سپهرغرب، گروه شهر - عباس سریشی: موضوع پارکینگ‌های طبقاتی در کشور ما هنوز در چم‌وخم‌های فراوانی از جنس فرهنگی و سرمایه‌ای و حتی فنّاورانه گرفتار است.

امروزه در پی افزایش تعداد خودروها، مشکلات فراوانی گریبان‌گیر شهرها و ساکنان آن شده که جدا از موضوع ترافیک، آلودگی هوا و افزایش تصادف‌ها، اما معضل فقدان محل مناسب برای پارک وسایط نقلیه هم برای خود داستانی عجیب‌وغریب پیدا کرده‌است.

درواقع نبود فضای کافی و مناسب برای پارک خودروها باعث شده تا بسیاری از شهروندان زمان زیادی را برای پیدا کردن جای پارک هدر دهند، البته دراین‌بین هم هستند کسانی که دیگر چندان برایشان اهمیتی ندارد که برای رسیدن به کار و زندگی، اتومبیل خود را کنار یک خودرو دیگر، درست وسط کوچه و خیابان پارک کنند و یا مرتکب جرائم دیگری مانند پارک دوبل، پارک در پیاده‌رو و حتی زیر تابلو توقف ممنوع شوند؛ روند ناهنجاری که به اعتقاد رفتار شناسان به شکل قارچ گونه‌ای در حال شیوع است و گویا دیگر کسی هم به تبعات آن فکر نمی‌کند.بی‌شک بروز و گسترش چنین رفتارهای نامعقولی علاوه بر ایجاد بی‌نظمی در ساختار تردد شهری، مشکلات دیگری را نیز به همراه دارد که شاید کمترین آن افزایش ترافیک در خیابان‌ها، سد معبر، بروز تصادفات و افزایش تلفات جانی، خسارت‌های مالی، بروز مسائل زیست‌محیطی و ناهنجاری‌های محیطی به علت پارک نامعقول وسایل نقلیه و درنهایت مخدوش شدن زیبایی شهر و تجاوز به حقوق شهروندان و موارد دیگر باشد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌طورمعمول، زمان توقف اتومبیل‌های سواری شخصی در شهرها به‌مراتب بیش از مدت‌زمان حرکت آن‌هاست؛ یعنی به‌طور متوسط هر وسیله نقلیه شخصی فقط پنج تا 10 درصد عمر مفید خود را در حال حرکت بوده و بقیه را در حالت توقف بسر می‌برد.

باتوجه به این موضوع، پیش‌بینی فضای مناسب برای پارک خودروها به‌ویژه در مناطق پرتراکم و مرکزی شهر علاوه بر صرفه‌جویی زمان تلف‌شده برای جستجوی فضای پارکینگ، باعث تسریع در حرکت و جابجایی دیگر خودروها می‌شود؛ در عین حال و بر اساس همان نتایج، وجود پارکینگ کافی و مناسب باعث می‌شود تا نرخ تصادفات در سطح شهر و خیابان‌ها نیز به میزان قابل توجهی کاهش یابد.

البته ذکر این نکته هم ضروری است که موضوع ترافیک و فقدان جای پارک تنها مختص به کشور ما نیست و تقریباً همه شهرهای جهان با این مقوله دست‌به‌گریبان هستند، بااین‌حال طی 100 سال گذشته و در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته برای برون‌رفت از این مشکل با دو رویکرد بنیادین در قالب توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی و فرهنگ‌سازی برای استفاده از آن‌ها و نیز ساخت پارکینگ‌های طبقاتی اقدامات مؤثر و پربازده‌ای صورت گرفته که بسیار قابل‌توجه است، اما در کشور ما و البته به دلایل متعدد، هنوز این موضوعات در چم‌وخم‌های فراوانی از جنس فرهنگی، سرمایه‌ای و حتی فنّاورانه گرفتار است و ناگزیر تا رسیدن به آن نقطه مطلوب و مقبول نیز راه درازی را در پیش دارد.

کارشناسان و صاحب‌نظران در این خصوص معتقدند: همان‌گونه که به علت کمبود عرصه‌های آزاد در بطن شهرها و یا عدم امکان تعریض خیابان‌ها در کوتاه‌مدت، ایجاد پارکینگ به‌خصوص از نوع طبقاتی آن به‌عنوان یک راهکار زودبازده برای برون‌رفت از معضل فقدان جای پارک برای شهرها امری بسیار لازم و حیاتی است، اما می‎بایست در بدو اقدام، کارکردهای مورد انتظار از احداث آن‌ها را نیز شفاف‌سازی کرد بدین معنا که بدانیم چه مسائلی از قبیل فرهنگی، اقتصادی، مدیریتی و غیره بر لزوم ایجاد یک پارکینگ تأثیر داشته و نیز چه بایستگی‌های می‌باید در خصوص استفاده و مدیریت آن‌ها لحاظ شود.

از منظر صاحب‌نظران و با توجه به خصوصیات هر شهر و منطقه، برای ساخت پارکینگ‌ باید نکات متعددی را مدنظر قرار داد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

- استفاده‌کنندگان بتوانند به‌راحتی به آن دسترسی داشته باشند.

- در کلیه تصمیم‌گیری‌های مربوط به مکان‌یابی فضایی پارکینگ، موضوع پیاده‌روی بسیار مؤثر است و با توجه به بزرگی شهر باید در فواصل نزدیک به مراکز تجاری و آموزشی و یا بازارها جانمایی و ساخته شوند.

- ورودی و خروجی پارکینگ‌ها باید طوری طراحی شوند تا کمترین تداخل را با جریان عبور و مرور داشته باشند و درواقع سازه‌های پارکینگ‌ها در مقایسه با دیگر ساختمان‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند که بسیار مهم بوده و لازم است مهندسان و مجریان در طراحی آن‌ها درک صحیحی از این تفاوت‌ها داشته باشند.

- نما و ساختمان پارکینگ‌ها نباید به بافت شهر لطمه بزند.

- نوع طراحی داخلی پارکینگ‌ها به‌گونه‌ای باشد که دارای کمترین شیب و پیچ بوده و درعین‌حال از امنیت بالایی نیز برخوردار باشند.

- هزینه‌های استفاده از پارکینگ بهینه و معقول باشد و درعین‌حال وسعت و ظرفیت پذیرش آن‌ها پاسخگوی نیازهای مراجعان بیشتری باشد.

همچنین موضوع بسیار مهمی که نباید از آن غافل شد اینکه اگر هدف از ساخت پارکینگ‌ها استفاده حداکثری از فضای موجود است، پس به همین دلیل می‎بایست تا در مناطقی که فضای کافی برای احداث پارکینگ‌های سنتی وجود ندارد و متراژ زمین‌های اختصاصی به این پروژه‌ها کم است از پارکینگ مکانیزه استفاده شود گو اینکه ظاهراً ساخت این‌گونه پارکینگ‌ها نسبتاً پرهزینه بوده، اما بااین‌حال برای نقاطی که به دلیل کمبود فضا تقاضا برای پارک خودرو بالا است این راهکار به نسبت بقیه مؤثرتر می‌نماید.

     همدان و پارکینگ‌های طبقاتی

و اما به اذعان همه مسؤولان و کارشناسان ترافیکی و مردم شهر، همدان نیز دیرزمانی است که با مشکل ترافیک و به‌خصوص فقدان جای پارک مواجه شده، البته در بروز این مسئله دلایل متعددی دخیل بوده که شاید مهم‌ترین آن البته بعد از موضوع افزایش تعداد خودروها را حضور پرتعداد خودروهای تک‌سرنشین در سطح شهر دانست.

در این خصوص بررسی‌ها نشان می‌دهند که در حال حاضر ضریب سرنشین در شهر همدان به ازای هر خودرو 7/1 نفر است و این بدان معناست که ما در شهر با خودروهای تک‌سرنشین زیادی مواجه هستیم که صدالبته همه آن‌ها نیز نیازمند محلی برای پارک هستند، پس طبیعی است که باوجود استفاده حداکثری از تمام ظرفیت پارکینگ‌ها، کوچه‌پس‌کوچه‌ها و حاشیه خیابان‌ها بازهم دچار کمبود جا و فضا برای پارک خودروها باشیم.

درواقع این افزایش تعداد خودروها تا بدان‌جا پیش رفته که برخی معتقدند امروزه شهری که باید محلی برای زندگی انسان‌ها باشد آرام‌آرام در حال تسخیر شدن توسط خودروهاست و بیشتر ظاهر یک پارکینگ بزرگ را به خود گرفته تا یک محیط انسانی!

هرچند طی سال‌های اخیر برای کاهش ترافیک و مدیریت همین فضاهای کوچک باقی‌مانده در خصوص جلوگیری از پارک خودرو، متولیان و مسؤولان علاوه بر تلاش و تأکید بر فرهنگ‌سازی در حوزه استفاده از حمل‌ونقل عمومی و یا کاهش خودروهای تک‌سرنشین به دنبال توسعه یک راهکار مدرن برای پاسخگویی به مطالبات شهروندان برای جای پارک خودرو هستند که این راهکار هم چیزی نیست جز ساخت پارکینگ‌های طبقاتی.

البته در حال حاضر تعدادی از این سازه‌ها در بافت مرکزی شهر در حال خدمات‌رسانی به مردم هستند که برحسب اتفاق با اقبال بیشتری نیز از سوی همشهریان مواجه شده‌اند، بااین‌حال به دلیل افزایش روزافزون تعداد خودروها در قالب حضور مسافران و یا پلاک شدن روزانه ده‌ها خودروی جدید، این پارکینگ‌ها نیز با توجه به ظرفیت محدود خود طبیعتاً دیگر پاسخ‌گوی نیاز شهروندان نبوده و نمی‌توانند آن‌گونه که بایدوشاید به تقاضای مراجعان در هر زمانی (به‌خصوص اوقات اوج تردد و حضور در مرکز شهر) پاسخ دهند.

گو اینکه مدیران شهری نیز با اذعان به اینکه این نسخه تنها راهکار برون‌رفت از مشکل و تنگنای ترافیک و کمبود فضا در شهر محسوب می‌شود، طرح ساخت پارکینگ‌های جدید را در دستور کار قرار داده و حتی برای ساخت پارکینگ‌های عمومی، طبقاتی و مکانیزه، مشروط به اینکه فقط به‌عنوان پارکینگ عمومی استفاده شوند امتیازات تشویقی و خاصی را نیز برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته‌اند تا شاید در آینده نه‌چندان دور مشکل کمبود پارکینگ تا حدودی برطرف شود.

اما در نقطه مقابل آن بسیاری از منتقدان این سؤال را مطرح می‎کنند که درنهایت این شهر تا چه میزان ظرفیت ساخت پارکینگ را خواهد داشت و آیا وقت آن نرسیده تا به‌صورت بنیادین به علل بروز این موضوع بپردازیم؟ و یا شاید قرار است که به امید و بهانه ساخت پارکینگ‌های بیشتر مقوله فرهنگ‌سازی و استفاده از ناوگان عمومی حمل‌ونقل درون‌شهری را از یاد ببریم؟ آیا قرار نیست که دیگر به دنبال راهکارهایی برای کاهش خودروهای تک‌سرنشین باشیم و یا...!

     پارکینگ و حرف‌های نگفته...

گرچه پارکینگ‌های طبقاتی جزء سازه‌های نسبتاً نوظهور در شهر ما محسوب می‌شوند، بااین‌حال توانسته‌اند در همین مدت کوتاه نیز برای خود ارج‌وقربی را در بین مردم پیداکرده و مشتریان بسیاری را به‌سوی خود جذب کنند، اما وقتی هنوز روند پارک خودرو‌ها در حاشیه خیابان‌ها و کوچه‌پس‌کوچه‌ها ادامه داشته و تبعات آن نیز به انحای گوناگون دامن‌گیر نظام ترافیکی شهر می‌شود، پس ناگزیر این تصور عمومی به وجود می‌آید که با توجه به همه این تلاش‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها ظاهراً یک جای کار می‌لنگد که لازم است با واکاوی آن به علت بروز این واقعه پی برد.

در این خصوص ضمن گفت‌وگو با برخی از همشهریان به‌خصوص آن دسته که باوجود نزدیکی به پارکینگ بازهم در کوچه‌ها اقدام به پارک خودرو می‌کنند، این‌گونه برداشت می‌شود که عموماً این افراد به دلیل عدم تمایل به پرداخت هزینه پارکینگ اقدام به پارک خودرو‌های خود در کوچه‌ها می‌کنند گو اینکه در این میان نیز عمده بازاریان و فعالان صنوف مرکزی شهر هم معتقدند که صرفه اقتصادی ندارد که هرروز خودروی خود را در پارکینگ پارک کرده و متحمل پرداخت هزینه شوند.

البته برخی دیگر هم که عموماً خانواده‌ها را در برمی‌گیرد اظهار کردند که عدم دسترسی به پارکینگ و یا بُعد مسافت آن با محل خرید و یا محل موردنظر علت این امر است گو اینکه عده‌ای نیز معتقدند پارکینگ‌ها تعهدی در قبال خسارت وارده به خودروها ندارند و گاهی در پی انداختن خط و خش به خودرو و یا تصادف‌هایی که حین پارک و یا جابجایی رخ می‌دهد و مقصر به‌راحتی محل را ترک می‌کند، پارکینگ‌ها مسؤول نیستند.

همچنین در این میان هم هستند افرادی که اگرچه نفس وجود پارکینگ را ارزشمند تلقی کرده و توسعه و افزایش تعداد آن‌ها را برای شهر لازم می‌دانند، بااین‌حال گله‌مند‌ند که در ساعات اوج شلوغی، ظرفیت پارکینگ‌ها به‌سرعت پر می‌شود و این یک مشکل اساسی است؛ که ناگزیر باید برای آن فکری کرد. این طیف بر این عقیده‌اند که اگر ناوگان حمل‌ونقل عمومی اعم از اتوبوس و تاکسی کمی به سامان‌تر شده و کیفیت، عملکرد و ظاهر آن‌ها تا حدودی ازآنچه که هست بهتر شود، قدر مسلم دیگر لازم نیست تا همه خودروهای خود را به خیابان بیاورند و دائماً دنبال جای پارک باشند.

نکته حائز اهمیت در بررسی‌های میدانی صورت گرفته توسط خبرنگار سپهرغرب از چند پارکینگ طبقاتی موجود در همدان و نیز گفت‌وگو با مراجعه‌کنندگان حاکی از این است که عمده این گفت و شنودها بیشتر از آنکه رنگ‌وبوی انتقاد و اعتراض داشته باشد روایت‌گر مطالبات معقول شهروندی و نیز درخواست‌های بسیار محترمانه و همراه با تشکر است، بنابراین گاهی لازم است تا مسؤولان و مدیران قبول کنند که این‌گونه اظهارنظرها بیشتر به‌مثابه انگشت اشاره به‌سوی نقاط ضعف برای حل آن‌هاست و نه الزاماً نشانه رفتن نوک سرنیزه انتقاد غیرمنصفانه به‌سوی کسی یا کسانی در مناصب و مقامات مدیرت شهری.

و اما در مجموعه این گفت‌وگو‌ها پس از اشاره‎های متعدد به موضوع ظرفیت پایین پارکینگ‌ها، شاید بیشترین و درعین‌حال مهم‌ترین موضوع توجه به مقوله اشتراک مسیر ورود و خروج، تنگی راهروها و پیچ‌ها و نیز وجود شیب‌های تند در برخی پارکینگ‌هاست که باعث می‌شود رانندگان در هنگام ورود و خروج و یا حرکت به‌سوی طبقات بالاتر و یا موقع ترک محل، دچار مشکل شوند.

درواقع نه‌فقط به گفته رانندگان بلکه به اذعان خود گردانندگان پارکینگ‌ها، در موارد بسیاری مشاهده شده که در وهله نخست فقدان مهارت در رانندگی و در درجه دوم، تنگی مسیر چرخش و یا شیب تند، رانندگان را با مشکلات زیادی برای حرکت مواجه کرده که ناخواسته باعث مسدود شدن مسیر شده‌است که در این خصوص بانوان با بیشترین مشکل مواجه هستند.

در این خصوص کارشناسان اتفاق‌نظر دارند که در پارکینگ‌های تجاری و با محوطه‌های پارک شیب‌دار که حجم زیادی از خودرو‌ها در یک‌زمان وارد و خارج می‌شوند حتماً باید ترافیک، یک‌طرفه باشد؛ درعین‌حال توصیه مهندسان و کارشناسان ایمنی بر این اساس استوار است که پارکینگ باید قادر باشد که در شرایط عادی حداکثر ظرف مدت یک ساعت و در شرایط اضطراری ظرف 30 دقیقه کاملاً تخلیه شود که این موضوع عملاً در پارکینگ‌های موجود در همدان امکان‌پذیر نیست.

ازآنجایی‌که جریان تردد و ورود و خروج خودروها از پارکینگ‌هایی که دارای راهرو‌های وسیع‌تر و پیچ‌های بازتری هستند سریع‌تر انجام می‌شود، اما بسیاری از مهندسان به دلیل ساخت پارکینگ در زمین‌های نسبتاً کوچک مجبورند تا در نوع طراحی خود، پیچ‌ها و شیب‌های گردشی را تنگ و تندتر از حد معمول ترسیم کنند که این امر نیز بی‎شک در کندی حرکت و بروز مشکلات دیگر بی‌تأثیر نخواهد بود.

البته در کنار مسائل فوق، توجه به مقوله نور و روشنایی نیز در یکی از پارکینگ‌های شهر بسیار مورد تأکید بود که بنا بر مشاهدات خبرنگار و نیز شکایت مراجعه‎کنندگان، با کمترین تعداد چراغ روشنایی، محیطی نسبتاً تاریک به وجود آمده بود و درعین‌حال فقدان دستگاه تهویه و نیز عدم مکش و تخلیه آب جاری در کف پارکینگ نیز ازجمله موضوعاتی بود که در این خصوص مطرح و عنوان شد.

و اما به‌صورت ویژه موضوع بی‌توجهی به معلولان در این پارکینگ‌ها بسیار برجسته بود و اینکه به گفته یکی از مراجعان بسیار شایسته است تا برای معلولان هم در همان طبقات نخست (که عموماً برای افراد خاص حفظ می‌شود) جایی را هم برای پارک معلولان در نظر بگیرند تا این افراد مجبور نشوند با توجه به وضعیت جسمی به طبقات بالاتر رفته و دچار مشکلات دیگر شوند.

همچنین فقدان زیرساخت‌های مناسب بهداشتی و یا پیوست‌های فرهنگی (به‌خصوص نوع ترافیکی) و همچنین بی‌توجهی به ظرفیت‌های موجود، اما مغفول در این پارکینگ‌ها نیز ازجمله نکات قابل طرح و تذکری بود که گروهی از همشهریان بدان اشاراتی داشته و امیدوار بودند تا با بذل ‌توجه مسؤولان، این مسائل نیز موردتوجه و پیگیری قرار گیرد.