محمدرضا مجیدی درباره ابعاد گوناگون دیپلماسی گردشگری به‌عنوان دیپلماسی مکمل اظهار کرد: دیپلماسی مکمل بار بر زمین مانده حوزه دیپلماسی را به دوش می‌گیرد. یاریگر است نه مزاحم، دستگیر است نه مچ‌گیر، با پرهیز از نظام‌های پیچیده و دست‌وپاگیر دیوان‌سالاری، با چابکی و چالاکی و بهره‌گیری از روش‌های نوین علمی و با هزینه‌های بسیار کمتر مادی، معنوی و صرف زمان کمتر، به تحقق اهداف و تأمین منافع ملی در حوزه اقتصاد و تجارت یاری می‌رساند، این روایت دیگری از اقتصاد مردم‌پایه و دانش‌بنیان است که گردشگری همه مختصات و مشخصات آن درون خود دارد.

**ایران پرچمدار گردشگری پایدار میراث‌پایه

وی گفت: دولت‌ها سهم بالایی را به صنعت گردشگری در اقتصاد ملی خود اختصاص می‌دهند، البته شیوع همه‌گیری کرونا باعث رکود در اقتصاد گردشگری جهان شد، اما با عبور از بحران این بیماری، اکنون شاهد رونق مجدد و صحنه‌گردانی صنعت گردشگری در اقتصاد جهانی و تلاش برای کسب مقام نخست در گردش مالی در دنیا هستیم.

رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو-ایران به موقعیت ویژه سرزمینی، تاریخی، فرهنگی و تمدنی ایران در بستر گسترده ایران فرهنگی اشاره کرد و گفت: با ظرفیت بالای زبان و ادبیات فارسی و با داشتن هزاران اثر و میراث فرهنگی مادی و معنوی و جاذبه‌های طبیعی، می‌توانیم پرچمدار گردشگری پایدار میراث‌پایه به عنوان الگوی خاص گردشگری بر پایه ارزش‌های دینی و ملی باشیم.

مجیدی دیپلماسی گردشگری را دیپلماسی مکمل در مسیر تحقق سیاست آسیایی و همسایگی جمهوری اسلامی ایران دانست گفت: دیپلماسی گردشگری چندزیست است، از یک سو قطعاً در حوزه دیپلماسی دولت‌پایه و قوه مجریه محور است و تکلیف حاکمیتی دارد و از سوی دیگر از زیست مردم‌پایه، غیردولتی و غیرحاکمیتی البته با پایش، نظارت، هدایت و حمایت حاکمیت برخودار است، یعنی ترکیبی دو زیستی حاکمیتی و مردمی.

وی با اشاره به نسبت دیپلماسی و گردشگری گفت: گردشگری از یک سو مانند بسیاری از پدیده‌های اجتماعی پای خود را از مرزهای ملی فراتر می‌گذارد، زیرا جنس و ساختاری بین‌المللی دارد، بنابراین با دیپلماسی گره خورده است؛ از سوی دیگر، دیپلماسی نوین به این دلیل که می‌خواهد به تنوع‌سازی ابزارهای تحقق اهداف و تأمین منافع ملی بپردازد به سراغ دانش، هنر و صنعت گردشگری می‌آید.

*ایران جزو کشورهای پُر همسایه

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به پیشینه هنر و دانش دیپلماسی اشاره کرد و توضیح داد: دیپلماسی از گذشته‌های بسیار دور به ویژه از دوره شکل‌گیری نظم وستفالیایی (پیمان‌نامه صلح وستفالی 1648 میلادی) و شکل‌گیری دولت-ملت‌ها، حوزه انحصاری حاکمیت و دولت‌ها به مفهوم قوه مجریه بوده است، اما با متنوع شدن بازیگران روابط بین‌الملل از یک‌سو و متنوع شدن حوزه‌های عمل و اقدام بین‌المللی دولت‌ها از سوی دیگر، و همچنین علاقه پدیده‌های گوناگون اجتماعی در سطح ملی برای بین‌المللی شدن و پا گذاشتن به آن سوی مرزهای ملی، شاهد متنوع شدن حوزه دیپلماسی و تعدد عناوین هستیم، و از همان زمان در عرصه بین‌الملل شاهد شکل‌گیری دیپلماسی موازی به‌صورت عام و دیپلماسی مضاعف، در کنار مسیرهای دیپلماتیک تعریف شده به‌صورت خاص هستیم.

**«دیپلماسی گردشگری» دیپلماسی مکمل است

مجیدی دیپلماسی گردشگری را دیپلماسی مکمل دانست و تأکید کرد: اگر وجه مردم‌پایگی صنعت گردشگری را در نظر بگیریم و به محوریت بخش‌ خصوصی و تعاونی‌ها در حوزه دیپلماسی گردشگری توجه کنیم، این بخش از دیپلماسی عمومی به مثابه دیپلماسی مکمل در حوزه گردشگری، فرهنگی و اقتصادی و تجاری کشور به خوبی عمل خواهد کرد.

وی درباره ضرورت برگزاری همایش بین‌المللی سیاست آسیایی و همسایگی جمهوری اسلامی ایران گفت: ایران جزو کشورهای پر همسایه محسوب می‌شود، و به تبع آن در زمره کشورهای پر منطقه در پیرامون قرار دارد، سیاست روشن، دقیق و همه‌جانبه و جامع‌نگر را می‌طلبد؛ از سوی دیگر بیش از سه دهه است که می‌شنویم و می‌گوییم و تکرار می‌کنیم که «قرن 21، قرن آسیا است»، لذا با این سوالات مواجهیم که ایران به‌عنوان یک کشور مهم و کلیدی در غرب آسیا، آیا سیاست‌های آسیایی دارد؟ اولویت‌ها کدام هستند؟

*سیاست خارجی در خدمت رونق‌بخشی به صنعت گردشگری

رئیس پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام افزود: سیاست آسیایی و همسایگی نقش توازن‌بخشی در سیاست خارجی در روابط با همه مناطق و بخش‌های جهان دارد و بر توجه و تمرکز بیشتر به حوزه‌های مغفول تاکید می‌کند، به‌ویژه آنکه در دوران گذار، مناطق بین‌المللی اهمیت بیشتری پیدا کرده‌اند، بر همین اساس برگزاری همایش بین‌المللی سیاست آسیایی و همسایگی جمهوری اسلامی ایران توسط مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران و پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام مورد توجه قرار گرفت.

مجیدی تأکید کرد: اولویت ملی در دهه پیشرو اقتصاد است و سیاست خارجی در سطوح دو و چندجانبه، همسایگی، منطقه‌ای و قاره‌ای و بین‌المللی باید در خدمت اقتصاد ملی و رونق بخشی از جمله در حوزه صنعت گردشگری به‌عنوان صنعتی پیشران در اقتصاد ملی در کنار تعاملات فرهنگی بین‌المللی باشد. صنعت گردشگری هم می‌تواند با یک دیپلماسی پویا در خدمت برنامه‌های توسعه ملی و تحقق سیاست‌های همسایگی باشد

وی بر اهمیت بررسی علمی و پژوهشی نقش گردشگری در تعاملات بین‌المللی منطقه تأکید کرد و گفت: توسعه گردشگری میراث‌پایه و استفاده از ظرفیت‌های کنوانسیون‌های بین‌المللی در زمینه گردشگری و میراث فرهنگی یکی از راهبردهای ارزشمند برای توسعه دیپلماسی گردشگری است.

رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو-ایران تصریح کرد: برای توسعه دیپلماسی گردشگری تورهای ترکیبی گردشکری با چند مقصد و چند کشور اجرا شود، اگر به توسعه پایدار گردشگری در چارچوب بهره‌مندی از میراث فرهنگی ملموس و ناملموس فکر می‌کنیم، باید مراکز مختلف منطقه‌ای یونسکو در ایران، ایجاد و فعال شوند؛ همچنین علاوه بر شبکه‌سازی صنایع‌دستی ملی باید شبکه‌سازی هنرهای سنتی و صنایع دستی در سطح بین‌المللی ایجاد شود.