یکی از مشکلات عمده زندگی شهری امروز، سرسپردگی و وابستگی بیش از حد به حرکت سواره و در نتیجه غفلت از حرکت پیاده و ساماندهی فضاهای آن است حال آنکه فضاها و عرصه‌های عمومی یکی از عناصر ضروری، اساسی زندگی روزمره شهری و مهم‌ترین بخش شهرها به‌شمار می‌روند و از سوی دیگر پیاده‌روی یکی از پایدارترین روش‌های حمل‌و‌نقل بوده و می‌تواند از جنبه‌های مختلف کالبدی، اجتماعی، زیست‌محیطی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی توسعه پایدار شهرها را فراهم آورد.
از طرفی پیاده‌راه‌ها که بستر اصلی حرکت پیاده هستند، در سطح شهرها همانند «کانون‌های تعالی و رشد» عمل کرده و تأثیر بسزایی در اصلاح و تحریک فضاهای پیرامونی خود ایفا می‌کنند درواقع پیاده رفتن یکی از نیازهای اساسی انسان امروز است حال آنکه این مهم طی یک دهه گذشته از سوی مدیریت شهری همدان با پیاده‌راه کردن خیابان‌های بوعلی، اکباتان، میدان امام و بخشی از بلوار ارم در دستور کار قرار گرفت و با هزینه چند 10 میلیارد تومانی این خیابان‌ها به پیاده‌راه بدل شدند.
دراین بین آنچه حائز اهمیت است اینکه این پیاده‌راه‌ها تا چه حد با استانداردهای حوزه شهرسازی در ابعاد مختلف زیستی از کالبدی گرفته تا فرهنگی و اجتماعی همخوانی دارد؟
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره گفت‌وگویی را با دبیرگروه تخصصی شهرسازی شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی و ساختمان کشور ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
محمدخلیل البرزنیا؛ با بیان اینکه در اجرای پیاده‌راه‌‌ها دو موضوع استانداردهای کمی و کیفی باید مد نظر باشد، گفت: نوع طراحی، استفاده از نوع خاصی از مصالح و مبلمانی که درپیاده‌راه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد مربوط به مقوله استاندارد‌های کمی است.
وی با تأکید بر اینکه استاندارد‌سازی محیط برای بهره‌مندی افراد معلول و کم‌توان و درعین‌حال زیرساخت‌هایی همچون مسیر دوچرخه نیز در بعد استانداردهای کمی جای می‌گیرد، گفت: خوشبختانه این نوع از استانداردها در پیاده‌راه‌های همدان رعایت شده و قابل مشاهده است.
وی ادامه داد: البته شرایط اقلیمی در هر شهر در بعد زیرساخت‌های کمی حوزه شهرسازی پیاده‌راه‌ها تأثیر بسزایی را ایفا می‌کند به طوری که در انتخاب نوع مصالح و تجهیزات باید این اصل مورد توجه قرار گیرد بنابراین سال گذشته شاهد بودیم که در پیاده‌راه‌ها در پی بارش برف به‌دلیل لغزنده شدن معبر امکان تردد سهل برای افراد وجود نداشت که این مهم خود بیانگر توجه به شرایط اقلیمی است.
دبیرگروه تخصصی شهرسازی شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی و ساختمان کشور ادامه داد: آنچه دراین‌بین تأمل‌برانگیز است استانداردهای کیفی یعنی برد اجتماعی این پیاده‌راه‌ها است.
البرزنیا با تأکید بر اینکه پیش از اجرای پیاده‌راه‌‌ها باید این اطمینان توسط متولیان امر حاصل شود که آیا در بعد اجتماعی جانمایی انجام‌شده مورد پذیرش عموم قرار خواهد گرفت یا اینکه با هزینه هنگفت پروژه را اجرا کرده اما در نهایت پروژه با شکست مواجه خواهد شد؟ ابراز کرد: ما با دو قسم پیاده‌راه مواجهیم، نخست پیاده‌راهی همچون بوعلی و اکباتان که در آن‌ها به‌صورت کلی معبر از سواره خالی می‌شود و نوع دیگر پیاده‌راه بلوار ارم که در آن سهم بیشتری را برای تردد پیاده قائل می‌شویم اما همچنان سواره نیز در معبر نقش ایفا می‌کند.
وی افزود: مسئله این است که در پیاده‌راه‌سازی دو معبر به‌صورت کامل مانند آنچه در بوعلی و اکباتان است را با شرایط فیزیکی، اجتماعی و فرهنگی متفاوت ولی عملیات اجرایی یکسانی را در آن‌ها شاهد بودیم؛ یعنی از هر دو خیابان بخش سواره حذف شد اما موضوع این است که پیاده‌راه بوعلی با استقبال بالایی مواجه شد و حتی در آن شاهد بروز و ظهور رخدادادهای اجتماعی نیز هستیم؛ درواقع ظرفیت قبلی اجتماعی این پیاده‌راه خود مؤید این استقبال کنونی بود.
وی ادامه داد: خیابان بوعلی با استقبال عمومی روبه‌رو بود و پیاده‌رو این خیابان کشش این حجم از حضور مردم را نداشت پس استقبال و برد اجتماعی این خیابان نشان می‌داد که از استانداردهای لازم برای پیاده‌راه شدن برخوردار است اما در پیاده‌راه اکباتان قضیه برعکس بود. گرچه در نگاه نخست بُعد تاریخی و ظرفیت تپه هگمتانه خود مؤید این موضوع است که می‌توان در این خیابان پروژه پیاده‌راه را به اجرا درآورد اما در عمل ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و شرایط فیزیکی واقعی این خیابان و کاربری‌های آن با وجود هزینه‌کرد هنگفت درنهایت با شکست مواجه شد که بخشی از آن برای تردد سواره آزاد شد و سنگ‌فرش‌ها به محلی برای تردد این وسایط بدل شدند.
دبیرگروه تخصصی شهرسازی شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی و ساختمان کشور با تأکید بر اینکه بیش از 20 تا 30 درصد واحدهای صنفی موجود در این پیاده‌راه هیچ سنخیتی با موضوع اجتماعی و بستر فرهنگی آن ندارند اذعان کرد: در پیاده‌راه‌ها اغلب کاربری‌ها در خدمت تردد پیاده قرار می‌گیرد و به‌نوعی جاذب پیاده است مثل کافی‌شا‌پ‌ها، لباس‌فروشی و غذاخوری‌ها، کارگاه‌های صنایع دستی و غیره اما دراین پیاده‌راه خبر ی از اینگونه کاربری‌ها نیست.
البرزنیا در ادامه تصریح کرد: اگر شهرداری و مدیریت شهری به‌دنبال تغییر و تحول در استقبال از این پیاده‌راه هستند باید اجرای رویدادهای فرهنگی ‌و رخدادهای روز را به آن‌جا سوق داده تا مردم را به پیاده‌روی در آن ترغیب کنند.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر شاخص‌های رونق و تقویت پیاده‌روی در پیاده‌راه اکباتان به‌مراتب بیشتر از پیاده‌راه بوعلی است اما متأسفانه کمتر به این شاخص‌ها پرداخته شده ابراز کرد: در طرح‌پیاده‌راه‌سازی 6 خیابان مصوب شورای عالی برای فضای فرهنگی و اجتماعی این خیابان بسته‌هایی در غالب ایده‌ها و طرح‌های گردشگری نیز تهیه شده که توسط دستگاه‌های مرتبط همچون شهرداری، شورای شهر، میراث فرهنگی، اداره کل ارشاد می‌توان در این پیاده‌راه با در نظر گرفتن شاخص‌های لازم، شاهد رونق بود.
این شهرساز همدانی با تأکید بر اینکه پیاده‌راه در شب نیز باید پویا باشد اما در پیاده‌راه اکباتان متأسفانه با تاریک شدن هوا موضوع امنیت حضور با خلوت شدن آن تأمل‌برانگیز است و این پس‌زمینه ذهنی نا‌امن بودن را در بین شهروندان تقویت می‌کند، گفت: حال آنکه در پیاده‌راه بوعلی با رونق بیشتری در شب هنگام مواجهیم.
البرزنیا با اشاره به اینکه تحمیل بار ترافیکی به دیگر خیابان‌ها و گلایه‌مندی از این فضا به نقص در حمل‌و‌نقل باز‌می‌گردد نه فضای پیاده‌راه‌سازی گفت: در حال حاضر بزرگ‌ترین وسایط حمل‌و‌نقلی در همدان ون و اتوبوس با ظرفیت یک دهم نسبت به جمعیت 700 هزار نفری است حال آنکه باید برای این معضل از روش‌های نوین استفاده کرده و شرایط به گونه‌ای ترسیم شود که بر اساس مانیتورینگ سفر بتوان اعتماد مردم را برای استفاده از حمل‌و‌نقل عمومی جلب کرد.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد پیاده‌راه‌ها ابزاری برای فعالیت‌های جمعی به‌خصوص در ارتباط با اقتصاد شهری، کیفیت محیطی و سلامت اجتماعی‌اند، تعریفی که نشان می‌دهد ارتقای کیفیت زندگی نخستین بهانه ایجاد هرنوع تغییر در ساختار و فضای شهرهاست. انتظاری که با پیاده‌راه شدن خیابان اکباتان برآورده نشده و هزینه چندین میلیاردی امروز محلی برای زایش آسیب‌های اجتماعی بدل شد؛ این در حالی است که در پروژ‌ه‌های پیاده‌راه‌سازی موفق برنامه‌ریزی و توسعه فضاهای پیاده اثرات چندجانبه‌ای بر کاهش مشکلات ترافیکی دارد که ازجمله می‌توان به تحرک رفت و آمد در مرکز شهر، تشویق استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی، بهبود دسترسی به مراکز عمده شهری، توسعه پارکینگ‌های عمومی و غیره اشاره کرد و یا اینکه در بعد بهبود سیمای کالبدی شهر ساماندهی پیاده‌راه‌ها و فضاهای پیاده یکی از ابزارهای مؤثری است که می‌تواند به طرق مختلفی مانند احیای بافت‌های تاریخی، حفظ ارزش‌های معماری و فرهنگی، زیباسازی منظر شهری، ساماندهی تجهیزات خیابانی، بهبود روشنایی، بهبود دسترسی‌ها و غیره به بهسازی و حفظ سیمای شهر کمک کند اما در پیاده‌راه اکباتان مبلمان شهری خود به بستری برای عرضه آسیب‌های اجتماعی به‌صورت نمایان و لخت بدل شدند.

طاهره ترابی مهوش