تأثیر چند برابری سواد، به افراد قدرت می‌بخشد، آنها را قادر می‌سازد تا به‌طور کامل در جامعه مشارکت داشته و به بهبود معیشت کمک کنند.

با این وجود در سطح جهانی بالغ بر 750 میلیون جوان و بزرگسال هنوز نمی‌توانند بخوانند و بنویسند و 250 میلیون کودک در دستیابی به مهارت‌های اولیه سوادآموزی موفق نیستند. این نتایج منجر به محرومیت جوانان و بزرگسالان باسواد و کم‌مهارت از مشارکت کامل در جوامع خود می‌شود.

نرخ سواد بزرگسالان در 20 کشور زیر 50 درصد است که افغانستان، بنین، بورکینافاسو، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، کومور، ساحل عاج، اتیوپی، گامبیا، گینه، گینه بیسائو، هائیتی، عراق، لیبریا، مالی، موریتانی، نیجر، سنگال، سیرالئون و سودان جنوبی از این جمله اند. در حالی که نرخ باسوادی بزرگسالان در ایران طبق برآورد سال 1399 قریب به 89 درصد است.

طبق اعلام سازمان نهضت سوادآموزی، نرخ باسوادی جوانان ایرانی، برای جمعیت 15 تا 24 سال، به طور کلی بالاتر از نرخ باسوادی بزرگسالان است که افزایش دسترسی به مدرسه در بین نسل‌های جوان را نشان می‌دهد. با این وجود نرخ سواد جوانان در چندین کشور کم است، اما در ایران نرخ باسوادی این گروه سنی 97.4 درصد بوده و بالغ بر شش درصد بیشتر میانگین جهانی است.

نرخ سواد بین زن و مرد در هر منطقه نشان می‌دهد که در آسیای میانه، اروپا و آمریکای شمالی، آسیای شرقی و جنوب شرقی، آمریکای لاتین و کارائیب، بین میزان سواد بزرگسالان زن و مرد تفاوت کمی وجود دارد. از طرف دیگر، شکاف‌های جنسیتی نسبتاً زیادی به ضرر زنان در آفریقای شمالی و آسیای غربی، آسیای جنوبی و جنوب صحرای آفریقا وجود دارد.

در بین جوانان، اختلافات جنسیتی در مهارت‌های سواد آموزی معمولاً کمتر است و با گذشت زمان سریعتر بهبود می‌یابد و این نرخ در ایران در بزرگسالان 0.91 و در جوانان 24-15 ساله حدود 0.998 است.

رئیس سازمان نهضت سوادآموزی ضمن بیان وضعیت سواد کشور می‌گوید: از زمانی که حضرت امام خمینی (ره) دستور تشکیل سازمان نهضت سوادآموزی را صادر کرد، این سازمان در این مدت عمر 41 ساله خود طرح‌ها و برنامه‌های متعددی را در زمینه آموزش خواندن، نوشتن و حساب کردن، روخوانی قرآن، تحکیم و تعمیق سواد و آموزش مهارت‌های اساسی زندگی اجرا کرده و خوشبختانه دستاوردها و موفقیت‌های خوبی به دست آمده است.

بررسی عملکرد سازمان نهضت سوادآموزی از ابتدای فعالیت تا پایان سال 1399 نشان می‌دهد قریب به 40 میلیون نفر سوادآموز در دوره‌های مختلف آموزشی شناسایی، جذب و در کلاس‌ها ثبت نام شده اند که از این تعداد قریب به 9 میلیون نفر در حد قبولی سوم ابتدایی، قریب به دو میلیون نفر در حد پایان ابتدایی و بالغ بر 5000 نفر از آنها ادامه تحصیل داده، به دانشگاه‌ها راه یافته و آموزش عالی و تکمیلی را گذرانده‌اند.

بر همین اساس تعداد بیسوادان کشور در گروه سنی 6سال و بالاتر از 14.2 میلیون نفر سال 1355 به 8.8 میلیون نفر در سال 1395 و به 7.6 میلیون نفر دربرآورد سال 1399 کاهش یافته است و درصد باسوادی از 47.5 درصد در سال 1355 به 87.6 درصد در سال 1395 و به 90 درصد در برآورد سال 1399 افزایش یافته است.

اگر این وضعیت را در گروه سنی 49-10 ساله مورد بررسی قرار دهیم تعداد بیسوادان از 9.8 میلیون نفر سال 1355 به 2.7 میلیون نفر در سال 1395 و به 1.5 میلیون نفر دربرآورد سال 1399 کاهش داشته است. البته نا گفته نماند این اعداد زمانی صادق است که شرایط کرونایی به عملکرد آموزش و پرورش در جذب و آموزش کودکان واجب‌التعلیم تاثیر بسزایی نگذاشته باشد و درصد باسوادی از 48.8 درصد در سال 1355 به 94.7 درصد در سال 1395 درگروه سنی 49-10 ساله و به 96.6 درصد در برآورد سال 1399 افزایش یافته است.

در راستای کاهش اختلاف درصد با سوادی بین زنان و مردان گروه سنی شش سال و بالاتر، بیش از 77 درصد از فعالیت سوادآموزی به زنان اختصاص یافته است. به عبارت دیگر با ایجاد فرصت‌های برابر آموزشی بین زنان و مردان، تفاوت نرخ باسوادی از 23.4 درصد سال 1355 به 6.8 درصد در سال 1395 کاهش یافته است و در برآورد سال 1399 این رقم به 6.3 درصد رسیده است.

در راستای کاهش اختلاف درصد باسوادی بین مناطق شهری و روستایی در گروه سنی 6سال و بالاتر، بالغ بر 55 درصد از فعالیت‌های سوادآموزی به مناطق روستایی اختصاص یافته است؛ به طوری که تفاوت نرخ باسوادی بین مناطق شهری و روستایی از 35درصد سال 1355 به 12.3 درصد در سال 1395 کاهش یافته و در برآورد سال 1399 این رقم به 11.3 درصد رسیده است.

در کمک به نظام آموزشی رسمی کشور تعداد یک میلیون و 598 هزار و 504 نفر تحت آموزش قرار گرفته و از بین آنها یک میلیون و 329 هزار و 320 کودک لازم‌التعلیم طی مدت 14 سال در نهضت سوادآموزی موفق به دریافت مدرک قبولی در پایه‌های مختلف آموزش ابتدایی شده اند.

همچنین آموزش قریب به 850 هزار نفر از مهاجرین خارجی در کلاس‌های سوادآموزی از ابتدا تا پایان سال 1399 انجام شده و قریب به 500 مرکز یادگیری محلی با هدف آموزش ترکیبی سواد و مهارت‌های اساسی زندگی راه‌اندازی شده که از مجموع مراکز تاسیس شده تعداد 120 مرکز یادگیری محلی با بالغ بر 8000 نفر سوادآموز آموزش سواد و مهارت‌های اساسی زندگی را در قالب بسته تحولی گذرانده‌اند.

به اذعان رئیس سازمان نهضت سوادآموزی، این سازمان در زیست بوم جدید آموزشی نیز تلاش‌های زیادی انجام داده تا سوادآموزی استمرار داشته باشد و با ترکیب آموزش‌های حضوری و از راه دور برنامه‌های مختلفی طراحی، تولید و پخش شوند که برخی از آنها عبارتند از: پخش مکرر برنامه آموزش تلویزیونی "لوح و قلم" برای سوادآموزان دوره سوادآموزی از شبکه آموزش و مراکز استانی، تولید و پخش 4500 دقیقه برنامه آموزشی شش کتاب درسی دوره انتقال برای سوادآموزان این دوره با عنوان "قلم و بیان" از شبکه آموزش و شبکه شاد، تولید و پخش آموزش‌های کوتاه دروس دوره سوادآموزی از طریق سایت و سامانه تحت وب سوادآموزی برای بی‌سوادان ثبت نام شده دوره سوادآموزی در سال‌های 1398، 1399 و 1400، آموزش سمعی و بصری به خصوص آموزش رادیویی از شبکه‌های استانی، راه‌اندازی رادیو اینترنتی سوادآموزی و تهیه، تولید و پخش 28 برنامه آموزشی و ترویجی تاکنون، راه اندازی شبکه شادنمای سوادآموزی و تهیه، تولید و پخش 35 برنامه آموزشی و ترویجی تصویری تاکنون، استفاده از ابتکارات و نوآوری‌های استان‌ها و آموزش دهندگان در آموزش سوادآموزان در شرایط کرونا.