افزایش قیمت زمین و مسکن برای طیف بزرگی از اقشار متوسط و کم‌درآمد در شهر اراک، سال‌های اخیر پدیده مهاجرت معکوس از شهر به مناطق حاشیه‌ای را رقم زده و حال‌وروز روستای گاوخانه در شرایط کنونی حاصل این هجمه ناخواسته است که ضمن افزایش نامتعادل قیمت زمین در این خطه، به‌نوعی ظرفیت زیرساختی لازم را برای خدمات‌رسانی استاندارد به جمعیت ساکن ندارد.

بیش از هشت هزار نفر در کانون جمعیتی گاوخانه در حاشیه اراک زندگی می‌کنند که الگوی زیست آنان نه منطبق بر معیار خدمات در مناطق روستایی و نه همخوان با حوزه شهری است و ساکنان این منطقه با معضلات مختلفی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

ساخت‌وساز غیر مجاز و ناایمن، نبود امکانات کامل زیرساختی در خدمات روزمره مطلوب به ساکنان و وجود شبکه‌ای از مشاغل مختلف، ازجمله مشکلات منطقه حاشیه‌ای گاوخانه اراک است که به واکاوی نیاز دارد.

* گاوخانه در طرح تفصیلی اراک لحاظ نشده است

دهیار روستای گاوخانه اراک در تشریح وضعیت این منطقه گفت: گاوخانه که به کانون جمعیت سرریز اراک تبدیل شده، در طرح تفصیلی این کلان‌شهر لحاظ نشده و به‌عنوان لکه شهری رسمی مشمول خدمات نیست، اما واقعیت آن است که حدود هشت هزار نفر در این روستا ساکن هستند.

«کاظم مبارک‌آبادی» افزود: واقعیت امر این است که گاوخانه با پذیرش جمعیت انبوه مهاجر، اکنون دیگر مختصات روستا را ندارد؛ همه تلاش‌ها که پیش از این برای سامان و ارتقای این خطه انجام شده، نتیجه‌ای نداشته و در دو مرحله یک‌بار برای تغییر نام به «مهرشهر» مورد تأیید قرار نگرفت و بار دیگر پیگیری تغییر نام و بهبود موقعیت با عنوان «احتشامیه» هنوز مهر تأیید نهایی نخورده است.

وی بیان کرد: اراضی که در منطقه گاوخانه اراک خریدوفروش می‌شود، فاقد سند هستند که کم‌توجهی به این بخش در آینده معضلات جدی ایجاد خواهد کرد؛ اما برای بسیاری از زمین‌ها می‌توان سند گرفت و باید اقدامات لازم در این راستا از سوی مسئولان در جریان بیفتد.

دهیار روستای گاوخانه اراک با بیان اینکه بیشتر زمین‌های این روستا قطعه‌بندی شده، یادآور شد: قبل از بازنگری طرح هادی، حد نصاب صدور مجوز ساخت‌وساز برای روستای گاوخانه در بافت قدیم 75 متر و در بافت جدید 300 متر بود، اما اکنون این حد نصاب در بافت قدیم به 150 متر و در بافت جدید به 200 متر رسیده و همین امر و قادر نبودن مردم به خرید زمین تا 150 متر، باعث افزایش ساخت‌وسازهای غیر مجاز شده است.

مبارک‌آبادی اظهار کرد: رشد قارچ‌گونه سازه‌های ناایمن و غیر مجاز از مشکلات جدی در گاوخانه اراک است و اگرچه پرونده این ساخت‌وسازها به کمیسیون 99 ارسال می‌شود، اما اعمال جریمه ساخت غیر مجاز کافی نیست و هرروز بر شمار افرادی که اقدام به ساخت‌وساز غیرمجاز می‌کنند، افزوده می‌شود؛ زیرا می‌دانند نتیجه کار آنان با پرداخت جریمه قابل جبران است و بالاخره سرپناهی از این طریق دست‌وپا می‌کنند.

دهیار روستای گاوخانه یادآور شد: دهیاری قدرت تملک این زمین‌ها را ندارد و مالکان هم حاضر به واگذاری نیستند و بنیاد مسکن نیز کاربری آن‌ها را راکد گذاشته که مجموع این مسائل مشکلاتی را برای مالکان رقم زده و این درحالی‌ است که امکان اجرای طرح در اراضی مذکور وجود ندارد.

وی اضافه کرد: شبکه آب در گاوخانه چندین سال است که معضلات اساسی دارد و پیگیری‌ زیادی انجام شده، اما نتیجه نداده است و تنها امسال تعویض بخشی از شبکه آب آغاز شده و باید کل شبکه آب‌رسانی تعویض شود تا قطعی آب و کیفیت خدمات به ساکنان بهبود یابد.

این مقام مسئول عنوان کرد: جاده دسترسی گاوخانه با وجود فاصله یک‌هزار و 400 متری از شهر شرایط مناسب ندارد و برای مثال روشنایی مناسبی در آن نیست و دهیاری اجازه هزینه‌کرد برای بهبود روشنایی جاده پُرخطر این روستا را ندارد. با وجود پیگیری‌ متعدد چندماهه تیر برق روشنایی و خانگی 16 متری سردار سلیمانی این منطقه وصل نشده است.

دهیار روستای گاوخانه گفت: بافت این روستا ظرفیت‌های توسعه کارگاهی ندارد، اما کارگاه‌های تولیدی بسیاری در گاوخانه شکل گرفته و فعالیت آن‌ها با وجود اینکه در ایجاد اشتغال نقش دارد، اما به‌عنوان کانون مشکل‌آفرین روزبه‌روز بر شمار چالش‌ها می‌افزایند.

مبارک‌آبادی افزود: اصناف درخصوص فعالیت این کارگاه‌ها ورود پیدا نمی‌کند و در کنار این کارگاه‌ها مشاورین املاک نیز زیادی شکل گرفته که بخش زیادی از آن‌ها بدون مجوز فعالیت دارند و علت تراکم کاری فاقد مجوز در این بخش افزایش قیمت‌های زمین و مسکن است.

دهیار روستای گاوخانه بیان کرد: زیرساخت‌های آموزشی، ورزشی و تفریحی در این روستا که دیگر باید از آن‌ به‌عنوان کانون حاشیه‌ای نام برد، محدود و ناکافی است و برای مثال تنها یک مدرسه ابتدایی در گاوخانه وجود دارد و نبود امکانات سبب شده که شمار زیادی از دانش‌آموزان برای تحصیل به مدارس اراک بروند.

مبارک‌آبادی اظهار کرد: دو سال پیش یکی از اهالی این روستا زمینی را برای ایجاد یک مدرسه واگذار و خیری نیز هزینه ساخت آن را تقبل کرد، اما هنوز تکمیل نشده و می‌طلبد که حمایت اصولی در این راستا صورت بگیرد تا بخشی از مشکلات آموزشی در گاوخانه کمتر شود.

وی ادامه داد: این منطقه پُرجمعیت فقط یک خانه بهداشت دارد و نبود مرکز درمانی مناسب و پایگاه اورژانس، موجب شده که اهالی برای کوچک‌ترین خدمات در حوزه سلامت به اراک تردد کنند.

دهیار روستای گاوخانه تصریح کرد: سه دستگاه اتوبوس برای تردد ساکنین روستای گاوخانه به اراک نیز وجود دارد که امید است این تعداد به نسبت جمعیت ساکن در آن افزایش یابد.

مبارک‌آبادی عنوان کرد: نبود سالن ورزشی و ایستگاه آتش‌نشانی از دیگر مشکلات و نیازهای ضروری گاوخانه اراک است.

* ساخت‌وساز غیر مجاز در گاوخانه اراک

مدیرکل بنیاد مسکن استان مرکزی گفت: در راستای الحاق روستای گاوخانه به شهر اراک مکاتبات زیادی صورت گرفته، اما این مهم تاکنون محقق نشده است و طرح جامع تفصیلی این کلان‌شهر نیز که به‌تازگی از سوی شورای عالی معماری و شهرسازی ابلاغ شده، این روستا را در محدوده شهری اراک نگنجانده است.

«علی عسکری» افزود: ساخت‌وسازهای غیر مجاز در این منطقه محصول رشد قیمت مسکن است که سرریز جمعیت ناتوان در تأمین سرپناه آن را رقم می‌زند و با وجود اینکه مسئولیت پیشگیری و سامان ساخت‌وساز غیر مجاز با دهیاری و بخشداری است، چون تنها عامل بازدارنده جریمه کمیسیون ماده 99 است، این مسئله کافی نیست و متخلفان با واریز جریمه به حساب دهیاری به ساخت‌وساز غیر مجاز ادامه داده و معضل روزبه‌روز درحال بزرگ‌تر شدن است.

مدیرکل بنیاد مسکن استان مرکزی ادامه داد: نیاز است در تصمیمات کمیسیون ماده 99 بازنگری شده و تخریب سازه غیر مجاز جای جریمه را بگیرد تا متخلفان کمتر گِرد این اقدام بچرخند.

عسکری اظهار کرد: یکی دیگر از علل افزایش ساخت‌وسازهای غیر مجاز افزایش اجاره‌بها در مناطق شهری است و بسیاری افراد در خارج از طرح هادی، زمینی را خریداری و به شکل سنتی اقدام به ساخت می‌کنند تا از معضل مستأجری رهایی یابند؛ اما ایجاد این فضاها با مسائل اجتماعی زیادی همراه است.

وی گفت: طرح هادی روستایی منطقه گاوخانه اراک سال گذشته بازنگری شد و در راستای این امر دستگاه‌های مختلف خدمات‌رسانی نیز حضور داشته‌اند و دهیار مکلف است براساس این طرح مسائل منطقه را پیش ببرد و این طرح پس از ابلاغ لازم‌الاجرا است.

مدیرکل بنیاد مسکن استان مرکزی اضافه کرد: طرح هادی روستای گاوخانه اراک سال 98 بازنگری شده و به‌طور معمول افق طرح‌های انجام‌شده 10 ساله است.

* ابرچالش استفاده از برق غیر مجاز در روستای گاوخانه اراک

مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق استان مرکزی گفت: ساخت‌وسازهای غیر مجاز در منطقه گاوخانه اراک مشکلات زیادی را در حوزه برق ایجاد کرده و شمار استفاده از برق‌های غیر مجاز در این منطقه بالا بوده، به‌طوری که مسائل این بخش به ابرچالشی برای حوزه نیرو تبدیل شده است.

«محمد اله‌داد» افزود: سازه‌های غیر مجاز در روستای گاوخانه یک‌روزه ایجاد نشده و باید در گذر زمان از رشد قارچ‌گونه آن‌ها جلوگیری می‌شد؛ ضمن آنکه این روند هنوز هم تداوم دارد و با جریمه اندک مالی نمی‌توان این مسئله را مدیریت کرد.

وی بیان کرد: عوامل این اداره همواره درحال جمع‌آوری برق‌های غیر مجاز در گاوخانه هستند، اما این اقدامات فایده‌ای ندارد و ساکنان این منطقه مجدد اقدام به مصرف غیر مجاز می‌کنند و لازم است به‌ شکل ریشه‌ای برای این معضل در شرایط بحرانی تأمین انرژی کشور تدابیر ویژه اندیشیده شود.

* روستای گاوخانه اراک حداقل تا 10 سال آتی به محدوده شهر اضافه نمی‌شود

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مرکزی نیز گفت: گاوخانه یکی از روستاهای نزدیک به شهر اراک است که در گذشته در حریم شهر نبود، اما با گسترش شهرنشینی به کانون مهاجرت و پوشش سکونت جمعیت سرریز کلان‌شهر اراک تبدیل شده؛ با این وجود این خطه به محدوده شهری اراک الحاق نشده است.

«مهدی زندیه‌وکیلی» افزود: در روستاهایی که در حریم شهر قرار دارند، بلافاصله بعد از حریم روستا یعنی جایی که محدوده روستا تمام می‌شود، شهرداری متولی نظارت بر ساخت‌وساز بوده و داخل حریم مسئولیت با بخشداری و بنیاد مسکن است.

معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار مرکزی ادامه داد: نظارت شهرداری اراک در ساخت‌وسازهای بیرون از محدوده گاوخانه خوب بوده و نتایج مطلوبی به همراه داشته و ساخت‌وسازهای غیر مجاز در این راستا کنترل شده است.

زندیه‌وکیلی اظهار کرد: شهرداری در حریم شهر و بخشداری‌ و بنیاد مسکن در داخل حریم روستای گاوخانه نظارت خود را بر ساخت‌وسازهای غیر مجاز داشته باشند.

وی عنوان کرد: طرح جامع تفصیلی کلان‌شهر اراک مصوب شده و حداقل تا چند سال آینده امکان الحاق روستای گاوخانه به محدوده شهر نیست.