با آغاز فرآیند انتخابات شوراهای شهر، برای نخستین‌بار مدل انتخاباتی تناسبی در تهران اجرایی می‌شود؛ روشی که می‌تواند ساختار قدرت را در مدیریت شهری متحول کند، اما در عین حال پرسش‌ها و چالش‌های تازه‌ای را نیز پیش‌روی احزاب، نامزدها و رای‌دهندگان قرار داده است.
بر اساس مصوبه اسفند 1403 مجلس شورای اسلامی و اصلاحیه جدید قانون، انتخابات شوراهای شهر در شهرهای بالای 500 هزار نفر جمعیت از این پس به صورت فهرستی یا تناسبی برگزار خواهد شد.
اما با توجه به این‌که این تجربه برای نخستین بار در کشور اجرا می‌شود، مقرر شده در دوره هفتم، تنها حوزه انتخابیه تهران، ری و تجریش مشمول این شیوه باشد و در دوره‌های بعدی، تمامی کلانشهرها در همین چارچوب انتخابات خود را برگزار کنند.
اینک در حالی فرآیند انتخابات شوراهای شهر در سراسر کشور آغاز شده که این انتخابات از جهاتی با همه دوره‌های پیشین تفاوت دارد؛ مهم‌ترین تفاوت، اجرای نظام تناسبی برای نخستین بار در این سطح از انتخابات است.
تغییری که اگرچه می‌تواند گامی مهم به سوی عدالت انتخاباتی و بازنمایی بهتر سلایق مختلف در مدیریت شهری باشد، اما در عین حال چالش‌ها و پیچیدگی‌های خاص خود را به همراه دارد.
کرسی‌های شورا به تناسب فهرست توزیع می‌شوند
در نظام جدید، دیگر برنده همه‌چیز را نمی‌برد. کرسی‌های شوراها به تناسب رأیی که هر فهرست انتخاباتی کسب می‌کند، توزیع می‌شوند. این شیوه که در بسیاری از کشورهای جهان برای انتخابات پارلمانی و محلی استفاده می‌شود، در ایران برای اولین بار در سطح شوراها اجرا می‌شود و همین موضوع موجب شده تا از ماه‌ها قبل بحث‌ها و تحلیل‌های زیادی درباره کارآمدی و دشواری‌های آن شکل بگیرد.
از یک سو، کارشناسان از مزایای این مدل برای شکستن انحصار سیاسی، افزایش مشارکت گروه‌های مختلف و نمایندگی بهتر اقلیت‌ها سخن می‌گویند، اما از سوی دیگر نگرانی‌هایی جدی درباره عدم آگاهی کامل مردم و سهامی شدن کرسی‌های انتخابات وجود دارد.
در شهرهای بزرگ، رقابت میان ائتلاف‌های سیاسی مختلف بسیار پررنگ شده و همین مسئله انتخابات شوراها را از یک رقابت محلی به یک آزمون مهم سیاسی تبدیل کرده است.
متولیان، موافقان و مخالفان چه می‌گویند
اسکندر مؤمنی وزیر کشور در مورد شیوه جدید برگزاری انتخابات،‌گفته: «برگزاری این نوع از انتخابات پایه‌های سیستم حزبی را تقویت می‌کند».
قائد شرف، سخنگوی کمیتۀ انتخابات شورای شهر جبهه پایداری هم گفته: «در انتخابات تناسبی مسئولیت‌پذیری احزاب بیشتر می‎‌شود».
اما میثم نادی، قائم مقام جبهه شریان معتقد است: «انتخابات تناسبی، نامزد حزبی را جایگزین رای اکثریت مردم ‌می‌کند»
اجرای چنین مدلی در نخستین تجربه خود بدون تردید با چالش‌هایی روبه‌رو خواهد بود؛ از پیچیدگی در برگزاری گرفته تا دشواری در اقناع افکار عمومی و تضمین سلامت و شفافیت انتخابات. اما اگر این مسیر با دقت و صداقت طی شود، می‌تواند زمینه‌ساز بلوغ سیاسی در مدیریت شهری و تقویت نهادهای مردمی در سراسر کشور باشد.