خلاصه راه جایگزین در مسیر دباغ‌خانه پشت موزه منطقه غرب کشور برای دسترسی آهن‌فروشان تعیین و ایجاد شد و بالاخره 26 آبان‌ماه سال‌ جاری مدیرکل وقت میراث فرهنگی وعده داد آسفالت از سینه هگمتانه تا یک ماه آینده برداشته می‌شود، حالا از تحقق این وعده تنها چهار روز دیگر باقی مانده است و خبری از جمع شدن آسفالت از هگمتانه و خودروهای سواری از میدان هفت تیر در ورودی هگمتانه یا همان کاندیدای ثبت جهانی نیست.
سؤالی که این‌روزها ذهن کارشناسان حوزه میراث فرهنگی را درگیر و آن‌ها را نگران کرده، این است که آیا با تداوم تردد خودرو در میدان ورودی هگمتانه و تبدیل شدن میدان هفت تیر به یک پارکینگ آشفته و ماندن آسفالت بر سینه هگمتانه، امیدی به مهر تأیید گرفتن هگمتانه توسط ارزیابان یونسکو خواهد بود؟
   هگمتانه آسفالت شد
«هگمتانه آسفالت شد»، تیتر رسانه‌ها در 16 اسفندماه سال 96 بود. طبق اعلام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی پرونده ثبت جهانی هگمتانه دی‌ماه سال 1401 به یونسکو ارسال می‌شود، این موضوع عنوان خبری است که حدود 56 ماه پس از آسفالت کردن بخشی از محوطه‌ تاریخی هگمتانه اعلام شد. آسفالت شدن هگمتانه اقدامی بود که با طرح تبدیل 6 رینگ تاریخی همدان به مرکزیت میدان امام (ره) به پیاده‌راه آغاز شد و یکی از نتایجش ایجاد راه ورودی با آسفالت از وسط محوطه هگمتانه برای وسایل نقلیه‌ آهنگرانی بود که بازارشان در پشت هگمتانه قرار دارد.
در روز 16 اسفندماه سال 96 و هم‌زمان با آسفالت شدن هگمتانه درواقع بخشی از محوطه تاریخی هگمتانه که قسمت مهمی از پرونده ثبت جهانی را به خود اختصاص می‌داد، پیش از آن که مورد کاوش و پژوهش قرار گیرد، آسفالت شد. این اتفاق حاصل نتیجه اعتراض کسبه بازار آهنگرها به استانداری در سال‌های 95 و 96 بود، به دنبال این اعتراضات شورای تأمین استان همدان درخواست داد تا مسیری از عرصه 40 هکتاری هگمتانه برای عبور ماشین‌های کسبه این بازار قدیمی استفاده شود و سرانجام کارگران شهرداری همدان با حکم شورای تأمین استان، از صبح روز سه‌شنبه 15 اسفندماه سال 96 دست به کار شدند و از ابتدای جنوب غربی محوطه تاریخی هگمتانه، یعنی نقطه‌ای که ورودی گردشگران این محوطه‌ ارزشمند است، بخشی از هگمتانه را آسفالت کردند تا راه را برای ماشین آهن‌فروش‌های شهر همدان باز کنند!
بعد از آن اما همچنان صحبت‌هایی هرچند اندک برای جهانی کردن هگمتانه از سوی مسئولان شهری مطرح می‌شد. مدیرکل وقت میراث فرهنگی استان همدان همان زمان درباره این اتفاق به رسانه‌ها گفت که پیش از این و با بررسی معاون میراث فرهنگی کشور یک راه بینابینی که بحث نقل و انتقال داشته باشد را در کمیته تخصصی پایگاه‌ها مصوب کردیم، اما متأسفانه بخشی از طرح که اجرا شد، براساس مصوب شورای تأمین استان و در مسیر دیگری که از داخل سایت محصور رد می‌شود، درحال انجام است. بارها و بارها اعلام کردیم و نظر کارشناسی دادیم که مخالف این کار هستیم، اما متأسفانه شهرداری متراژی از عرصه تپه هگمتانه را آسفالت کرد و همین موضوع از شانس ثبت جهانی این محوطه کم می‌کند.
   بخشی از پروژه پیاده‌راه‌سازی
به نظر می‌رسد میراث فرهنگی استان در سال 96 نتوانست در قِبال این مصوبه کاری انجام دهد. ابتدا قرار بود بخشی از پروژه پیاده‌راهی که شهرداری در خیابان اکباتان انجام می‌دهد و به ورودی تپه هگمتانه می‌رسد، به میراث فرهنگی واگذار شده و به تپه هگمتانه ضمیمه شود، اما در کمال ناباوری محوطه هگمتانه طعمه لودر و مزین به تن‌پوش آسفالت شد. در عرصه تپه سه هزار ساله که کاندیدای ثبت جهانی بود، بیل‌ مکانیکی در محوطه حرکت می‌کرد و از بین رفتن آثار تاریخی این محوطه نگرانی‌هایی بود که روزبه‌روز بیشتر جان می‌گرفت.
این‌گونه شد که بخش مهمی از هگمتانه به پارکینگ تبدیل شد و شرایط بیانگر آن بود که مدیران استانی وقت نتوانستند برای حل مشکل کمتر از 50 کسبه آهن‌فروش چاره‌ای بیندیشند و یک اثر تاریخی را آسفالت‌پوش کردند و با وجود اینکه محوطه در فهرست موقت یونسکو به ثبت رسیده بود، اما در این شرایط همه شانس‌ها برای ثبت جهانی هگمتانه از بین می‌رفت.
بالاخره بعد از گذشت 20 ماه ورق برای هگمتانه برگشت و ایجاد ستاد سامان‌دهی و آماده‌سازی هگمتانه برای ثبت جهانی موضوع جلساتی شد که با این هدف در استانداری همدان تشکیل می‌شد تا راهی را که یک سال و نیم قبل بدون توجه به درخواست‌ها و هشدارهای فعالان میراث فرهنگی در ورودی هگمتانه کشیدند و هگمتانه را قربانی طرح پیاده‌راه‌شان کردند، حذف کنند؛ راهی که هرچند آن را «موقتی» می‌دانستند، اما با هزینه کردن و آسیب زدن به بخش‌هایی از محوطه که هنوز اهمیت تاریخی آن‌ها را بررسی نکرده بودند، مسیری ماشین‌رو برای ماشین‌ها و بارهای سنگین آهنگرها ایجاد کردند. با این ایده که «به محض رسیدن اعتبار برای اجرای طرح تفصیلی و ایجاد مسیر اصلی، خیابان جمع می‌شود».
  معبرگشایی برای ثبت جهانی تپه هگمتانه
22 اسفندماه سال 1400 بالاخره مدیریت شهری و میراث فرهنگی استان اقدام به ارائه راهکاری که اجرایی هم شد، برای حل‌وفصل جمع شدن آسفالت از سینه هگمتانه کردند و درنهایت معبرگشایی برای ثبت جهانی تپه هگمتانه محقق شد. براساس دستورات مدیران ارشد استانی و کشوری مقرر شد پیش از ورود ارزیابان یونسکو در مردادماه سال بعد و ارسال پرونده در دی‌ماه سال جاری، موانع ثبت جهانی رفع شود و به همین منظور کمیته‌ای به ریاست استاندار و قائم‌مقام معاونت عمرانی و حضور دستگاه‌های ذی‌ربط ازجمله شهرداری، فرمانداری و سایر دستگاه‌های خدمات‌رسان برای پیگیری موضوع تشکیل شد.
از آنجا که مهم‌ترین مانع ثبت جهانی مربوط به گذر سواره‌رو از عرصه تاریخی محوطه هگمتانه است، رفع این مشکل ازجمله مواردی بود که به آن پرداخته شد و به همین علت موضوع در دستور کار قرار گرفت. رفع مانع ورود سواره‌رو به محوطه تاریخی در کنار تدارک تمهیدات و انجام پیش‌بینی‌های لازم برای تسهیل در رفت‌وآمد اهالی بازار و شهروندان در دستور کار قرار گرفت و برای انجام این موضوع حذف عرصه سواره‌رو از این محدوده ضروری به نظر می‌رسید.
گفتنی است که همچنان مسیر تردد سواره‌رو، بخشی از مسیر آهن‌فروشان دقیقاً از عرصه هگمتانه و سایر تردد سواره‌روها از ادامه بلوار علویان به میدان هگمتانه و همچنین بخشی از پیاده‌راه اکباتان صورت می‌گیرد. برای ایجاد مسیرهای جایگزین جلسه راهبردی با حضور شهردار، معاون عمرانی استاندار، معاون شهرسازی و معماری شهرداری و مدیرکل میراث فرهنگی برگزار و مقرر شد مسیر جایگزین نقطه اتصال بین خیابان دباغ‌خانه و پیاده‌راه اکباتان و در ادامه آن مسیر دسترسی به بازار آهن‌فروشان باشد تا به‌ترتیب تردد سواره‌رو از عرصه هگمتانه حذف شود. شهردار همدان دراین‌باره معتقد بود این مسیر از سوی میراث فرهنگی به شهرداری پیشنهاد شد که بخشی از مسیر موجود و بخشی هم در اختیار میراث فرهنگی است و برای حل مشکل طرح نهایی ارائه شد که در جلسات مختلف مورد بررسی قرار گرفت.
این طرح هم در شورای هماهنگی ترافیک شهرستان همدان (در فرمانداری) و هم شورای هماهنگی استان با ریاست معاون عمرانی استاندار همدان مطرح و تصویب و مقرر شد شهرداری با همکاری میراث فرهنگی این مسیر را احداث کنند. شهردار همدان همچنین اعتقاد داشت طول این مسیر تقریباً 130 متر است که باید حد فاصل بین خیابان دباغ‌خانه تا ابتدای پیاده‌راه اکباتان احداث شود که بخش ابتدایی مسیر در کنار موزه میراث فرهنگی است و باید تعریض شود و ادامه مسیر به‌طور کامل خاک‌برداری، زیرسازی و آسفالت‌ریزی و نرده‌های میراث فرهنگی جابه‌جا شود.
علاوه‌بر این برخی اقدامات جانبی ازجمله آماده‌سازی مسیر، اصلاح هندسی تقاطع بلوار الوند و بلوار علویان برای دسترسی کامل انجام گرفت و برای حل مشکلات ترافیکی در این محدوده مقرر شد همکاری کامل مدیریت شهری، میراث فرهنگی و پلیس راهور در راستای بهبود و تسهیل ترددها صورت بگیرد.
* آسفالت در عرصه هگمتانه حذف می‌شود؟
خلاصه 26 آبان‌ماه سال 1401 و پس از انتقادات متعدد رسانه‌ها درباره آسفالت عرصه هگمتانه که یکی از مهم‌ترین چالش‌های پرونده ثبت جهانی این اثر است، مدیرکل میراث فرهنگی وقت استان اعلام کرد تا یک ماه آینده آسفالت حذف و سنگ‌فرش جایگزین آن می‌شود. تصمیم بر این شد که حذف آسفالت عرصه هگمتانه تا یک ماه آینده انجام گیرد و میدان هگمتانه و خیابان آسفالته منتهی به بازار آهن‌فروشان حذف شود. این تصمیمات درحالی گرفته شد که پرونده ثبت جهانی در مرحله ترجمه است و پس از ترجمه از سوی کارشناسان وزارتخانه آماده ارسال می‌شود.
رفع مانع ورود سواره‌رو به محوطه تاریخی در کنار تدارک تمهیدات و انجام پیش‌بینی‌های لازم برای تسهیل در رفت‌وآمد اهالی بازار و شهروندان در دستور کار قرار گرفت و برای انجام این موضوع حذف عرصه سواره‌رو از این محدوده ضروری شناخته شد، اما همچنان مسیر تردد سواره‌رو، بخشی از مسیر آهن‌فروشان دقیقاً از عرصه هگمتانه و سایر تردد سواره‌روها از ادامه بلوار علویان به میدان هگمتانه و همچنین بخشی از پیاده‌راه اکباتان صورت می‌گیرد. حال سؤالی که مطرح است اینکه آیا با این شرایط هگمتانه روی جهانی شدن را می‌بیند؟