سپهرغرب، گروه خبر: کارشناس ارشد مینیاتور و هنرهای تجسمی گفت: مسؤولان و متولیان امر در استان همدان که مهد هنر و تمدن است با داشتن تاریخ سه‌هزارساله هنوز نتوانسته‌اند زیرساخت‌های مناسبی برای فعالیت‌های هنرمندان نگارگر ایجاد کنند.

سیر تاریخی مینیاتور ایرانی به دوره پیش از ظهور اسلام می‌رسد. مینیاتور ایرانی درواقع نقاشی ایرانی پیش از ظهور اسلام است که با ورود عرفان و تفکرات اسلامی، راهی برای ظهور جلوه‌های الهی شد. آثار مینیاتور نفیسی در دوره عباسیان خلق شد که متأسفانه بخش عظیمی از این آثار در حملات مغول طی سده‌های هفتم و هشتم از بین رفت.

البته پس از پیروزی انقلاب اسلامی این هنر، پیوستگی بیشتری با مفاهیم اسلامی پیدا کرد که نمونه‌های آن را می‌توان در آثار عاشورایی و مذهبی هنرمندان بزرگی چون استاد فرشچیان جست‌وجو کرد. درواقع چهار دهه اخیر، هنر را وارد دوران تازه‌ای کرد؛ دورانی که به سبب مدت‌زمان کوتاهی که از آن می‌گذرد باید آن را آغاز راه تازه‌ای دانست که هدف رهروانش، تأثیرگذاری هرچه بیشتر بر تحولات فرهنگی و اجتماعی جامعه ایران است.

حال سؤال این است که چگونه می‌توان به این هنر که طی چند سال اخیر، سمت و سویی جدید به خود گرفته‌ فرصت تنفس داد؟ چطور باید علاقه‌مندانی که در این هنر فعالیت می‌کنند را به نحوی هدایت کرد تا از ابزار خود در جهت به تصویر کشیدن فرهنگ غنی چند هزارساله همدان استفاده کنند؟ چه مشکلات و موانعی در مسیر فعالیت‌های این قشر وجود دارد؟ آیا حمایت‌های کافی از طرف مسؤولان استانی به هنرمندان این خطه تعلق می‌گیرد؟ آیا تسهیلاتی به این قشر ارائه می‌شود تا مانع از مهاجرت آنان به کلان‌شهرهایی چون تهران شود؟

آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی خبرنگار سپهرغرب با محسن جلیلی، کارشناس ارشد مینیاتور و هنرهای تجسمی است. وی که به‌صورت حرفه‌ای از سال 75 وارد این حوزه شده در کنار اساتیدی چون عبدی‌نژاد، محرمی و آقامیری دوره‌های آموزشی خود را پشت سر گذاشته و از محضر استاد فرشچیان نیز در تکامل آثار هنری خود بهره برده‌است.

کارشناس ارشد مینیاتور و هنر‌های تجسمی با اشاره به سوابق آموزشی خود، گفت: آغاز فعالیت بنده در این رشته هنری به 23 سال قبل برمی‌گردد، اما توسعه فعالیت‌های هنری‌ام به‌صورت جدی در سال 86 و با تأسیس آموزشگاه نقاشی برای علاقه‌مندان به فراگیری این هنر صورت گرفت.

محسن جلیلی عنوان کرد: در حال حاضر نیز این آموزشگاه دایر بوده و هنرهای نقاشی، مجسمه‌سازی و مینیاتور به هنرجویان حاضر در این کارگاه‌ها ارائه می‌شود.

وی با ابراز تأسف از اینکه اغلب دانشجویان رشته‌ هنر‌های تجسمی به دلیل نبود این گرایش در مقطع دکترا مجبور به تغییر رشته می‌شوند، تصریح کرد: متأسفانه در حال حاضر مقطع دکترای هنر‌های تجسمی در کشور وجود ندارد و بیشتر کسانی که در این رشته مشغول به تحصیل هستند به دلیل این خلأ آموزشی در مقطع دکترا مجبور به انتخاب رشته‌ پژوهش هنر هستند و متأسفانه به رشته‌های شناور گرایش پیدا می‌کنند و به‌صورت تخصصی به رشته‌ نقاشی نمی‌پردازد.

این کارشناس ارشد مینیاتور و هنر‌های تجسمی ادامه داد: در آموزش هنرهای تجسمی موانعی در سیستم آموزشی وجود دارد که علاقه‌مندان به فراگیری را به سمت مهاجرت به کشورهای اروپایی سوق می‌دهد و باعث مهاجرت نخبگانی در این حوزه می‌شود.

جلیلی با ابراز ناخرسندی از شرایط تحصیل رشته هنرهای تجسمی در دانشگاه‌های ایران، خاطرنشان کرد: بنده نیز همانند سایر علاقه‌مندان به این رشته تمایل دارم در مقطع دکترای هنر‌های تجسمی به ادامه تحصیل بپردازم اما ناچار هستم به فرانسه یا انگلیس مهاجرت کنم تا بتوانم مدرک دکترای خود را در رشته هنرهای تجسمی بگیرم.

این هنرمند نگارگر در بیان تفاوت‌های نگارگری و هنر‌های تجسمی، تأکید کرد: واقعیت این است که در هنرهای تجسمی ظرفیت‌های فراوانی وجود دارد که می‌توان از آن برای صدور فرهنگ ایرانی- اسلامی به سایر نقاط دنیا استفاده کرد اما نگاه بنده به نگارگری و نقاشی، صرفاً هنر است که ویژگی‌های خاص خود را دارد.

جلیلی، تک اثر بودن و جلوگیری از تولید انبوه نگارگری را مسئله مهمی دانست و افزود: بنده به صنعتی بودن نگارگری و نقاشی فکر نمی‌کنیم، اما برخی آثار خود را که در حوزه هنرهای تجسمی به‌ویژه مجسمه‌سازی انجام داده‌ام را به تولید انبوه رساندم.

وی اذعان کرد: در حوزه هنر‌های تجسمی اقدام به برپایی کارگاه‌های صنعتی کرده و همچنین در تعدادی از پروژه‌های شهری استان تهران که مربوط به المان‌سازی و مبلمان شهری بوده (مجسمه‌ میدانی) مشارکت داشته‌ و دست به تولید اثر زده‌ام.

این هنرمند همدانی با ابزار ناراحتی از غفلت مسؤولان استانی از ظرفیت بالای هنرمندان بومی، عنوان کرد: استان همدان با داشتن تاریخ سه‌هزارساله هنوز نتوانسته‌است زیرساخت‌های مناسبی برای فعالیت‌های هنرمندان ایجاد کند و هیچ اراده‌ای از طرف مسؤولان استانی برای رفع مشکلات این قشر از جامعه نیز وجود ندارد.

جلیلی گفت: طی سال‌هایی که بنده در همدان مشغول به فعالیت‌ها بودم در چندین نوبت آثاری با موضوع المان و نمایه‌های شهری تولید کردم اما روند معرفی و ثبت اثری مثل مجسمه ابن‌سینا در میراث فرهنگی آن‌قدر پرپیچ‌وخم و دشوار بود که حتی بعد از سه سال دوندگی هم نتوانستم این اثر را ثبت و به فروش برسانم.

وی با بیان اینکه در سال 97 جشنواره‌ای در شهرستان لالجین برای رقابت بین هنرمندان استان برگزار شد که متأسفانه طرح‌ها حتی داوری هم نشد و مبلغ یک ‌میلیارد تومانی که برای اجرایی کردن اثر ارائه شده در آن برآورد شده بود از طرف مسؤولان مورد قبول واقع نشد، اظهار کرد: درحالی‌که مواد اولیه اثر در حال حاضر با این مبلغ قابل تهیه است اما هزینه‌های انجام پروژه به‌مراتب بالاتر رفته و سخت می‌توان آن را به انجام رساند.

کارشناس ارشد نگارگری اضافه کرد: متأسفانه مسؤولان استانی برای هنر ارزشی قائل نیستند و در مقایسه با سایر استان‌های غربی مانند کردستان، عملکرد خوبی در اهمیت دادن به مبلمان شهری و المان‌سازی نداشته‌اند.

جلیلی ادامه داد: به‌عنوان مثال در شهری مانند سنندج توجه به نمایه‌های شهری و استفاده از هنرمندان بومی باعث شده تا مهاجرت کمتری از طرف اهالی هنر به کلان‌شهرها اتفاق بی‌افتد و از وضعیت نسبتاً مطلوبی برخوردار باشند، اما همدان با قدمت چند هزارساله هنوز نتوانسته توجه کافی نسبت به نخبگان هنری خویش داشته باشد و از آن‌ها برای معرفی فرهنگ و تمدن خود به سایر نقاط کشور استفاده کند.

وی با تقدیر از عملکرد چند سال اخیر مسؤولان در توجه به فضاسازی شهری، ابراز کرد: ناگفته نماند که طی دو سه سال اخیر اقدامات مثبتی مانند فضاسازی پیاده‌راه بوعلی و اکباتان انجام‌شده اما واقعیت امر این است که فعالیت‌های انجام‌شده کافی نبوده و همدان با دارا بودن فرهنگی غنی، قابلیت بسیاری در اجرای این‌گونه پروژه‌ها دارد.

این هنرمند نگارگر با اشاره به اینکه برای معرفی خود و آثارش به تهران مهاجرت کرده، اذعان کرد: در شهر تهران به دلیل دوسالانه‌هایی که برگزار می‌شود وضعیت مطلوب‌تری نسبت به شهرستان‌ها دارد؛ درواقع تجمیع امکانات مختلف در کلان‌شهرها بستر مناسب‌تری برای فعالیت‌ هنرمندان فراهم می‌آورد اما در سال‌های اخیر به دلیل وضعیت نامطلوب اقتصادی، پیاده‌سازی و انجام پروژه‌های هنری با موضوع المان‌سازی شهری با دشواری‌هایی مواجه شده‌است.

جلیلی در پایان با اشاره به ظرفیت فرهنگی همدان به بیان انتظارات خود پرداخت و خاطرنشان کرد: توقع ما هنرمندان از مسؤولان استانی این است که نگاه جدی‌تری به مشکلات و موانع پیش راه هنر و هنرمندان داشته باشند و زیرساخت‌های مناسب برای بازگشت این قشر به استان را فراهم کنند.

همان‌طور که در صحبت‌های این مینیاتورکار و فعال حوزه هنرهای تجسمی مشهود است، عدم توجه به فعالان حوزه هنر و ظرفیت‌های بومی استان باعث شده که این طیف از جامعه برای معرفی خود و تأمین معاش به کلان‌شهرها مهاجرت کنند، این در حالی است که نگارگری هنری نامحدود بوده و می‌تواند در سینما، صنایع‌دستی و هنرهای دیگر وارد شود و کاملاً به شکل کاربردی درآید.

یکی از فرصت‌هایی که درزمینهٔ ی نگارگری وجود دارد تلفیق این هنر با سایر زمینه‌هایی است که از قابلیت بالایی برای تبدیل‌شدن به یک قطب هنری برخوردار است. در نظر بگیرید اگر فرصتی از طرف مسؤولان فراهم شود تا نگارگران و هنرمندان حوزه‌ پویانمایی در یک بستر با یکدیگر برای ساخت یک پروژه‌ بومی برای معرفی شخصیت‌های بزرگ استان همکاری کنند چه ظرفیت عظیم فرهنگی و اقتصادی برای استان و هنرمندان بومی آن ایجاد می‌شود.

این پروژه‌های عظیم تا کم‌هزینه‌ترین کارها از قبیل سپردن تصویرسازی و زیباسازی‌های شهری به هنرمندان و نقاشان باعث می‌شود تا گوشه‌ای از مشکلات معیشتی این طیف حل شود. ناگفته نماند مقوله‌ هنر نیز از واردات آثار خارجی بی‌نصیب نمانده و همین مسئله تبدیل به بستری آسیب‌زا برای هنرمندان و به یکی از دغدغه‌های اهالی حوزه هنرهای تجسمی تبدیل شده چراکه پر شدن بازار از آثار بی‌کیفیت وارداتی باعث کم شدن اقبال مردم به آثار هنری غنی داخلی شده‌است که انطباق بیشتری با فرهنگ و عرف جامعه ایرانی دارد.

بی‌شک جامعه هنری همواره مشکلات فراوانی دارد و شاید مهم‌ترین دغدغه آن‌ها مسئله هر انسان دیگری هم محسوب ‌شود که یکی از آن‌ها تأمین زندگی و امرارمعاش است، هنرمندی که سال‌ها برای گسترش هنر این مرزوبوم تلاش کرده امروز باید با حل مشکلات و مضیقه‌های پیش رو با آرامش و اطمینان به کار خود ادامه دهد نه اینکه هنوز برای فروش آثاری که زمان بسیاری صرف خلق آن‌ها کرده نیز با مشکل مواجه باشد که حل این مسئله مشارکت و یاری همه ارگان‌ها و نهادها را می‌طلبد.