سپهرغرب، گروه شهر - عباس سریشی: امروزه در کشور ما حوادث رانندگی و خسارت‌های ناشی از آن به یک بحران ملی مبدل شده که قطع یقین ادامه این روند افزون بر مرگ، مجروحیت و معلولیت افراد، هزینه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فراوان دیگری را هم در سطح داخلی و هم جهانی برای ما به‌دنبال دارد.

کارشناسان بر این باورند که امروزه روند رو‌به‌رشد سوانح رانندگی و تلفات جانی و خسارات مالی ناشی از این‌گونه رخدادها مهم‌ترین عاملی است که باعث هدر رفت سرمایه‌های انسانی و مالی جوامع می‌شوند؛ بنابراین شناخت عوامل دخیل در این موضوع اعم از راه، راننده یا وسیله نقلیه و شرایط محیطی و نیز بررسی اصولی مشکلات این سویه‌ها و بیان راه‌حل‌های کاربردی در این خصوص می‌تواند تا حد زیادی از بروز این‌گونه سوانح تلخ بکاهد.

کارشناسان همچنین براین نکته تأکید ویژه دارند که هرچند برمبنای آمار سازمان بهداشت جهانی سوانح رانندگی سالانه باعث جرح و نقص‌عضو میلیون‌ها نفر شده و یا قاتل شماره یک گروه سنی پنج تا 29 سال محسوب می‌شود و کماکان این روند نیز در سطح جهانی در حال افزایش است اما...! متأسفانه این یک واقعیت تلخ اما غیرقابل‌انکار است که کشور ما به لحاظ نرخ سوانح و متعاقباً آمار قربانیان سوانح رانندگی یکی از پرتلفات‌ترین کشورهای دنیا محسوب می‌شود که از مهم‌ترین دلایل آن می‌توان به عواملی چون سرعت زیاد، بی‌احتیاطی و بی‌توجهی رانندگان به مقررات راهنمایی و رانندگی (فرهنگ رانندگی) و عوامل فنی و محیطی ازجمله خودروهای فرسوده، پایین بودن سطح ایمنی خودروها، کاستی‌ها در کنترل کیفی خودروهای موجود و کیفیت پایین و غیراستاندارد بودن بسیاری از جاده‌ها اشاره کرد.

و البته بدترین قسمت این ماجرا نیز اینجاست که به خاطر عادی بودن آمار بالای تعداد کشته‌شدگان و مجروحان سوانح رانندگی به‌طور پیوسته اخبار مربوط به آن‌ها منتشر نشده و یا نهایتاً زمانی رسانه‌ای می‌شود که به علت شدت حادثه تعداد تأمل‌برانگیزی از هم‌وطنانمان در آن‌ها مجروح و یا قربانی می‌شوند.

موضوع اینجاست که وقتی در کشور ما به نسبت جمعیت و در مقایسه با بسیاری از کشورها فقط در طی یک سال رقمی معادل با 16 هزار و حتی به روایتی دیگر 28 هزار نفر در سوانح رانندگی کشته و یا چندین برابر همین تعداد نیز زخمی و مجروح با شدت‌های مختلف روی دست نظام درمانی و جامعه گذاشته می‌شود بنابراین طبیعی است که هر روز بیشتر از گذشته به فاجعه‌آمیز بودن وضعیت سوانح رانندگی در کشورمان پی ببریم.

حالا بگذریم از اینکه دراین‌بین نیز تعداد قابل‌توجهی از مجروحان دچار صدمات شدید از قبیل قطع نخاع یا از دست دادن عضو شده که به‌واسطه شرایط جسمی خود نیز هر روز آرزوی مرگ می‌کنند و یا به‌صورت مداوم شاهد هدر رفت سرمایه‌ها و خسارات سنگین مادی وارد بر اقتصاد کشور و تبلیغات سوء علیه نظام اجتماعی فرهنگی کشور نیز هستیم.

درواقع عمق این فاجعه تا آنجاست که در مقام مقایسه بسیاری از صاحب‌نظران معتقدند که با توجه به نرخ بالای کشته‌شدگان و مجروحان سوانح رانندگی اگر بخواهیم به‌نوعی برای روشن شدن ابعاد موضوع این هزینه را با دیگر هزینه‌های کشور مقایسه کنیم، باید گفت گویا هرسال در ایران یک زلزله بزرگ با این مقدار کشته و زخمی اتفاق می‌افتد؛ و یا تعداد تلفات جاده‌ای کشور در سال با تلفات یک جنگ تمام‌عیار برابری ‌می‌کند.

     یک ضرب و تقسیم ساده...

و اما به‌صورت معمول کارشناسان، حوادث رانندگی و جاده‌ای را به سه عامل انسان، جاده و وسیله نقلیه مرتبط می‌دانند؛ که در این میان مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در بروز حوادث رانندگی و جاده‌ای که در تحقیقات مختلف به آن پرداخته شده، عامل انسانی است که برحسب اتفاق درصد بالایی از علل تمام تصادفات را نیز به خود اختصاص می‌دهد.

درواقع همین عامل انسانی باعث شده تا آمار و ارقام مرتبط با سوانح جاده‌ای در کشور ما و در نسبت مقایسه‌ای با دیگر جوامع تا حد بسیار زیادی تأمل‌برانگیز شود بدین معنا که بر اساس اعلام مبادی رسمی اعم از پلیس راهور، اورژانس، پزشکی قانونی نظام درمانی، صنعت بیمه و... بررسی آمارها نشان می‌دهد که در دنیا به ازای هر 10 هزار خودرو حدود 9 نفر کشته می‌شوند، درحالی‌که در ایران به ازای این تعداد خودرو، 37 تن کشته می‌شوند.

بیشترین تعداد کشته‌شدگان سوانح رانندگی در کشور ما مربوط به فصل تابستان است

نرخ سنی کشته‌شدگان نشان می‌دهد که جوانان و افراد میان‌سال (به‌عنوان نیروی کار و سرمایه انسانی) بیشترین طیف موجود در این میان هستند.

نزدیک به 66 درصد تلفات حوادث رانندگی به تصادفات جاده‌ای و بین‌شهری تعلق دارد؛ و بقیه در داخل شهرها جاده‌های خاکی و روستایی رخ داده است.

قریب به 45 درصد کشته‌شدگان به خاطر تصادف دو خودروی سواری با یکدیگر بوده است.

20.8 درصد مرگ‌ها به خاطر برخورد وسیله نقلیه با عابر پیاده و 24.7 درصد به دلیل واژگون شدن اتومبیل رخ داده است.

از بین افراد کشته‌شده 42.9 درصد از خودروی سواری، 23.8 درصد از موتورسیکلت، 6.2 درصد از وانت‌بار، سه درصد از کامیون و تریلی و 1.1 درصد از اتوبوس و مینی‌بوس استفاده می‌کردند.

     بالغ‌بر 20 درصد افراد کشته‌شده عابران پیاده کاملاً بی‌گناه بودند

-متأسفانه بیشترین علت مرگ به علت برخورد ضربه به سر رخ داده است که در این میان موضوع عدم استفاده از کمربند ایمنی در رانندگان خودرو و کلاه ایمنی توسط راکبان موتورسیکلت از نمود بیشتری برخوردار است.

قریب به 27 درصد افراد به‌دلیل داشتن شکستگی‌های متعدد جانشان را از دست دادند.

خونریزی علت مرگ هشت درصد افراد درگیر در تصادفات رانندگی بوده است

نزدیک به نیمی از افراد در محل حادثه جان خود را از دست داده و مابقی نیز عموماً یا به‌ هنگام انتقال به مراکز درمانی و یا پس از بستری به علت شدت جراحات وارده جانشان را از دست داده‌اند نکته مهم اینجاست که هنوز آمار دقیق و مشخصی از تعداد مجروحان فوت‌شده سوانح رانندگی بعد از ترک بیمارستان به دست نیامده و یا اعلام‌نشده است.

بر اساس آمارهای موجود، خودروهای سبک و سنگین در ایران تا 100 برابر بیش‌تر از برخی کشورهای دنیا با یکدیگر برخورد می‌کنند.

هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی تصادفات رانندگی حدود هشت درصد تولید ناخالص داخلی است.

سالانه بیش از صدها میلیارد تومان بار مالی برای درمان سانحه‌دیدگان حوادث رانندگی بر نظام درمانی کشور و بیمه‌ها و... تحمیل می‌شود که می‌توانست صرف ساخت صدها مدرسه، درمانگاه و یا مراکز تولیدی و اشتغال‌زایی گردد.

مواردی ازاین‌دست که باعث می‌شود حوادث جاده‌ای و خسارت انسانی و مادی ناشی از آن در کشور ما دیگر یک رخداد ساده محسوب نشده و به یک موضوع حاد ملی مبدل گردد که قطع یقین ادامه این روند نیز افزون بر مرگ، مجروحیت و معلولیت افراد، هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی فراوانی را برای کشور به‌دنبال داشته و باعث بروز تبعات بسیار زیادی در ابعاد مختلف اجتماعی اقتصادی امنیتی و حتی بین‌المللی برای ما خواهد شد.

در این خصوص کارشناسان ضمن اشاره به موضوعاتی چون لزوم ارتقاء سطح کیفی خودروهای ساخت داخل، به ایمن‌سازی جاده‌ها برای جلوگیری از تصادف‌های جاده‌ای در کشور؛ تأکید ویژه دارند که در این میان توجه به عامل انسانی در قالب فرهنگ‌سازی و توجه به بحث آموزش و ارتقاء مهارت‌های رانندگی و متعاقباً پیشگیری و مقررات پیشگیرانه بسیار نقش حیاتی داشته و باید به‌صورت خاص به آن توجه شود.

زیرا از منظر آن‌ها رانندگی عملی است که فرد باید به‌طور کامل بر آن تسلط داشته، تا بتواند ضمن رعایت کامل مقررات در صورت بروز هر رخداد ناخواسته در کسری از زمان ضمن اتخاذ تصمیم صحیح از شرایط غیرمنتظره به نحو مطلوب عبور تا حادثه‌ای رخ ندهد و یا حتی اگر هم ناخواسته حادثه‌ای رخ داد کم‌ترین خسارت جانی و مالی را هم برای فرد راننده و هم عابران و دیگر رانندگان در پی داشته باشد؛ اما...!

     پاشنه‌های آشیل ما در فرهنگ رانندگی...!

و اما بر اساس نقطه نظرات اعلام‌شده از سوی کارشناسان و صاحب‌نظران در مجموعه رخدادها و سوانح رانندگی در کشور ما چند عامل به‌صورت خاص در حال نقش‌آفرینی هستند که یکی از مهم‌ترین این علل عدم کیفیت جاده‌ها و شبکه راه‌های مواصلاتی، کیفیت نامناسب سطح خیابان‌ها و وجود نقاط حادثه‌خیز فراوان جاده‌ای و در مرحله بعدی پایین بودن سطح استاندارد ایمنی و فنی خودروهای تولید داخل در مبحث کیسه هوا، ترمزهای ضد قفل، کمربندهای ایمنی مناسب و مقاوم نبودن بدنه است.

بنا‌براین تا زمانی که جاده‌ها و معابر از کیفیت کافی و مناسب و یا خودروهایی که شرکت‌های ماشین‌سازی به مردم تحویل می‌دهند از استانداردهای مصوب جهانی برخوردار نباشند نمی‌توان انتظار چندانی داشت که شاهد کاهش نرخ سانحه‌های جاده‌ای باشیم.

با این‌حال این کارشناسان با تأکید بر اینکه ماسوای علل پیش‌گفته باید قبل از هر چیز ما به‌دنبال ارتقاء سطح فرهنگ رانندگی در افراد جامعه باشیم عنوان می‌کنند که با توجه به بررسی‌های صورت گرفته از سوی کارشناسان رسمی ترافیکی و پلیس راهور این‌گونه مشخص می‌شود که در تصادف‌های کشور ما 52 درصد انسان، 30 درصد مشکلات جاده‌ای و 13 درصد نقص فنی خودروها در تصادفات رانندگی نقش دارد که این امر بدان معناست که در بیشتر سوانح عموماً این عامل انسانی است که در قالب موضوعاتی چون سبقت غیرمجاز، عدم رعایت سرعت مطمئنه، رانندگی هنگام مصرف برخی داروها، بی‌توجهی به رانندگی بین خطوط، رعایت نکردن فاصله مجاز، بی‌تجربگی رانندگان، عدم رعایت حق تقدم، نداشتن دقت و تمرکز کافی، رعایت نکردن فاصله طولی، تغییر ناگهانی خط رانندگی، عدم استفاده از چراغ‌راهنما، عدم استفاده از وسایل ایمنی، نداشتن تجربه و مهارت کافی در کنترل وسیله نقلیه، بی‌توجهی به علائم راهنمایی و رانندگی و چراغ‌قرمز و... است که موجب بروز حوادث مرگبار می‌شود گو اینکه به‌صورت خاص نیز در طی سال‌های اخیر عدم تمرکز کافی ناشی از صحبت کردن با تلفن‌همراه، فرستادن پیامک، توسط رانندگان نیز رتبه نخست علت بسیاری از تصادفات رانندگی را به خود اختصاص داده است.

درواقع تأمل در موضوعات پیش‌گفته مهر تأییدی است براین حقیقت تلخ که متأسفانه بیشتر حوادث و تلفات ناشی از تصادفات در کشور ما متأثر از خطای انسانی و پایین بودن فرهنگ رانندگی است و نه الزاماً کیفیت پایین خودرو و جاده که نه‌فقط باعث مجروحیت و مرگ انسان‌های سالم در بهترین دوره زندگی می‌شود، بلکه هزینه‌های مالی، روانی و درد و رنج زیادی را هم به خانواده‌ها و جامعه تحمیل می‌کند.

     وضع و حالی نه بهتر از دیگران...

حالا اگرچه به گفته برخی مسئولان و مطلعین در پی تشدید نظارت‌ها و متعاقباً کاهش تردد جاده‌ای (به دلیل بروز بیماری کرونا) در سال جاری با کاهش چشمگیر کاهش تلفات در استان همدان بوده‌ایم اما شکی نیست که حتی داشتن انگشت‌شماری رخدادهای جاده‌ای و سوانح رانندگی درون‌شهری که منجر به مرگ و مجروحیت و یا خسارات مالی برای شهروندان می‌شود هم برای ما رقم دشتی محسوب می‌شود که باید تمامی تلاش خود را برای حذف همین تعداد نیز به‌کار ببندیم.

درواقع مقایسه آماری رخدادها و سوانح رانندگی استان همدان با دیگر استان‌ها و نیز جایگاه و رتبه‌بندی آن در تابع کل کشوری هرچند بیانگر وضعیت وخیمی نیست اما قطعاً در جایگاه مناسب و قابل‌قبولی هم قرار ندارد چه اینکه اعلام خبر مرگ و مجروحیت صدها نفر از شهروندان همدانی در طول سال جاری و متأثر از رخدادهای رانندگی توسط نهادهای مرتبط اعم از پزشکی قانونی، پلیس راهور و نظام قضایی استان نیز دلیل قاطعی براین ادعاست.

موضوع اینجاست که در تابعی از کل کشور در استان همدان نیز کماکان این عامل انسانی است که در بیشتر موارد باعث بروز حوادث رانندگی می‌شود اینکه به گفته مدیریت پلیس راهور استان همدان به‌جز مواردی مثل سبقت غیرمجاز، عدم رعایت سرعت مطمئنه، رانندگی هنگام مصرف برخی داروها، بی‌توجهی به رانندگی بین خطوط، رعایت نکردن فاصله مجاز، بی‌تجربگی رانندگان عدم رعایت حق تقدم و... که بیشتر بدان اشاره کردیم اما...!

متأسفانه و در سالی که رو به پایان است و به صورت خاص در زمینه تصادف عابران پیاده و موتورسواران استان همدان رکورد زده و این روند بسیار رو به بالا و افزایشی بوده است که متأسفانه همه مجروحان و کشته‌شدگان نیز بومی بوده‌اند درعین‌حال و با شیوع کرونا و متعاقباً خلوت شدن جاده‌ها موجب افزایش تخلف سرعت غیرمجاز و رشد سوانح واژگونی شده است. ضمن اینکه 52 درصد از سوانح جاده‌ای استان همدان در چند ماه گذشته سال جاری مبتنی بر واژگونی خودرو بوده است درحالی‌که نرم کشوری آن 38 تا 39 درصد است.

البته به گفته کارشناسان راهور استان همدان یکی دیگر از عوامل بروز سوانح فوتی که در این روزها نیز رو به افزایش است حرکت خلاف جهت خودروها و رعایت نکردن حق تقدم هنگام ورود از فرعی به اصلی است؛ که نباید از آن غافل شد. موضوعی که در صورت بی‌توجهی قطعاً در آینده نه‌چندان دور نه‌فقط باعث افزایش آماری سوانح، مصدومان و کشته‌شدگان خواهد شد بلکه مهر تأییدی ناخواسته خواهد بود بر ادعای کسانی که به هر علت به‌دنبال سیاه‌نمایی شرایط داخلی کشور ما در حوزه‌های مختلف و به‌صورت ویژه فرهنگ اجتماعی و توجه به نظم و مقررات عمومی به‌عنوان مردمی قانونمند هستند.