آبخیزداری مجموعه عملیاتی است که براساس اصول مدیریت یکپارچه حوزه آبخیز به‌منظور حفاظت از منابع آب و خاک اجرایی می‌شود و در آبخوان‌داری نیز با مهار و نفوذ سیلاب روی عرصه‌های آبخوان، از بروز سیلاب‌های مخرب جلوگیری و موجب احیای منابع آب و خاک می‌شود.

انجام عملیات آبخیزداری و آبخوان‌داری می‌تواند تا حد زیادی از بروز سیلاب‌های مخرب، پُر شدن سدها توسط رسوب، تخریب عرصه‌ منابع طبیعی و تشدید وقوع بلایای طبیعی جلوگیری کند، همچنین اجرای پروژه‌های آبخیزداری در افزایش ذخیره آب و جلوگیری از اُفت سطح آب‌های زیرزمینی مؤثر است.

به گفته کارشناسان اجرای پروژه‌های آبخیزداری در تغذیه سفره‌های زیرزمینی، بهبود اشتغال، ارتقای سطح درآمد روستاییان و آبخیزنشینان و بالا بردن ارزش تفرجگاهی مناطق زیر پوشش نیز مؤثر است.

   اجرای بیش از 415 هزار هکتار عملیات آبخیزداری در لرستان

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان با اشاره به اجرای مجموعاً 415 هزار و 951 هکتار عملیات آبخیزداری در استان، گفت: بعد از انقلاب اسلامی تا سال 92، 181 هزار و 667 هکتار با اعتبارات ملی و 77 هزار و 857 هکتار عملیات آبخیزداری با اعتبار استانی انجام شد.

شیرزاد نجفی افزود: در دولت یازدهم 23 هزار و 141 هکتار آبخیزداری با اعتبارات ملی و پنج هزار و 786 هکتار با اعتبارات استان و در دولت دوازدهم 86 هزار هکتار با بودجه‌های ملی و 41 هزار و 500 هکتار از محل منابع استانی صورت گرفته است.

وی ادامه داد: مساحت طرح‌های مدیریت جنگلی اجراشده بعد از انقلاب تا سال 92 معادل 199 هزار هکتار و در دولت دوازدهم 30 هزار هکتار بوده که درمجموع 229 هزار هکتار در لرستان اجرا شده است.

این مقام مسئول اظهار کرد: همچنین مساحت مرتعداری واگذارشده در لرستان بعد از انقلاب تا سال 92 معادل 280 هزار و 104 هکتار، در دولت یازدهم دو هزار و 283 هکتار و دولت دوازدهم دو هزار و 180 هکتار است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان لرستان با اشاره به میزان عملیات اصلاح و احیای مراتع، گفت: این اقدامات پس از انقلاب اسلامی تا سال 92 در مساحت 260 هزار و 482 هکتار، در دولت یازدهم در سطح 82 هزار و 180 هکتار و در دولت دوازدهم 103 هزار و 431 هکتار اجرا شد.

نجفی افزود: همچنین توسعه کشت گیاهان دارویی در لرستان طی فعالیت دولت دوازدهم چهار هزار و 458 هکتار است.

وی با اشاره به اینکه گرفتن سند مالکیت به‌نام دولت و اجرای طرح کاداستر (حدنگار) درمجموع برای دو میلیون و 69 هزار و 140 هکتار از اراضی لرستان انجام شده است، ادامه داد: این اقدامات پس از انقلاب تا سال 92 برای مساحت یک میلیون و 434 هزار و 622 هکتار، در دولت یازدهم 129 هزار و 52 هکتار و در دولت دوازدهم برای 505 هزار و 466 هکتار اجرا شد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان لرستان اظهار کرد: پس از انقلاب تا سال92، سه هزار و 334 هکتار، در دولت یازدهم دو هزار و 822 هکتار و در دولت دوازدهم سه هزار و 344 هکتار عملیات جنگل‌کاری و احیای جنگل‌ها در این استان انجام شده است.

نجفی بیان کرد: تا قبل از سال 92، یک‌هزار و 595 هکتار و در دولت دوازدهم 70 هزار هکتار ذخیره‌گاه جنگلی نیز در لرستان ایجاد شده است و این اقدام همچنان ادامه دارد.

   تخصیص 160 میلیارد تومان اعتبار آبخیزداری از صندوق توسعه ملی

وی افزود: طی سال‌های 97 تا 99، از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی با اولویت اجرای عملیات آبخیزداری بیش از 160 میلیارد تومان به استان تخصیص داده شد، آبخیزداری در بیش از 70 حوزه آبخیز انجام شد و بیش از 110 میلیون متر مکعب آب استحصال شده که سد مستحکمی در مقابل خسارات سیل است.

این مقام مسئول افزود: همچنین در زمینه کنترل فرسایش توده‌ای در مراتع و جنگل‌های استان با تخصیص 6 میلیارد تومان در حوزه آبخیز سراب بیشه دورود و قلعه گل خرم‌آباد، بیش از 30 هکتار از مناطق تثبیت و پایدارسازی، بیش از 400 هزار متر مکعب رسوب کنترل و از ورود آن به رودخانه‌های استان جلوگیری شده است.

نجفی گفت: ازنظر زمین‌شناسی تفاوت بسیاری بین بخش‌های جنوب و جنوب غربی استان با سایر مناطق وجود دارد، به‌طوری که شیب متوسط زمین در بیش از 60 درصد وسعت استان بیش از 12 درصد است.

وی افزود: عوامل طبیعی و انسانی و فعالیت‌های عمرانی در اراضی ناهموار زراعی باعث شده است نرخ فرسایش خاک و تولید رسوب در استان به‌مراتب از متوسط کشوری بالاتر باشد که این موارد موجب جاری شدن سیل در بارندگی‌ها می‌شود.

این مقام مسئول گفت: با توجه به شرایط اقلیمی، توپوگرافی کوهستانی، شیب بالا و آب‌وهوا، لرستان از سیل مصون نیست و تنها راه مقابله با فرسایش و جلوگیری از انتقال خاک به‌عنوان رسوب، انجام عملیات آبخیزداری است که در این بخش، استان یکی از پیشگامان اجرای عملیات آبخیزداری در کشور محسوب می‌شود.

نجفی بیان کرد: یکی از اقدامات مؤثر برای کاهش خسارات سیل، حفظ و حراست از عرصه‌های منابع طبیعی، جنگل‌ها و مراتع، اقدامات پیشگیرانه با هزینه‌ای کمتر از 10 درصد خسارات سیل است که با اجرای پروژه‌های آبخیزداری، به حداقل می‌رسد و ایمن‌سازی لازم صورت می‌گیرد.

وی گفت: اجرای عملیات آبخیزداری در یک هکتار موجب ذخیره‌سازی 530 متر مکعب آب، تولید 120 کیلوگرم علوفه، چهار متر مکعب کنترل رسوب، کنترل سه تا 9 تُنی فرسایش خاک، کاهش 10 درصدی تخریب در مناطق کوهستانی و 25 درصدی در سایر مناطق، نسبت پنج تا 9 برابری سود به هزینه‌ها، کاهش 70 درصدی حجم سیلاب و افزایش یک تا سه برابری دبی چاه‌ و قنات‌ها می‌شود.

   آبخیزداری لرستان در چهار سال گذشته رونق پیدا کرده است

رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان نیز گفت: متوسط فرسایش خاک در استان 25 تُن در هکتار است که با عملیات آبخیزداری می‌توان این میزان را کاهش داد؛ همچنین اهمیت خاک و حفظ و نگهداری آن به‌مراتب مهم‌تر از آب بوده، چراکه احیای خاک بسیار سخت‌تر است.

اسفندیار حسنی‌مقدم با بیان اینکه 25 درصد تنوع زیستی جهان در خاک نهفته است، اظهار کرد: احیای یک سانتی‌متر خاک بسیار زمان‌بر است و اگر این پوشش از بین برود، نسل آینده با مخاطره روبه‌رو خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه بخشی از واکسن و داروها از خاک تهیه می‌شود، افزود: سازمان جنگل‌ها اقدامات خوبی را انجام داده، اما متوسط فرسایش خاک در کشور 16 تُن در هکتار بوده که بسیار بالاتر از میانگین جهانی است.

حسنی‌مقدم گفت: اجرای عملیات آبخیزداری در استان طی چهار سال گذشته رونق پیدا کرده که مورد تأکید مقام معظم رهبری بوده و به‌خوبی در دست اجرا است که اگر صندوق توسعه ملی اعتبارات کافی جهت عملیات تأمین کند، برای 10 سال آینده تا 90 درصد آبخیزداری در استان صورت می‌گیرد.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی لرستان ادامه داد: درصورت انجام آن بیش از یک میلیارد متر مکعب آب در سفره‌های زیرزمینی ذخیره و از فرسایش خاک جلوگیری می‌شود، چراکه انجام هر هکتار عملیات آبخیزداری معادل 9 تُن کاهش فرسایش خاک است.