هنگامی که مایک دیویس سیاره زاغه‌ها را در سال 2006 منتشر کرد، هشدار داد که چگونه زباله‌های تکنولوژیکی از غرب و کشورهای ثروتمند به حومه‌های فقیر جدید آفریقا وارد می‌شوند و ابرشهرهای بی‌قانونی را به وجود می‌آورند که مملو از کوه‌های زباله‌های تکنولوژیکی و الکترونیکی برای بازیابی فلزات ارزشمند است.

 

**تأثیر زباله‌های الکترونیکی بر شهرها چیست؟

بر اساس گزارش جهانی مانیتور زباله الکترونیکی 2020، کشورهایی مانند بریتانیا 23.9 کیلوگرم زباله الکترونیکی در سال به ازای هر نفر، فرانسه و ایالات متحده 21، ژاپن 20.4 و آلمان 19.4 کیلوگرم تولید کرده‌اند. نروژ با 26 کیلوگرم سرانه در سال، رتبه اول را به خود اختصاص داده است. بر اساس آخرین آمار سال 2022، 83 درصد از زباله‌های الکترونیکی به‌درستی بازیابی نمی‌شوند و در واقع به محل‌های دفن زباله در حومه شهرهای فقیر در کشورهای فقیر ختم می‌شوند.

*جریان زباله از شهرهای ثروتمند به شهرهای فقیر

در یک پارادوکس پیچیده، زباله‌های الکترونیکی ساکنان شهرهای کشورهای ثروتمند برای دهه‌ها یکی از عوامل محرک رشد شهرهای فقیر در سایر قاره‌ها بوده است اما این اقدام یک رویکرد ناپایدار و خطرناک است.

در سال 2017، چین زمانی که متوجه شد که ثروت ظاهری عنوان «بزرگترین بازیافت‌کننده بودن در جهان» در واقع تخریب میراث طبیعی و مسموم کردن ساکنانش را به همراه دارد، از ادامه فعالیت دریافت زباله‌های غرب خودداری کرد و این کشور متهم به شکستن سیستم بازیافت جهانی شد.

مدیریت ضعیف زباله‌های الکترونیکی می‌تواند منابع طبیعی اولیه مانند خاک، آب و هوا را آلوده کند. ریختن مواد خطرناک به رودخانه‌ها و بدنه‌های آبی یک رویکرد رایج در شهرهای فقیر است و همین امر می‌تواند به‌راحتی محیط زیست را آلوده کند و خطراتی برای سلامتی انسان ازجمله مشکلات تنفسی، تحریک پوست، آسیب‌های عصبی و حتی سرطان را به‌وجود بیاورد.

انتقال زباله‌های الکترونیکی از کشورهای ثروتمند به کشورهای بسیار فقیر در ظاهر به نوعی به این شهرها کمک کرده است تا فرایندهای جداسازی و بازیافت را توسعه دهند، اما به هزینه سلامت مردم محلی تمام شده است مانند آنچه که در اگبوگبلوشی رخ داد.

*اگبوگبلوشی، آکرا (غنا)، آلوده‌ترین محله در آفریقا

محله اگبوگبلوشی احتمالاً آلوده‌ترین مکان آفریقا برای دهه‌ها بوده است که در نتیجه آلودگی سرب، بریلیوم، کادمیوم و جیوه این عنوان را به دست آورده است. به‌رغم تلاش‌های دولت‌های محلی برای برچیدن این منطقه، این انبوه زباله‌ها جمعیت جوان روستایی را به سمت خود جذب می‌کند که متأسفانه، مواجهه با سرطان زودرس برایشان مهم‌تر از ماندن در روستاهایشان است زیرا زباله‌های الکترونیک اروپا تنها منبع درآمد آن‌هاست.

*داراوی، بمبئی، هند

بزرگترین شهرک حلبی در هند، داراوی مدتی است که تلاش می‌کند زباله‌هایی را که به این منطقه وارد می‌شود، ساماندهی کند. اقدامات هند این سکونتگاه غیررسمی بسیار گسترده را به یکی از بزرگترین کارخانه‌های بازیافت در جهان از نظر حجم تبدیل کرده است، اما به قیمت سلامتی مردم دراوی!

*خطرات زباله‌های الکترونیک

زباله‌های الکترونیکی که شامل رایانه، نمایشگر، تلویزیون، استریو، دستگاه کپی، چاپگر، دستگاه فکس، تلفن همراه، دوربین‌ها، باتری‌ها و بسیاری از دستگاه‌های الکترونیکی دیگر می‌شود، تأثیر مخربی بر محیط زیست دارند که شامل موارد زیر است:

کامپیوترها و بیشتر وسایل الکترونیکی حاوی مواد سمی مانند سرب، روی، نیکل، بازدارنده‌های آتش، باریم و کروم هستند که در صورت انتشار در محیط می‌توانند به خون انسان وارد شوند و به کلیه‌ها و سیستم عصبی مرکزی و محیطی بدن آسیب برسانند.

هنگامی که زباله‌های الکترونیکی گرم می‌شوند، مواد شیمیایی سمی در هوا منتشر می‌کنند که به جو آسیب می‌رسانند. آلوده کردن هوا یکی از بزرگترین اثرات زیست محیطی ناشی از زباله‌های الکترونیکی است.

وقتی زباله‌های الکترونیکی در محل‌های دفن زباله دور ریخته می‌شوند، مواد سمی آن‌ها به آب‌های زیرزمینی نفوذ می‌کنند و زندگی حیوانات خشکی و دریایی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

در بعضی از کشورها، معضل آلودگی ضایعات الکترونیک بیش از حد میانگین جهانی است. برای مثال، تنها 10 درصد از تلفن‌های همراه در ایالات متحده بازیافت می‌شوند و اکثر آمریکایی‌ها هر 12 تا 18 ماه یک بار موبایل جدید خریداری می‌کنند. این امر باعث ایجاد زباله‌های الکترونیکی بیشتر و بیشتر می‌شود و به دلیل نبود بازیافت مسئولانه، مسائل زیست‌محیطی زباله‌های الکترونیکی به طور مداوم در حال افزایش است.

در گویوی چین، بسیاری از ساکنان مشکلات گوارشی، عصبی، تنفسی و استخوانی قابل‌توجهی دارند زیرا این منطقه، بزرگترین سایت دفع زباله‌های الکترونیکی در چین است و حتی محموله‌هایی از زباله‌های الکترونیکی سمی را از سراسر جهان دریافت کند.

در حال حاضر هیچ رقم رسمی برای مقدار کل زباله‌های الکترونیکی بازیافت‌نشده وجود ندارد، با این حال با استفاده از آخرین داده‌هایی که در اختیار است می‌توان ارقامی را تخمین زد؛ از زمانی که داده‌ها برای نخستین‌بار در سال 2014 جمع‌آوری شد تا پایان سال 2022 در مجموع 420.3 میلیون تن زباله الکترونیکی تولید شده و می‌توان تخمین زد که حداقل 347 میلیون تن زباله الکترونیکی باقی مانده است که رقم بسیار خطرناکی برای طبیعت محسوب می‌شود.