کاهش شدید ظرفیت صادرات کشمش ملایر بهدلیل سرمازدگی گسترده
ملایر، دیار کشمشهای باکیفیت ایران، امسال با بحرانی کمسابقه در تولید و صادرات مواجه شده است. سرمازدگی گسترده پاییز گذشته، همراه با آسیبهای جزئی در زمستان و بهار، بیش از 80 درصد از محصول سالانه این منطقه را تحت تأثیر قرار داده و توان صادراتی صادرکنندگان را بهشدت کاهش داده، در حالی که پیشتر ماهیانه سه کانتینر کشمش از ملایر به بازارهای جهانی ارسال میشد، امسال حتی امکان صادرات یک کانتینر نیز با تردید مواجه است. این وضعیت نهتنها تولیدکنندگان را با چالش جدی مواجه کرده، بلکه بازارهای بینالمللی کشمش ایران، بهویژه روسیه و کشورهای عربی را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
در کنار این مشکل طبیعی، مسائل اداری و استانداردهای صادراتی، کمبود سموم و مدیریت ناکافی در بخش کشاورزی، فشار مضاعفی بر صادرکنندگان وارد کرده است. با این حال، مدیران و فعالان صنعت کشمش ملایر در تلاشاند تا با جایگزینی محصول، بازاریابی هوشمند و بستهبندی مناسب، اثرات این بحران را کاهش دهند و جایگاه کشمش ملایر در بازارهای جهانی را حفظ کنند.
برای بررسی این موصوف، با مدیرعامل شرکت خوشه طلایی نوشیجان و از صادرکنندگان باسابقه کشمش ملایر به گفتوگو پرداختیم تا جزئیات کاهش تولید، کیفیت محصول و برنامههای آینده صادرکنندگان این منطقه را از نزدیک بررسی کنیم.
ضربه 80 درصدی سرمازدگی به تولید
محمد فتحی، در ابتدای صحبتهای خود با اشاره به ظرفیت تولید شرکت گفت: در شرایط عادی ماهانه سه کانتینر کشمش صادر میکردیم، اما امسال بعید میدانم حتی یک کانتینر هم بتوانیم به مقصد برسانیم. علت این وضعیت سرمازدگی پاییز گذشته است که عملاً بیش از 80 درصد محصول را از بین برد. این یک عدد روی کاغذ نیست، بلکه واقعیتی است که همه کشاورزان و صادرکنندگان از نزدیک تجربه کردهاند.
او افزود: این سرمازدگی برخلاف معمول، از سرمای زمستان نبود؛ بلکه درست در روزهای پایانی برداشت انگور در پاییز اتفاق افتاد. مردم مشغول چیدن محصول بودند که ناگهان سرما آمد و بیشتر خوشهها را از بین برد؛ البته در زمستان و بهار هم آسیبهایی وارد شد، اما اصلیترین ضربه همان پاییز بود؛ ضربهای که هیچ راهی برای پیشگیری از آن وجود نداشت.
کیفیت، همچنان نقطه قوت کشمش ملایر
این صادرکننده ملایری درباره کیفیت محصول گفت: کشمش ملایر همواره بهدلیل شهد بالا، طعم خاص و کیفیت متمایز در بازار شناخته میشود؛ البته با روشهای جدید فرآوری که در شهرهای دیگر رایج شده، رقبا در حال نزدیک شدن هستند. مثلاً کشمش طلایی ملکان در برخی بازارها برتری پیدا کرده، هرچند قیمتش بسیار بالاتر است. با این حال، کشمش ملایر هنوز از نظر کیفیت در جایگاه نخست قرار دارد.
*بازارهای اصلی صادراتی کشمش ملایر
فتحی درباره مقاصد صادراتی کشمش ملایر توضیح داد: حدود 60 تا 70 درصد کشمش گلدن به روسیه صادر میشود و بیش از 80 درصد دیگر مشتریان ما کشورهای عربی هستند. پیشتر اوکراین هم یکی از بازارهای بزرگ ما بود، اما با شروع جنگ و تحریمهای ایران، این بازار از دست رفت. همکاری با کشورهای اروپایی نیز بهدلیل محدودیتها تقریباً غیرممکن شده است.
راهبرد شرکت در قیمتگذاری و بستهبندی
او درباره سیاست شرکت توضیح داد: راهبرد ما تمرکز بر کیفیت است، نه رقابت قیمتی. وقتی محصول باکیفیت ارائه کنیم، مشتری حاضر است هزینه بیشتری بپردازد. به همین دلیل معمولاً با قیمت بالاتر وارد بازار میشویم. البته سال جاری بهدلیل کمبود محصول، مجبور شدیم مقداری بار از شیراز تهیه کنیم که هم کیفیت پایینتری دارد و هم هستهدار است. طبیعی است که رضایت مشتریان کمتر شود، اما وقتی بار در دسترس نیست، ناچاریم برای حفظ بازار از چنین جایگزینهایی استفاده کنیم.
مشکلات اداری؛ همدان و سنگاندازیهای غیر کارشناسی
مدیرعامل خوشه طلایی نوشیجان یکی از مهمترین چالشهای صادرکنندگان را تصمیمات غیرکارشناسی در حوزه استاندارد و گواهی بهداشت دانست و گفت: پیشتر تمام امور استاندارد و صدور گواهی در ملایر انجام میشد. کارشناسان آشنا به محصول بودند، نمونهگیری دقیق انجام میدادند و کارها سریع پیش میرفت؛ اما مدتی است این وظایف به همدان واگذار شده؛ شهری که نه تجربهای در حوزه کشمش دارد و نه کارشناسانش شناخت کافی از آن.
فتحی افزود: نتیجه این تغییر، فقط سختگیریهای بیمورد و طولانیشدن روند صادرات بوده، مثلاً برای اختلافهای جزئی در میزان باقیمانده سموم، بار را رد میکنند. همین امر باعث شده ما ناچار شویم کار ترخیص را به مشتریان در مرز بسپاریم، در حالی که مشتری انتظار دارد، صادرکننده این خدمات را انجام دهد. این تصمیم در عمل سنگ بزرگی در مسیر صادرات کشمش ملایر گذاشته است.
*مشکلات ساختاری کشاورزی
او در ادامه به مشکلات دیگری هم اشاره کرد و گفت: چالشهای لجستیکی، قطعی برق و نبود سموم و کودهای استاندارد نیز کیفیت کشمش را پایین میآورد. کشاورز از ابزار و پشتیبانی لازم بیبهره است و تعاونیها هم بیشتر به فکر سود خودشان هستند. نتیجه، افزایش باقیمانده سموم، افت کیفیت و کاهش اعتماد مشتریان خارجی است.
مدیرعامل خوشه طلایی نوشیجان درباره برنامههای آینده گفت: تنها راهی که داریم جایگزینی محصول است. الآن در خط بستهبندی روی این کار متمرکز شدهایم که بخشی از کمبود کشمش را با خرما جبران کنیم؛ البته خرما جای کشمش را در بازار نمیگیرد و مشکلات خاص خودش را دارد، اما وقتی محصول در دسترس نیست، باید راههای جایگزین پیدا کرد. هدف ما این است که با بازاریابی و بستهبندی هوشمند، سهم خود را در بازار حفظ کنیم و مشتریان را از دست ندهیم.
کشمش ملایر، دستخوش قهر طبیعت و مدیریت
بر اساس این گفتوگو میتوان نتیجه گرفت بحران اخیر تنها یک حادثه طبیعی نیست، بلکه زنجیره تولید و صادرات کشمش ملایر را بهطور کامل تحت فشار قرار داده، سرمازدگی گسترده، ضعف در مدیریت کشاورزی و تصمیمات غیرکارشناسی اداری، صادرکنندگان را در موقعیتی دشوار قرار داده که حفظ بازارهای داخلی و خارجی را بسیار پیچیده کرده است.
هرچند تلاشهایی برای جایگزینی محصول و تقویت بستهبندی و بازاریابی در جریان است، اما بدون اصلاح ساختارهای مدیریتی و پشتیبانی فنی از کشاورزان، آینده صادرات کشمش ملایر در معرض خطر جدی قرار خواهد گرفت. اقتصاد کشمش ملایر نهتنها به تغییرات طبیعی حساس است، بلکه به کارآمدی نهادهای اداری و سیاستگذاری درست هم وابسته است. روشن است که حل مشکلات این صنعت تنها با همکاری همهجانبه دولت، تشکلها و فعالان بازار ممکن خواهد بود.
امید که این بازار پرسود که نام استان همدان را در جهان درخشان کرده، کمرنگ نشود.
