یوزپلنگ ماده «ایران» در مرکز تحقیقات و تکثیر ذخیره‌گاه زیست‌کره خارتوران در شرق استان سمنان، به دلیل عارضه رحمی، تحت مراقبت و درمان قرار دارد و به همین دلیل، برای حفظ سلامت این گونه ارزشمند، فعلا اقدامی برای جفت‌گیری و باروری او انجام نمی‌شود.
یوزپلنگ آسیایی، گونه‌ای کمیاب و «در خطر شدید انقراض» زمانی گستره وسیعی از ایران تا هند و آسیای میانه را پوشش می‌داد، اما اینک قلمرو بقای این گونه ارزشمند به ایران محدود شده است و از نمادهای تلاش‌های حفاظتی ایران شناخته می‌شود.
از چالش‌های بزرگ در حفاظت از این گونه، سلامت یوزپلنگ‌های ماده و توانایی آن‌ها در تکثیر است.
هرگونه عارضه یا بیماری می‌تواند برنامه‌های جفت‌گیری و زادآوری را مختل کند و سرنوشت جمعیت محدود یوزپلنگ آسیایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مدیریت علمی و برنامه‌ریزی دقیق برای بررسی وضعیت سلامت، پایش مستمر و اتخاذ تصمیمات حفاظتی بر اساس شواهد و نظر کارشناسان، تنها راه تضمین بقای این گونه است.
*علت کاهش احتمال بارداری یوز «ایران»
«ایران» از یوزپلنگ‌های ماده مرکز علمی تحقیقات و تکثیر ذخیره‌گاه زیست‌کره خارتوران است که طی سونوگرافی و تصویربرداری با اشعه ایکس‌ری از اندام‌های تولیدمثلی در اردیبهشت 1404 تشخیص داده شد این یوز دارای چندین ضایعه در رحم و شاخ‌های رحم است.
به‌دلیل همین مسئله، احتمال بارداری آن به شدت کاهش یافته است. اینک یوز «ایران» زیر نظر متخصصان تحت درمان قرار دارد و و به همین دلیل اقدامی برای جفت‌گیری و باروری او انجام نمی‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست سمنان با اشاره به درگیری یوزپلنگ ماده به نام «ایران» به عارضه رحمی، بیان کرد: طبق نظر متخصصان اقدامی برای جفت‌گیری و باروری این گونه ارزشمند به‌دلیل بیماری انجام نمی‌شود.
سعید یوسف‌پور ادامه داد: برای سلامت یوزپلنگ «ایران» و چگونگی پیشبرد طرح تکثیر در مرکز علمی تحقیقات و تکثیر ذخیره‌گاه زیست‌کره توران با یک خرد جمعی طبق نظر کمیته ملی راهبری یوزپلنگ آسیایی تصمیم‌گیری می‌شود و نظر شخصی و سلیقه‌ای اعمال نمی‌شود.
وی اظهار کرد: طبق بررسی‌ها ضایعات رحمی در شاخ‌های رحم یوزپلنگ «ایران» از بین نرفته است و بعد از فصل جفت‌گیری در سال 1405، برای بررسی سلامت این یوز ماده دوباره سونوگرافی انجام می‌شود.
*سرگذشت «ایران» یوزپلنگ ماده خارتوران
«ایران» نام یک یوزپلنگ آسیایی است که در مرکز علمی تحقیقاتی ذخیره‌گاه زیست‌کره توران برای تولید مثل نگهداری می‌شود.
این یوزپلنگ ماده سال 1396 در حالی که هشت ماه داشت، از اسارت قاچاقچیان در تهران آزاد و راه‌های مختلفی برای زادآوری او در مرکز تکثیر و بازپروری یوز آسیایی پردیسان انجام شد اما موفقیت‌آمیز نبود، تا این‌که در فروردین 1399 به زادگاه خود در توران سمنان برگردانده شد.
«ایران» پس از جفت‌گیری با «فیروز» سه توله از طریق سزارین به‌دنیا آورد، در واقع اردیبهشت 1401 مشخص شد که بارداری «ایران» کامل بوده و با توجه به شرایط فیزیکی گونه و عدم توانایی در زادآوری طبیعی، با نظر دامپزشکان مشاور و دامپزشک سازمان حفاظت محیط زیست، «ایران» در 11 اردیبهشت به روش سزارین صحرایی توله‌های خود که سه توله نر بودند را به دنیا آورد.
در ابتدای تولد توله‌ها شیر آغوز از مادر گرفته شد و به توله‌ها داده شد و بعد از اتمام جراحی، توله‌ها به پناهگاهی در کنار مادر منتقل شدند. به‌دلیل امتناع «ایران» برای شیردهی، توله‌ها به‌‌صورت دستی شیردهی شدند، اما یکی از توله‌ها که از همان زمان تولد ضعیف بود بعد از چهار روز تلف شد.
یکی دیگر از توله‌ها در 27 اردیبهشت در مسیر انتقال به یک بیمارستان تخصصی دامپزشکی در تهران تلف شد و یوز سوم به نام «پیروز» پس از 10 ماه زندگی، در 9 اسفند 1401 به‌ علت نارسایی کلیوی در بیمارستان از دست رفت.