برای آن‌ها که در شهرهای بزرگ و حتی شهرهای کوچک زندگی می‌کنند، دسترسی به پزشک و دارو چندان کار پیچیده و سختی نیست. کافی است شال و کلاه کنند و سوار تاکسی شوند تا خیلی راحت به نخستین مرکز درمانی در نزدیکی محله خود مراجعه کنند، اما برای کسی که در روستایی دورافتاده و صعب‌العبور در استان کردستان یا سیستان و بلوچستان زندگی می‌کند، همین کار به‌ظاهر راحت، دغدغه بزرگی است که به‌اصطلاح شب و روزش را یکی می‌کند.
بیماری هم که شهر و روستا نمی‌شناسد، وقتی پایش به خانه‌ای باز می‌شود، دیگر نمی‌پرسد برای رسیدن به پزشک باید چند ساعت در کوه‌ها و دره‌ها پیاده‌ راه بروی تا دوایی برای دردت پیدا کنی.
جدای از مشکلات دسترسی نداشتن به خدمات درمانی مطلوب در مناطق روستایی و عشایری، بحث بهداشت و پیشگیری در این مناطق هم با استانداردهای جهانی فاصله معناداری دارد.
اصلی‌ترین مرکزی که روستاییان می‌توانند به آنجا مراجعه کنند و خدمات‌ درمانی و بهداشتی بگیرند، همین خانه‌های بهداشت روستایی است که قدمت تأسیس آن‌ها به حدود 30 سال قبل برمی‌گردد.
از طرفی متأسفانه برخی روستاهای پُرجمعیت هنوز از مراکز بهداشت بی‌بهره بوده و مجبور هستند برای درمان بیماری خود هزاران کیلومتر را طی کنند تا درمان ابتدایی صورت گیرد.
از طرف دیگر نبود پزشک متخصص به یک معضل و چالش بزرگ تبدیل شده است که گریز از آن نیاز به برنامه‌ریزی دارد.
در همین راستا با تعدادی از دهیاران و مسئولان خانه‌های بهداشت روستاهای مختلف به گفت‌وگو نشسته‌ایم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
یکی از مسئولان مرکز جامع سلامت علی‌صدر با بیان اینکه در این مرکز یک پزشک عمومی، ماما و بهورز فعالیت می‌کنند، عنوان کرد: در این مرکز یک داروخانه هم ایجاد شده که تعداد داروهای محدودی دارد و روستاییان مجبور هستند برای تهیه داروهای بیماری خاص، به شهر مراجعه کنند.
علیرضا کریمی‌بشیر با بیان اینکه براساس آخرین سرشماری جمعیت این روستا یک‌هزار و 300 نفر اعلام شده است، مطرح کرد: سایر روستاهای هم‌جوار هم برای دریافت خدمات درمان به این روستا مراجعه می‌کنند و درمجموع مرکز جامع سلامت علی‌صدر به بالغ‌بر چهار هزار و 800 نفر خدمات ارائه می‌کند.
وی با بیان اینکه‌ مرکز بهداشت سلامت علی‌صدر در نوبت صبح به مردم خدمات ارائه می‌دهد و بعد از ظهرها فعالیتی ندارد و بسته است، تصریح کرد: با توجه به اینکه مسافران زیادی به علی‌صدر مراجعه دارند، لازم است که یک درمانگاه شبانه‌روزی در این مرکز ایجاد و ساخته شود.
این مقام مسئول با بیان اینکه بالغ‌بر 400 نوع دارو در داروخانه این مرکز وجود دارد و مردم می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند، ابراز کرد: با وجود نیاز مردم، هیچ پزشک متخصصی در این درمانگاه حاضر نیست.
کریمی‌بشیر با بیان اینکه چند ماهی است که کلاس‌ها و دوره‌های متعددی در حوزه خانواده، جمعیت و فرزندآوری تشکیل شده است، اذعان کرد: تمامی داروهای پیشگیری که در گذشته در خانه‌های بهداشت توزیع می‌شد، درحال حاضر در مراکز بهداشت ارائه نمی‌شود.
وی با بیان اینکه در دسترس نبودن برخی از داروها ازجمله داروهای مربوط به سلامت روان باعث چالش‌های زیادی شده است، یادآور شد: قیمت برخی از داروهای روان در ماه‌های گذشته چندین‌برابر شده و این امر سبب به‌وجود آمدن مشکلات متعددی است.
دهیار سابق روستای کهنوش شهرستان تویسرکان نیز با بیان اینکه مرکز جامع سلامت این روستا از نیروهای متخصصی همچون بهیار، ماما و پزشک برخوردار است، عنوان کرد: اکثر مردم این روستا از نحوه ارائه خدمات خانه بهداشت راضی هستند.
حمیدرضا مرادقلیئی با بیان اینکه متأسفانه در این مرکز بهداشت تعداد محدودی دارو ارائه می‌شود، اذعان کرد: بیشتر داروهای معمول در این مرکز یافت می‌شود و خبری از داروهای بیماران خاص نیست.
وی با بیان اینکه مرکز جامع سلامت در این روستا فقط در شیفت صبح به مردم خدمات ارائه می‌کند، خاطرنشان کرد: درصورتی که بعد از فعالیت این مرکز مردم نیاز به مراکز درمانی داشته باشند، باید به شهرستان مراجعه کنند که حدود 40 دقیقه با روستا فاصله دارد.
این دهیار سابق با بیان اینکه تاکنون هیچ کلاس و دوره‌ای در حوزه جمعیت و فرزندآوری در این روستا تشکیل نشده است، عنوان کرد: به نظر می‌رسد که مرکز بهداشت این روستا برنامه‌ای در این خصوص نداشته باشد.
دهیار روستاهای صادق‌آباد، قاسم‌آباد لک‌لک و نجف‌آباد نیز با بیان اینکه متأسفانه در سه روستایی که بنده دهیار آن هستم یک درمانگاه و خانه سلامت وجود ندارد، ابراز کرد: با وجود آماده بودن زمین ساختمان بهیاری و نیاز مردم، تاکنون هیچ اقدامی در این خصوص انجام نشده است.
محمود سمائی‌فلاحی با بیان اینکه مردم این سه روستا برای درمان بیماری‌های خود به روستای فش مراجعه می‌کنند، عنوان کرد: متأسفانه مرکز جامع روستا فقط در شیفت صبح فعالیت می‌کند و این امر سبب کلافگی مردم و شلوغی درمانگاه شده است.
وی با بیان اینکه تقریباً یک ساعت طول می‌کشد که اورژانس به روستا برسد، ابراز کرد: در اکثر مراکز جامع سلامت روستایی یک پزشک تازه فارغ‌التحصیل‌شده فعالیت می‌کند و خبری از پزشکان متخصص نیست؛ این درحالی است که مردم روستا به‌دلیل دوری از شهر، بیشتر به متخصصین نیاز دارند.
این دهیار با بیان اینکه متأسفانه ارائه خدمات پزشکی در شهرستان اسدآباد بسیار ضعیف است، اذعان کرد: به‌دلیل نبود برخی از داروها در داروخانه، با وجود نیاز بیمار، دکتر آن‌ها را تجویز نمی‌کند.
سمائی‌فلاحی با بیان اینکه لازم است زیرساخت‌های لازم درخصوص فرزندآورری در روستاها را فراهم کنیم، ابراز کرد: در این راستا نمی‌توان به تسهیلات قانع شد و لازم است دوره‌ها و کلاس‌های تخصصی در این حوزه تشکیل شود.
وی ضمن اشاره به ضعف بهداشتی و محیطی در روستاها، گفت: متأسفانه مسئولان این امر برنامه در حوزه پاک‌سازی آب‌ها، کلرزنی و غیره ندارند و اگر دهیاران پیگیری نکنند، خبری از آن‌ها نخواهد بود.
مامای مرکز جامع سلامت کوریجان با بیان اینکه روستا جمعیتی بالغ‌بر چهار هزار نفر دارد، تصریح کرد: در این مرکز جامع نیروهای متخصصی همچون ماما، پزشک عمومی و دارویار فعالیت می‌کنند.
محبوبه اکبری با بیان اینکه متأسفانه در این مرکز هیچ بهورزی فعالیت نمی‌کند، اذعان کرد: مامای این مرکز مجبور است خدماتی که بهورزان ارائه می‌کنند را انجام دهد.
وی با بیان اینکه متأسفانه ماماها در اکثر مراکز جامع سلامت روستایی کارهای تخصصی دیگر همکاران همانند تزریقات، داروسازی و غیره را انجام می‌دهند، ابراز کرد: در اکثر روستاها خبری از پزشک متخصص نیست، درصورتی که مردم به آن‌ها نیاز دارند.
این ماما با بیان اینکه در این مرکز بهداشت اکثر داروها وجود دارد و بیماران مشکلی در این حوزه ندارند، عنوان کرد: حتی بیماران روان هم مشکلی در این خصوص ندارند.
اکبری ضمن اشاره به آموزش‌های متعدد و مستمر در حوزه جمعیت و فرزندآوری، گفت: در این روستا همه‌روزه کلاس‌هایی در این خصوص برگزار می‌شود.
وی با بیان اینکه درحال حاضر کلاس‌های پیش از بارداری در این مرکز تشکیل می‌شود، اذعان کرد: چندسالی بوده که تمام داروهای پیشگیری از مراکز جامع سلامت جمع‌آوری شده است.
با توجه به آنچه گفته شد، سال‌ها است که مسئولان و دغدغه‌مندان حوزه بهداشت درخصوص مشکلات خانه‌های بهداشت روستاها صحبت کردند، خانه‌هایی که فقط درب آن‌ها صبح‌ها باز است و مشخص نیست که بعد از ظهر‌ها و شب‌هنگام روستاییان درصورت بروز حادثه، باید به کجا مراجعه کنند.
از طرفی هنوز برخی از روستاها از این نعمت بی‌بهره هستند و به‌ناچار باید روزها و بعضاً هفته‌ها درد را تحمل کنند تا شاید بعد‌ها درمانی صورت گیرد.
مشکل دیگری که در حوزه خانه‌های بهداشت وجود دارد، نبود داروهای خاص است که کار روستاییان را سخت کرده، چراکه مجبور هستند برای تهیه داروی خود هزینه و زمان زیادی را صرف کنند.
یکی دیگر از مشکلات عدم تجهیز شدن آزمایشگاه‌های این مراکز است که برای انجام آزمایش و ارائه نتیجه آن، با توجه به فاصله تا مرکز استان، باید این مراکز تجهیز شوند.

عطیه صفی‌زاده