اهمیت اشتغال برای توسعه کشور و هدفمندی زندگی اعضای آن ناگفته پیداست، همچنین بخشی از هدف آموزش عالی ارتقای دانش و مهارت‌های جوانان جامعه برای یافتن شغل مناسب و متناسب با استعدادها و توانایی‌های آن‌هاست.

بر اساس آمار مرکز ملی آمار، بیکاری جمعیت دانش آموختگان آموزش عالی (مجموع جمعیت) در بهار 1401 حدود 13.2 درصد و در بهار سال جاری حدود 12.1 درصد بوده که کاهش 1.1 درصدی را نشان می‌دهد. همچنین آمار موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی از دانش‌آموخته‌های سال‌های 96 و 97 نشان می‌دهد نسبت شاغلان به دانش آموختگان 42.58 درصد و به طور کلی نرخ مشارکت اقتصادی دانش آموختگان در اقتصاد کشور 54 درصد و بالاترین نرخ اشتغال متعلق به مقاطع دکتری، کارشناسی ارشد و بعد کارشناسی است‌.

بر همین اساس این سؤال به ذهن می‌رسد که برای کاهش بیکاری دانش‌آموختگان چه باید کرد؟ وزارت علوم می‌تواند با توانمندسازی دانش آموختگان برای احراز شرایط اشتغال به بهبود وضعیت اشتغال کمک کند. اقدامات وزارت علوم در این زمینه شامل چهار راهبرد گسترش هدفمند آموزش عالی، اصلاح محتوای رشته‌های تحصیلی، تحصیلات نخبگان و استعدادهای درخشان و توسعه برنامه‌های مهارت افزایی حین تحصیل است.

  دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری

دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری در گذشته در دروس دانشگاه دو یا سه واحد کارآموزی بود و باکیفیت برگزار نمی‌شد، اما اکنون بین سه تا 15 واحد با توجه به رشته‌های مختلف قابل برنامه‌ریزی است. این واحدها در پنج نوع تعریف شده‌اند؛ کاربینی یک واحد و 16 ساعت که هشت ساعت بازدید از محیط‌های کاری و هشت ساعت سمینارهای شغلی است. کارآموزی شامل دو واحد در ترم تابستان، کارورزی هشت واحد (یک ترم) به سه صورت؛ شامل کارورزی در صنایع، دوره‌های پودمانی با دانشگاه‌های علمی کاربردی یا فنی و حرفه‌ای و همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان است. کارآفرینی شامل دو واحد که مرتبط با رشته تحصیلی باشد. افزون بر این، توسعه مهارت‌های نرم شغلی نیز دو واحد است که برای دانشجویان همه رشته‌ها، حتی رشته‌های نظری نیز کاربرد دارد.

مدیر دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این باره گفت: این دروس برای اولین بار در کنار دروس تخصصی و پایه رشته‌های مختلف در برنامه‌ها قرار گرفته و در احکام قانون برنامه توسعه هفتم نیز ذکر شده است. همچنین اختیار ویژه به رؤسای دانشگاه‌ها و هیئت‌های امنا برای برنامه‌ریزی 40 واحد درسی داده شده است تا در چارچوب همان 132 واحد (در مقطع کارشناسی) این دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری را به دروس اصلی دانشجویان اضافه کنند.

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شیوه‌نامه اجرای این دروس را از شهریور گذشته ابلاغ کرد و دانشگاه‌ها به صورت نمونه این دروس مهارتی را به دروس اصلی اضافه کردند و این روند در مهر 1403 شامل همه دانشگاه‌های کشور خواهد شد.

آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور نیز در دیدار با شماری از رؤسای دانشگاه‌ها و مدیران وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در دانشگاه جامع امام حسین (ع) در تاریخ سوم بهمن با تأکید بر موضوع مهارت‌آموزی در دانشگاه‌ها ضمن اعلام آمادگی دولت برای مساعدت در امر مهارت‌آموزی دانشجویان، وزارت علوم را مکلف کرد که ظرف مدت یک ماه زیرساخت‌های لازم را برای ایجاد پیوند و هم‌افزایی میان دانشجویان و مجریان و بهره‌گیری از دانش آنان در صنعت و معدن، کشاورزی، راهسازی و دیگر بخش‌های مختلف اجرایی فراهم کند.

رضا نقی‌زاده اظهار کرد: در راستای تسهیل دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری که در سال 1402 در شورای عالی برنامه‌ریزی تصویب شد، با دستور معاونت آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مصوب شد کارگروهی متشکل از نمایندگانی از معاونت فناوری، معاونت پژوهشی و معاونت آموزشی وزارت علوم و نمایندگانی از وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان فنی و حرفه‌ای و وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی موضوع آیین‌نامه تسهیل دروس مهارتی اشتغال‌پذیری را برای اجرا در دستگاه‌های مختلف کشور تدوین تا به هیئت وزیران ارائه کنند.

وی ادامه داد: بر این اساس نسخه اول پیش‌نویس آیین نامه دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری آماده شده. البته شیوه‌نامه جرای این دروس از شهریور 1402 ابلاغ شد و دانشگاه‌ها موظف شدند این دروس را به دروس اصلی اضافه کنند.

پیرو این اقدام، موضوع دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری در جلسه شورای عالی اشتغال مطرح و طبق مصوبه‌ای در این شورا مقرر شد آیین‌نامه‌ای برای تسهیل اجرای این دروس در سایر دستگاه‌ها تدوین شود تا دانشجویان بتوانند در دوره‌های کارآموزی، کارورزی و کاربینی شرکت کنند.

وی در مورد ماهیت آیین‌نامه توضیح داد و گفت: در این آیین‌نامه هم مسئله بیمه و هم مسئله حضور باید تسهیل شود. زیرا براساس شیوه‌نامه‌ای که شهریور ماه ابلاغ شد، این دروس شامل 5 نوع درس است؛ کاربینی، کارآموزی، کارورزی، مهارت‌های نرم شعلی و کارآفرینی که سه تا از این نوع درس‌ها یعنی کاربینی، کارآموزی و کارورزی نیاز به همکاری با دستگاه‌های اجرایی و واحدهای صنعتی دارد تا دانشجویان با مراجعه به این واحدها دروس را به شکل عملی در محیط صنعتی یا دستگاه‌های اجرایی بگذرانند.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور ادامه داد: طبق مصوبه شورای عالی اشتغال مقرر شد، آیین‌نامه‌ای در این زمینه توسط وزارت علوم و با همکاری دو وزارتخانه صنعت، معدن، تجارت و تعاون، کار و رفاه اجتماعی تهیه و در این آیین‌نامه برای دستگاه‌ها و شرکت‌ها مشوق‌هایی هم تعیین شود. پیش‌نویس این آیین‌نامه با معاونت‌ها و اداره کل‌های وزارت علوم و وزارت کار تهیه و به معاون آموزشی وزارت علوم ارائه شده است تا پس از بررسی‌ و نهایی شدن توسط وزیر علوم در کمیسیون مربوطه در هیئت دولت مطرح و در هیئت وزیرات تصویب شود.

وی تأکید کرد: همچنین رییس جمهور طی سخنانی در دانشگاه جامع امام حسین (ع) به این موضوع اشاره کرد که دستگاه‌های اجرایی باید برای اجرای عملی این دروس با وزارت علوم همکاری کنند. انتظار داریم از سال دیگر اجرای دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری در همه مقاطع کارشناسی در همه دانشگاه‌ها انجام شود. زیرا بازنگری دروس تمام رشته‌های کارشناسی تا مهرماه پایان می‌پذیرد و امیدواریم این آیین‌نامه تسهیل اجرای دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری امکان قانونی را فراهم کند که شرکت‌های دولتی و دستگاه‌های اجرایی با انگیزه بیشتری با وزارت علوم در اجرای دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری همکاری کنند.