چندی پیش حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان به ایروان سفر کرد تا موضوعات دوجانبه سیاسی و اقتصادی در روابط ایران و ارمنستان را مورد بررسی قرار دهد. دیدار با نیکل پاشینیان نخست وزیر، آرارات میرزویان وزیر خارجه و آرمن گریگوریان دبیر شورای عالی امنیت ملی در جریان این سفر صورت گرفت و مهمترین موضوعات مربوط به دو کشور و منطقه قفقاز جنوبی به رایزنی گذاشته شد.

در جریان این سفر اعلام شد دو کشور برای افزایش مبادلات تجاری تا یک میلیارد دلار و پس از آن سالانه به سه میلیارد دلار به توافق رسیدند. این خبر در کنار این مسئله که در طول سال‌های اخیر، همکاری دوجانبه در زمینه مبادلات تجاری، صادرات ایران به ارمنستان، پروژه‌های زیربنایی، خدمات فنی و مهندسی در حوزه‌های ارتباطی، احداث جاده، پل و کارخانجات صنعتی به دست شرکت‌های توانمند ایرانی و... توسعه یافته است نشان می‌دهد، تهران و ایروان تعمیق روابط را دستور کار قرار دارند.

در همین خصوص با ژانا واردانیان ایران‌شناس مرکز اوربلی ارمنستان در خصوص اهمیت این ارتباط همسایگی گفت‌وگو کردیم.

متن کامل این مصاحبه به شرح زیر است:

*با توجه به شرابط کنونی جهان و منطقه، روابط ایران و ارمنستان و اهمیت توسعه آن را چطور ارزیابی می‌کنید؟

ارمنستان و ایران برای یکدیگر اهمیت زیادی دارند. ایران برای ارمنستان دروازه ای به دنیای خارج می‌باشد، به ویژه با توجه به اینکه در بین چهار همسایه، ارمنستان فقط با گرجستان و ایران مرز باز دارد. در زمینه تجارت نیز ایران یکی از شرکای پیشروی ارمنستان است. ارمنستان به نوبه خود دروازه ای برای ایران به اروپا و کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. بنابراین با توجه به همه اینها، تعمیق روابط دو کشور همواره از اهمیت بالایی برخوردار است. در همان زمان، پس از جنگ قره باغ، تهدیدات مشترک و جدیدی برای ارمنستان و ایران در منطقه پدید آمده است که برای مقابله با آنها، تقویت روابط دوجانبه حیاتی می‌شود. حمایت ایران از تمامیت ارضی ارمنستان و مخالفات با کریدور جعلی زنگزور امری است برای ارمنستان اهمیت ویژه ای دارد.

*ایران همواره اعلام کرده که صلح و امنیت در قفقاز جنوبی را دنبال می‌کند و دولت‌های فرامنطقه‌ای تلاش دارند تا در مسائل منطقه قفقاز جنوبی دخالت کنند و این مسئله نمی‌تواند امنیت ساز باشد. آن‌ها چه اهدافی را در ارتباط با ایران و ارمنستان پیگیری می‌کنند؟

بازیگران مختلفی در تلاش هستند تا نفوذ خود را در قفقاز جنوبی تثبیت کنند، اما این بازیگران نمی توانند به روابط ارمنستان و ایران آسیبی وارد کنند، زیرا توسعه روابط با ایران همیشه در اولویت‌های ارمنستان قرار دارد. ایران همسایه و دوست مهم ارمنستان است و این عاملی است که هیچ کشور دیگری نمی‌تواند آن را تحت الشعاع قرار دهد یا زیر سؤال ببرد.

اخیراً وزیر امور خارجه کشورمان به ارمنستان سفر کرده و صحبت‌هایی در خصوص جهش جدی در روابط اقتصادی دو کشور انجام شده است. یک ماه قبل نیز در جریان سفر معاون اقتصادی وزارت امور خارجه و وزیر راه و شهرسازی جمهوری اسلامی ایران توافقاتی در همین خصوص انجام شد. اکنون تعاملات اقتصادی دو کشور چگونه است و اهمیت توسعه تبادلات اقتصادی برای دو طرف چیست؟ دو کشور در چه حوزه‌هایی می‌توانند همکاری خود را گسترش دهند؟

در مورد تعاملات تجاری باید ذکر کرد که حجم مبادلات تجاری ارمنستان و ایران سال به سال در حال افزایش است. در سال 2021، تجارت دوجانبه برای اولین بار از آستانه 500 میلیون دلار و در سال 2022 - 700 میلیون دلار عبور کرد. معیار تعیین شده توسط دو کشور یک میلیارد و سپس سه میلیارد دلار است. با این سرعت افزایش تجارت به یک میلیارد دلار در سال‌های آینده واقع‌بینانه است. با این حال، تجارت ارمنستان و ایران نامتناسب است. واردات ارمنستان از ایران چندین برابر صادرات است. بر این اساس لازم است تا حد امکان از این عدم تقارن کاسته شود. مشکل دیگر این است که بخش قابل توجهی از تجارت ارمنستان و ایران مربوط به برنامه گاز در مقابل برق است. به خصوص در مورد ارمنستان، بیش از نیمی از صادرات ارمنستان به ایران برق است، بنابراین نیاز به تنوع محصولات صادراتی از ارمنستان هست. در مورد ایران، تنوع محصولات بسیار گسترده است. همزمان در رابطه به توسعه همکاری‌های انرژی، احداث خط انتقال سوم برق ارمنستان به ایران ضروری است.

یکی از اتفاقات مهم در روابط اقتصادی دو کشور افتتاح زیرمجموعه یکی از شرکت‌های فلزکاری ایران در ارمنستان در سال 2022 بود. این نشان دهنده این است که افتتاح کارخانه‌های مشترک و ایجاد تولید مشترک ظرفیت بالایی دارد و باید از این ظرفیت استفاده شود

در زمینه توسعه روابط اقتصادی بین دو کشور، اطمینان از تماس‌های مستمر و شناخت متقابل بین تجار دو کشور بسیار مهم است. در این راستا ایجاد پایگاهی که فرصت‌های اقتصادی دو کشور، هر نوع اطلاعات مورد نیاز تجار به زبان‌های ارمنی و فارسی ارائه شود نیز حائز اهمیت است.

همچنین ضروری است که ظرفیت‌های گمرک‌ها افزایش و بوروکراسی کاهش یابد و تسهیلات گمرکی انجام شوند

کریدور شمال و جنوب چه جایگاهی در روابط ایران و ارمنستان دارد و دو طرف تا چه میزان به تکمیل و فعال شدن آن اهتمام دارند؟

برای توسعه تجارت دوجانبه اطمینان از زیرساخت‌های لازم بسیار مهم است. در این راستا، ساخت بزرگراه شمال-جنوب در ارمنستان و راه‌اندازی کریدورهای شمال-جنوب، خلیج فارس- دریای سیاه می‌تواند محرک بزرگی نه تنها برای تجارت ارمنستان-ایران، بلکه برای تجارت بین‌المللی باشد.

ارمنستان و ایران دیگر توافق کرده‌اند که بخش آگارک - تونل کجاران بزرگراه شمال - جنوب توسط شرکت‌های ایرانی ساخته خواهد شود. این یک رویداد مهم هم از نظر توسعه روابط دوجانبه و هم از نظر توسعه خود کریدور شمال-جنوب است. ساخت این جاده اهمیت بین‌المللی ارمنستان را افزایش می‌دهد و مسیری جدید و قابل اعتماد برای ایران به سمت اروپا و کشورهای اوراسیا ایجاد می‌کند. این امر همچنین به توسعه ارمنستان ازجمله منطقه سیونیک هم مرز با ایران کمک خواهد کرد و سیونیک هم برای ایروان و تهران اهمیت راهبردی دارد. این همه نشان‌دهنده آن است که هم ارمنستان هم ایران مصمم هستند که این زیرساخت‌ها و کریدورها تکمیل شوند.