد:‌ این جلسه برای تألیف قلوب بین مدیران دانشگاه و طرح برخی مسائل دانشگاه بود؛ جلسه‌ای که بیش از 30 سال منشأ خیر بوده است.

عروتی‌موفق با اشاره به اینکه دومین حرکت ایشان ایجاد مسجد بزرگ دانشگاه بوعلی‌سینا بود که در بین دانشگاه‌های کشور کم‌نظیر است، ادامه داد: نخستین نمازها را خود ایشان اقامه کردند.

وی با بیان اینکه ایشان تعصب بسیار بالایی نسبت به دانشگاه داشتند و از آن دفاع می‌کردند، عنوان کرد: البته در درون جلسات نقدها را بیان می‌کردند و گاهی نیز پای میز مناظره می‌رفتند.

عروتی‌موفق با بیان اینکه دفاع وی از فضای دانشگاه و اساتید نشان داد ایشان توانسته‌اند به‌عنوان مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه به‌درستی عمل کنند، مطرح کرد: ساده‌زیستی ایشان نیز بسیار بارز بود؛ چراکه مقید بودند ساده‌زیستی را حفظ کنند؛ موضوعی که در منزل ایشان نیز قابل مشاهده است.

وی ادامه داد: مرحوم حجت‌الاسلام‌والمسلمین رازینی ازنظر علمی نیز مجتهد بودند و نسبت به آنچه خوانده بودند، بسیار حضور ذهن داشتند؛ ازاین‌رو در همایش‌ها نکات علمی ظریفی را بیان کرده و اعضای هیئت‌علمی را اقناع می‌کردند.

عروتی‌موفق در پایان سخنان خود قانون‌مداری را از دیگر ویژگی‌های برجسته مرحوم رازینی برشمرد و گفت:‌ ایشان از مرّ قانون و اصول دینی تخطی نمی‌کردند و اگر کسی تخلف می‌کرد، در برابر آن می‌ایستادند.