پویایی رایگان در سراسر دنیا به طور باور نکردنی رو به افزایش است و هر روزه حامیان زیادی را به خود جذب می‌کند. البته طی دوران شیوع بیماری کووید -19، اغلب مردم از سوار شدن بر وسایل حمل‌و‌نقل عمومی هراس داشتند که همین امر به افزایش چشمگیر خودروها در خیابان‌های سراسر دنیا و وقوع تبعات منفی آن منجر شد. جالب اینکه مدت زمان زیادی نگذشت که مقررات ضد کرونایی از شدتی بسیار چشمگیر برخوردار شد و همین امر خالی شدن اغلب خیابان‌های شهری از خودروهای عمومی و خصوصی را در پی داشت. این اتفاق، مزایای بیشمار کاهش عبور و مرور از طریق وسایل نقلیه موتوری بر کیفیت هوا و تغییرات اقلیمی را به تصویر کشید و مدیران را به اعمال اقداماتی برای تداوم شرایط آن زمان سوق داد.

در همین بحبوحه، زیرساخت‌های سفر شهری نیز تغییرات قابل توجهی را تجربه کرد و مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری به‌منظور ترویج تردد سبز در سراسر شهرها گسترش یافت. البته این اقدام انتقادها و مخالفت‌های زیادی را نیز در پی داشت که اغلب آن‌ها مرتبط با فرآیندهای مشاوره عمومی بود که در نگاه منتقدان مختلف، ناکارآمد تصور می‌شد. با این حال، بسیاری از رانندگان وسایل نقلیه نیز شاکی بودند که چرا سهم آن‌ها از تردد در خیابان‌های سراسر شهرها به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

به نظر می‌رسد که حمل‌و‌نقل عمومی رایگان بهترین راه حل برای مبارزه با حاکمیت خودروهای شخصی بر شهرها باشد که البته اهمیت آن در دوران پساکرونا و افزایش گرایش مردم به اتخاذ سبک زندگی پایدارتر، بیشتر نیز خواهد شد.

نتیجه رایگان‌سازی استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی تا حدود زیادی مبرهن خواهد بود؛ مردم ترجیح می‌دهند به جای صرف هزینه‌های بالا برای شارژ خودروهای الکتریکی یا خرید بنزین و سایر موارد مشابه از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند ضمن اینکه مجبور به پرداخت مبالغ بالای دیگری برای پارکینگ نیز نخواهند بود. در واقع، زمانی که استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی در یک شهر رایگان شود دیگر جایی برای رقابت میان آن و خودروهای شخصی باقی نمی‌ماند که نتیجه این اتفاق، شهر و شهرنشینان را از مزایای بی‌شماری بهره‌مند خواهد کرد.

از نظر سرعت عبور و مرور نیز، وسایل حمل‌و‌نقل عمومی می‌تواند خودروهای شخصی را مغلوب کند به این صورت که رایگان‌سازی استفاده از این وسایل، حاکمیت آن‌ها بر معابر شهری را افزایش می‌دهد و همین امر در کاهش توقف‌ها توسط آن‌ها و در نتیجه به حداقل رساندن مدت زمان سفر سهم بزرگی ایفا می‌کند.

از همه مهم‌تر اینکه، آلودگی هوای ناشی از سوخت خودروهای شخصی در سراسر جهان، منجر به مرگ حدود هشت میلیون و 700 هزار نفر در هر سال می‌شود ضمن اینکه آسیب‌های سلامت زیادی نیز از خود به بشر وارد می‌کند. آمار حاکی است که تنها در بریتانیا، حدود 40 شهر و روستا از هوایی ناپاک برخوردار و این در حالی است که از هر 19 فردی که در این شهرها روزانه جان خود را از دست می‌دهند، علت مرگ یک مورد به آلودگی هوا نسبت داده شده است.

امروزه بسیاری از مدیران شهرهای جهان به رایگان‌سازی استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی روی آورده‌اند تا لطمه‌های ناشی از عبور و مرور خودروهای شخصی را به حداقل برسانند که در ادامه به معرفی تدابیری برای پیاده‌سازی هرچه بهتر این استراتژی پرداخته می‌شود.

  حمل‌و‌نقل رایگان باید بهبود وضعیت تردد را در پی داشته باشد

اگرچه کاهش هزینه یا رایگان‌سازی استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی می‌تواند تأثیر بسزایی در افزایش گرایش مردم به کنار گذاشتن عبور و مرور از طریق خودروهای شخصی داشته باشد با این حال، مؤلفه‌های دیگری نیز می‌تواند در رسیدن به این هدف نقش مهمی ایفا کند. در واقع، کیفیت و امینت وسایل حمل‌و‌نقل عمومی و همچنین قابلیت دسترسی به آن‌ها برای ترغیب مردم به استفاده از این وسیله‌های پاک بسیار حائز اهمیت است. به‌عنوان مثال، مدیران اسلت، کلان‌شهری در بلژیک بدون ایجاد هیچ گونه تغییری در کیفیت و امنیت وسایل حمل و نقل عمومی، تنها استفاده از آن‌ها را رایگان کرد که این امر تغییری در گرایش مردم به بهره‌گیری از وسایل نقلیه عمومی نداشت. با این حال، پس از افزایش کیفیت شبکه حمل‌و‌نقل و خدمات، مردم به تدریج استفاده از وسایل نقلیه عمومی را جایگزین خودروهای شخصی کردند که همین امر، تبعات مثبت زیادی بر شهر به جای گذاشت.

بهینه‌سازی استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی رایگان برای فقیرترین اقشار جامعه

مدیران شهرهایی که قصد رایگان کردن استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی را دارند، باید توجه خود را بیش از پیش بر افراد فقیر یا محروم متمرکز کنند. به‌عنوان مثال در ایالت آمریکایی واشنگتن، 28 درصد ساکنان را افراد کم‌درآمدی تشکیل می‌دهد که اغلب آن‌ها از داشتن خودروهای شخصی محروم هستند. افزایش هزینه مسکن در مراکز شهر، منجر به مهاجرت بسیاری از این مردم به سمت حومه‌های آن شده و قابلیت دسترسی به وسایل حمل‌و‌نقل عمومی برای این افراد را به طور قابل توجهی کاهش داده است. در نتیجه، بسیاری از آن‌ها صرفاً به علت نبود دسترسی کافی به وسایل نقلیه حتی شغل خود را از دست داده و جمعیت زیادی از آن‌ها نیز انزوای اجتماعی را در زندگی روزمره خود تجربه کرده‌اند.

چنانچه مدیران شهری در پیاده‌سازی استراتژی‌های خود جهت رایگان کردن استفاده از وسایل نقلیه عمومی، افراد فقیر و آسیب‌پذیر جامعه را از توجه خاص خود بهره‌مند نکنند، آنگاه شکاف طبقاتی را افزایش می‌دهند و به نابرابری میان جوامع مختلف دامن می‌زنند.

  حمل‌و‌نقل عمومی رایگان باید شکاف‌های اجتماعی را کاهش دهد

بدون شک، رایگان کردن استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی مزایای بسیاری در سطح جامعه از خود به جای می‌گذارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به افزایش شمول اجتماعی، دسترسی بیشتر افراد کم درآمد به وسایل نقلیه، بهبود وضعیت سلامت شهر و شهروندان، افزایش درآمد قابل خرج برای تمام شهروندان به‌ویژه افراد طبقه محروم، کاهش هزینه‌های اشتغال برای صاحبان کار و در نتیجه افزایش فرصت‌های کاری، افزایش سهم کلی حمل‌و‌نقل عمومی از پویایی شهری و کاهش اثرات زیست محیطی از طریق به حداقل رساندن انتشار گازهای آلاینده ناشی از عبور و مرور خودروهای شخصی اشاره کرد.