خواب متولیان امور قرآنی و فقدان حمایت آنها از مهمترین و اثرگذارترین ابزار فناورانه در انتقال پیام قرآن در زندگی امروزی موجب شده تا روزبهروز شاهد کوچکتر شدن دایره محصولات مؤسسات و تولیدکنندگان نرمافزارهای قرآنی در کشور باشیم.
حدود 10 سال پیش و با شروع موج جدید فعالیت در فضای مجازی، رهبر معظم انقلاب در بیاناتی بر اهمیت و جایگاه فضای مجازی تأکید کردند و فرمودند: «اگر من امروز رهبر انقلاب نبودم، رئیس فضای مجازی کشور میشدم! رایانهها و فضای مجازی و سایبری که الان در اختیار شماست، اگر بتوانید اینها را یاد بگیرید، میتوانید یک کلمه حرف درست خودتان را به هزاران مستمعی که شما را نمیشناسند، برسانید! این فرصت فوقالعادهای است. مبادا این فرصت را ضایع کنید که اگر ضایع شد، خداوند متعال از من و شما روز قیامت سؤال خواهد کرد.» (20 مهرماه 1391)
سخنان مقام معظم رهبری پیامهای زیادی را برای فعالان فضای مجازی و مسئولان فرهنگی کشور در آن زمان و حتی برای آیندگان داشت، چراکه پیدایش فضای مجازی یکی از بزرگترین نمادهای تحول جهانی است و کمکاری و جا ماندن از رخدادی که تأثیرات شگرف آن هرروز در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دفاعی در عرصه ملی و بینالمللی نمود بیشتری پیدا میکند، موجب عقبماندگی کشور در تمامی این عرصهها میشد.
همین سخنان چراغ راه بسیاری از فعالان و تولیدکنندگان نرمافزارهای دینی و قرآنی طی آن سالها شد و این عرصه رشد نسبتاً خوبی پیدا کرد که شاهد برخی تولیدات فاخر نرمافزاری در آن زمان بودیم. در کنار همه ضعفهای تولیدات نرمافزارهای قرآنی، طی آن سالها مؤسسات مختلفی از سوی اشخاص حقیقی و حقوقی شکل گرفت و کارهای متنوعی در این حوزه پدید آمد که منشأ خیر و برکت بسیاری شد.
بهتدریج بستر تولیدات قرآنی از فضای رایانههای شخصی، به سیستمهای اندرویدی و آیاواس نقل مکان کرد و گوشیهای هوشمند به مهمترین مکان برای ارائه محتوا و محصولات چندرسانهای بدل شد. تا پیش از این هجوم تولیدات قرآنی در آن زمان در بستر رایانههای شخصی رقابتی را ایجاد کرده بود که متأسفانه در برخی از آنها مخاطب فراموش شده بود؛ بنابراین تغییر فضای ارائه محتوا، عدم نیازسنجی و ضعف حمایتهای مادی و معنوی موجب شد تا برخی از مؤسسات و تولیدکنندگان قدرت و انگیزه خود را برای تولید در عرصه نرمافزارهای قرآنی از دست بدهند و ما امروز شاهد از دور خارج شدن بسیاری از این مجموعهها باشیم.
تولید نرمافزارهای قرآنی به کمترین سطح رسید
عدم حمایت نهادهای دولتی ازجمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونتهای مربوطه آن و سایر متولیان امور قرآنی طی سالهای گذشته از این عرصه و تولیدات چندرسانهای و نرمافزارهای فاخر قرآنی باعث شد تا براساس گزارشهای صورتگرفته امروز این تولیدات به کمترین سطح خود در طول دهه گذشته برسد؛ بهطوری که طی برآوردها در کشور شاید هر دو یا سه سال شاهد رونمایی از یک نرمافزار فاخر قرآنی هستیم.
امروز به دلایل مختلف ازجمله بعد مادی آنچه بیشتر برای تولیدکنندگان محدود محصولات چندرسانهای و نرمافزاری قرآنی اهمیت پیدا کرده است، جلوههای سمعی و بصری و ظاهر تولیدات است و به محتوای تولیدات توجه شایسته نمیشود. موضوعی که بایستی در جای خودش مورد بررسی قرار گیرد. قرآن معجزه الهی است و ظرفیتی مافوق ظرفیتها دارد به گونهای که حتی اگر کافران هم در آیات آن بیندیشند، هدایت میشوند، چراکه خداوند تمامی اسرار و رموز خلقت را در آن بیان کرده است. اما آنطور که باید نتوانستهایم از همه آیات آن استفاده کنیم، این در حالی است که بسیاری از کشورها از این ظرفیت استفاده کرده و بسته به فرهنگ خود آن را به کار گرفتهاند، چراکه قرآن به دلیل آمیخته بودن با فطرت انسان، جذابیت ارائه به هر انسانی را دارد؛ موضوع مهم در این حوزه بیدار شدن مسئولان و متولیان قرآنی از خواب غفلت و ضرورت توجه آنها به مهمترین و اثرگذارترین ابزار فناورانه انتقال پیام در زندگی بشر امروزی است.
تولیدات قرآنی نیازمند خلاقیت و حمایت است
در کنار همه این بیتوجهیها، شاهد گسترش شبکههای اجتماعی هم بودیم که دریای عمیق و گستردهتری را در عرصه انتقال پیام در حوزه فناوری اطلاعات به روی ما گشود که متأسفانه در این عرصه نیز آنطور که باید، شاهد رشد و توسعه فعالیتهای قرآنی نبودیم؛ موضوعی که برای تحقق آن نیازمند سه عنصر مهم خلاقیت، نوآوری و حمایت هستیم.
منظور از نوآوری در نرمافزارهای قرآنی، شکستن مرزهای محتوایی نیست، بلکه میتوان این مفهوم را در شیوه ارائه مطالب قرآنی با ابزار نوینی تعریف کرد و با استناد به این آیه که «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ؛ بیتردید ما این قرآن را بهتدریج نازل کردهایم و قطعاً نگهبان آن خواهیم بود» (حجر/ 9)، قرآن از هرگونه تحریفی به دور بوده، زیرا خداوند نگهبان آن است.
مفهوم اصلی و عرفی نوآوری به معنای امری است که سابقه نداشته و قبلاً مثل و شبیه آن نیامده است؛ بهعبارتی حرکتهای جدید و بدیع در زمینه علمی، فرهنگی و قرآنی جامعه که قانعکننده، ریشهدار، اساسی و تأثیرگذارتر باشد.
با درنظر گرفتن این موضوع که در یک دهکده جهانی بهسر میبریم، باید از زبان جهانی برای بیان مفاهیم قرآنی آن هم با شیوههای خلاقانه استفاده کنیم؛ زبانی که برای همه شهروندان این دهکده قابل فهم و کاربرد باشد و قطعاً همه کارشناسان عرصه دین این را باور دارند که روشهای سنتی، مکتبخانهای و آیه به آیه برای ترویج مفاهیم قرآنی همانند گذشته، کاربرد ندارد.
هرچند ضعف فعالیتهای قرآنی در کشور تاریخی است، اما متأسفانه قرآن در میان متولیان امور قرآنی هم مهجور مانده است و به نظر میرسد محدودیت موجود در حوزه تولیدات نرمافزاری و چندرسانهای قرآنی به شناخت نادرست مدیران و متولیان قرآن از ماهیت فناوری اطلاعات برمیگردد، چراکه با وجود منابع، متون غنی اسلامی و قرآنی و نیروی انسانی متخصص، هنوز در کشور آنطور که باید، امکان استفاده و ارائه محتوا با استفاده از جذابیتهای گوناگون موجود فراهم نشده است و روزبهروز شاهد کوچکتر شدن دایره محصولات مؤسسات و تولیدکنندگان در حوزه قرآن هستیم.
باید گفت که کشور ما طلایهدار ترویج مفاهیم دینی و قرآنی است و بهدلیل قابلیت بالای فضای مجازی و نرمافزارهای تلفن همراه، امکان ترویج گسترده مباحث مطرحشده در قرآن وجود دارد؛ در این میان ایدههای قرآنی بسیاری را میتوان ارائه و پیاده کرد که متأسفانه زمینه آن آنطور که باید، فراهم نیست و یکی از مهمترین موانع موجود، مباحث مالی و حمایت در این حوزه است.
اگر مشکل مالی وجود نداشته باشد و کسانی که ایده دارند مورد حمایت قرار بگیرند و درنهایت همگی پای کار باشند، قطعاً میتوان شاهد به ثمر نشستن ایدههای ناب و فاخر قرآنی در عرصه نرمافزار و محصولات فناورانه حوزه قرآن بود. امروز با وجود نخبگان فناوری در کشور و مراکز متعدد در این عرصه، ظرفیت تولید نرمافزارهای قرآنی بسیار بالا است، تا جایی که میتوان امید داشت پهنه این فعالیتها در وسعت جهانی نیز گسترش پیدا کند و نرمافزارهایی را تولید کنیم که ضمن ارائه محتوای قرآنی، روی مخاطب خارج از کشور هم تأثیرگذار باشند و با رقبای خود در خارج از کشور، رقابت کنند
شناسه خبر 63093