تنوع زیستی به گوناگونی در موجودات زنده اطلاق می‌شود، به‌طوری که هرچه تنوع یک اکوسیستم بیشتر باشد، آن اکوسیستم پایداری و تولید بیشتری خواهد داشت. حفاظت از تنوع زیستی گونه‌ها، سبب پایداری اکوسیستم و محیط‌زیست می‌شود. بررسی ابعاد مختلف تنوع زیستی و ارزش‌های اقتصادی و اجتماعی آن، ما را به این نتیجه می‌رساند که تنوع زیستی یکی از ابزارهای مهم توسعه پایدار در سطح ملی و جهانی است که نه‌تنها حفاظت و بلکه توسعه و گسترش آن امری ضروری به‌شمار می‌آید.

در برخی جوامع تنوع فرهنگی را جزء طبقه‌بندی تنوع زیستی محسوب می‌کنند و درواقع ارزش‌های تنوع زیستی و حفاظت از آن ریشه در ارزش‌های اخلاقی، فرهنگی و اعتقادی ملت دارد. تنوع زیستی رابطه نزدیکی با تنوع فرهنگی دارد و فرهنگ‌های انسانی با حیطه زنده اطراف آن شکل گرفته و در بیشتر مذاهب احترام و حفاظت از آن جزء تعلیمات دینی است.

تنوع زیستی با توجه به افزایش جمعیت و به همراه آن افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی و تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی در تمام مناطق جهان در معرض خطر قرار گرفته است که به همین منظور کنوانسیون تنوع زیستی از سال 1992 در سطح جهانی به‌منظور حفاظت از تنوع زیستی و حق حیات همه موجودات آفرینش تشکیل شده است.

وجود 9 اکوسیستم از 11 اکوسیستم موجود در جهان، وجود 43 هزار گونه گیاهی و جانوری، وجود 41 نوع تالاب از 42 نوع تالاب موجود در طبیعت و حدود دو میلیون هکتار اراضی جنگلی، ایران را به یکی از 10 کشور برتر در زمینه تنوع زیستی تبدیل کرده است؛ اما شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رود که همه جانداران ساکن اقلیم ایران و همه اکوسیستم‌های موجود در خطر نابودی قرار گرفته‌اند.

براساس اعلام سازمان محیط‌زیست 80 درصد از تالاب‌های ایران خشک شده‌اند و سالانه 12 هزار هکتار از اراضی جنگلی ایران بر اثر آتش‌سوزی و یا دخالت عوامل انسانی از بین می‌روند. تنوع زیستی جانوران نیز اوضاع مساعدی ندارد و 130 گونه جانوری در کشور ما در خطر انقراض قرار گرفته‌اند، پوشش گیاهی نیز به سرعت زیاد درحال تخریب است و فعالیت‌های انسانی و بهره‌برداری بی‌رویه از طبیعت بسیاری از گیاهان بومی ایران را نابود کرده است.

تنوع زیستی یک منبع تجدیدناشدنی است که از دست دادن آن غیر قابل جبران خواهد بود، به همین منظور حفاظت از آن وظیفه تک‌تک افراد جامعه است. در ادامه چند راهکار ساده برای حفاظت از تنوع زیستی ارائه شده است:

1. به هیچ عنوان به نوزادان حیوانات وحشی که در طبیعت مشاهده می‌کنید، دست نزنید؛ چه جوجه پرندگان و چه توله‌های پستانداران به هیچ عنوان نیازی به کمک ما ندارند. والد آن‌ها در همان نزدیکی به دنبال غذا است، پس لطفاً با جابه‌جایی، لمس یا هرگونه تماس با آن‌ها، نابودی و مرگشان را رقم نزنید.

2. به هیچ عنوان به خزندگان و دوزیستان که به‌تازگی درحال خروج از خواب زمستانی هستند، دست نزنید؛ لمس خزندگان وحشی به‌ویژه مارها می‌تواند منجر به ایجاد تعارض با آن‌ها شود و سلامت حیوانات، شما و اطرافیانتان را به مخاطره بیندازد.

3. لانه هیچ جانوری را در طبیعت تخریب نکنید و فاصله خود را با ورودی‌های لانه همواره حفظ کنید (دستتان را داخل لانه جانوران نکنید! چراکه با این کار هم سلامت خود را به خطر می‌اندازید و هم امنیت را از حیات وحش منطقه سلب می‌کنید).

4. به هیچ عنوان به هیچ حیوانی غذا ندهید؛ تغذیه دستی منجر به نابودی اکوسیستم طبیعی و جمعیت‌های حیوانات می‌شود.

5. بوته‌ها و درختچه‌ها را نشکنید و از ریشه خارج نکنید؛ خشک‌سالی‌های اخیر و برداشت غیر اصولی و غیر قانونی از منابع آب کشور، صدمات جدی به پوشش گیاهی تمام عرصه‌های طبیعی ایران وارد کرده است و این بحران عرصه را بر حیات وحش ایران به‌شدت تنگ کرده؛ با جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی منطقه، آسیب‌های بیشتری به حیات وحش وارد نکنید.

6. اگر به هر دلیلی در طبیعت آتش روشن می‌کنید، پس از استفاده، از خاموشی کامل عمق کانون آتش مطمئن شوید و سپس منطقه را ترک کنید. هرگونه آتش‌سوزی با عامل انسانی می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری برای عرصه‌های طبیعی و حیات وحش به دنبال داشته باشد.

7. به هیچ عنوان هیچ حیوان خانگی را در طبیعت رهاسازی نکنید. سگ، ماهی قرمز، لاکپشت گوش‌قرمز، پرندگان خانگی و غیره، هیچ جایگاهی در طبیعت ایران ندارند و ورود آن‌ها به طبیعت ایران منجر به تبدیل شدن آن‌ها به گونه مهاجم و نابودی حیات وحش بومی کشور می‌شود.

8. به هیچ عنوان هیچ زباله‌ای از خود در طبیعت به‌جا نگذارید؛ ویرانی‌های ناشی از حضور زباله‌های ما در طبیعت تخریب زیستگاه، آلودگی خاک، آتش‌سوزی جنگل‌ها و غیره را در پی دارد.