سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: مشاور معاون وزیر جهادکشاورزی در امور آب و خاک گفت: طرح مدیریت اجرایی خاک در سطح ملی از سه سال پیش فعال شد و مهم‌ترین اقدام در سال‌های اخیر هم قانون جامع حفاظت از خاک است که خردادماه امسال به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شد.

علیرضا پرستار روز پنجشنبه در سومین همایش روز جهانی خاک در همدان که به همت سازمان جهادکشاورزی استان همدان با حضور ظاهر پورمجاهد معاون امور اقتصادی استاندار همدان و نیز تنی چند از مدیران استانی مرتبط بر گزار شد اظهار کرد: میانگین فرسایش خاک در ایران 16 تن در هر هکتار بوده اما میانگین فرسایش در جهان 6 تن در هکتار است.

وی با بیان اینکه شعار امسال روز جهانی خاک را "جلوگیری از فرسایش خاک برای آیندگان" عنوان کرد و گفت: توجه همگانی برای حفظ آب و خاک برای نسل‌های آینده از ضرورت‌های زندگی امروز بشر است.

مشاور معاون وزیر جهادکشاورزی در امور آب و خاک با بیان اینکه حدود 19 میلیون هکتار زمین کشاورزی قابل کشت در کشور وجود دارد، تصریح کرد: فقط 3.2 میلیون هکتار از زمین‌های کشاورزی کشور به عنوان کلاس یک، مواد آلی مناسبی دارد و مابقی زمین‌های کشاورزی کشور با محدودیت‌هایی مانند سنگ‌ریزه، کمبود ماده آلی و شوری مواجه است.

پرستار با اشاره به اینکه 60 درصد زمین‌های کشاورزی کشور ماده آلی کمتر از نیم درصد دارد خاطرنشان کرد: در واقع به‌شدت با مشکل فقر خاک مواجه هستیم در حالی‌که اگر ماده آلی خاک افزایش یابد تا 30 درصد در مصرف آب صرفه‌جویی می‌شود.

وی افزود: طرح مدیریت اجرایی خاک در سطح ملی از سه سال پیش فعال شد و مهم‌ترین اقدام در سال‌های اخیر هم قانون جامع حفاظت از خاک است که خردادماه امسال به وزارت جهاد کشاورزی ابلاغ شد.

مشاور معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور آب و خاک با بیان اینکه آئین‌نامه اجرایی قانون جامع حفاظت از خاک در وزارت جهاد کشاورزی در حال تدوین است، یادآور شد: در این قانون نسبت به تهیه نقشه‌های بزرگ مقیاس زمین کشاورزی، پایش کیفیت خاک و جلوگیری از قاچاق خاک توجه جدی شده است.

     یکپارچه‌سازی اراضی و تشکیل تعاونی‌های تولیدی و روستایی راهی برای حفاظت از خاک

معاون امور اقتصادی استاندار همدان نیز در ادامه با اشاره به اراده استان در حوزه جلوگیری از فرسایش خاک از طریق درخت کاری در هزار هکتار از اراضی استان با در نظر گرفت تقسیمات شهرستانی گفت یقینا کاشت گونه‌های گیاه در جلوگیری از فرسایش خاک موثر خواهد بود.

ظاهر پور مجاهد افزود: علاوه براین استان دارای یک سند سه ساله راهبردی در عرصه توسعه است که این سند دارای زیر بخش‌های شهرستانی است که آیتم‌های کمی و کیفی هم‌جانبه به ویژه در بخش کشاورزی در آن دیده شده است.

وی با اشاره به اینکه این سند به صورت فصلی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد گفت: براین اساس پذیرای نقد و بررسی‌های کارشناسی در بخش‌های مختلف به ویژه مباحث مرتبط با حوزه کشاورزی هستیم.

پورمجاهد با اشاره به اینکه در مباحثی همچون حفظ منابع آبی طی سال‌های گذشته زمان صرف کرده و برنامه‌ریزی‌ها در سطح کلان داشته‌ایم گفت: اینتوجه ویژه منجر به نتایج مطلوبی همچون شکل‌گیری شورای حفاظت از آب درسطح ملی و به تبع آن در سطوح استانی و شهرستانی شد.

وی با اشاره به اینکه اخیرا نیز خبر از تدوین و ابلاغ قانون حفاظت از خاک داده می‌شود اظهارکرد: حال آنکه ما سال‌ها پیش در استان مباحث این چنینی را دنبال می‌کردیم که متاسفانه به فراموشی سپرده شده‌اند و یا اینکه از اولویت کاری خارج شده‌اند به عنوان مثال سال‌ها پیش موضوع یکپارچه‌سازی اراضی جزء اولویت‌های اساسی در جهت بهره‌مندی از وسعت بیشتر برای رسیدن اهداف و فعالیت‌ها در بخش کشاورزی بود برای رسیدن به تولید مطلوب بود.

وی ادامه داد: پیگیری برای راه‌اندازی تعاونی تولید کشاورزی و روستایی در راستای همراه کردن کشاورزان نیز از دیگر فعالیت‌هایی است که طی سال‌های اخیر کم‌رنگ شده است این درحالی است که یکی از مباحث مورد توجه در سیاست‌ها مورد توجه رهبری در اقتصاد مقاومتی همین مسئله است.

پورمجاهد با بیان اینکه بهره‌مندی از تشکل‌های غیر دولتی ما را در نیل به این اهداف کمک خواهد کرد افزود: مصرف بیش از حد و درعین حال در بازه زمانی غلط از کود شیمایی و حذف کودهای حیوانی به دلیل سهولت در کار امروزه به یکی ازآلاینده‌های خاکی بدل شده است.

وی با بیان اینکه شخم زدن غلط ( به سمت شیب ) فرسایش خاک را افزایش می‌دهد عنوان کرد: البته فرسایش خاک تنها مختص فعالیت کشاورزی نیست بلکه در بخش‌های دیگر اقتصادی همچون معادن نیز شاهد برداشت بی‌رویه خاک هستیم.

پورمجاهد با بیان اینکه حفاظت خاک نیازمند سیاست‌گذاری کلان کشوری و درعین حال استانی است تصریح کرد: فرهگسازی نیز از دیگر آیتم‌هایی است که دراین مسئله می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.

وی ادامه داد: البته‌ همایش‌های این چنینی و پرداخت به موضوعات مختلف تنها زمانی میتواند موثر واقع شود که با یک همت جهادی در عمل همراه باشد.

     تغییر کاربری‌های غیرمجاز تاراج هکتاری زمین

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان همدان نیز با اشاره به طرح نهالکاری هم‌زمان با روز جهانی خاک در سطح کشور و به تبع آن استان گفت: طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته دو هزار هکتار از اراضی استان در این طرح درختکاری می‌شود که هزار هکتار آن دستور استانی در قالب نهال‌کاری است و مابقی تکلیف سازمان جنگل‌ها از طریق بذرکاری انجام می‌شود.

وی با بیان اینکه درحال حاضر هزار و 650 هکتار از این اراضی آماده اجرای طرح شده و می‌توان آن را محقق شده تلقی کرد گفت: امید است تا پایان سال این رقم به دو هزار هکتار تعریف شده برسد.

منصور رضوانی‌جلال با تمسک به سخنران رهبری در خصوص لزوم توجه به حفظ خاک گفت: چالش آب را می‌توان به طرق مختلف همچون بارندگی، مباحث مرتبط با آب سبز بر طرف کرد اما در خصوص خاک درصورت وقوع چالش، به راحتی قابل جبران نیست.

وی ادامه داد: امروزتوجه به تغییر کاربری در باغات و زمین‌های حاصلخیز یکی از اصلی‌ترین مباحث درحوزه حفظ خاک است زیرا اغلب این تغییر کاربری‌ها غیر مجاز صورت می‌پذیرد.

رضوانی جلال ادامه داد: تاسف‌بارتر اینکه اغلب این تغییر کاربری‌ها نیز در بهترین اراضی آبی و باغی ما صورت می‌پذیرد و حتی بر انجام آن اصرار می‌ورزند.

وی با اشاره به اینکه امروز در مباحثی همچون هدر رفت خاک در برداشت محصولات دغدغه مندیم اما ازاین تغییر کار بری‌ها که هکتار‌ها زمین را شامل میشود غافل هستیم اذعان کرد: به اعتقاد بنده اگر بتوانیم تنها 50 درصد از دانش خود را عملیاتی کنیم بخش اعظمی از مشکلات را دراین بخش حل خواهیم کرد.

رضوانی جلال با بیان اینکه در حوزه کشاورزی کمتر به بحث حفاظت از خاک پرداختیم گفت: این درحالی است که عاقلانه‌ترین کار پیشگیری از وقوع چالش است براین اساس امید است از طریق برگزاری چنین همایش‌ها و نیز ابلاغ و اجرای آیین‌نامه قانون حمایت از خاک بتوانیم قدمی استوارتر در عرصه حفاظت از خاک برداریم.

     فرسایش خاک پیامد تخریب زیست بوم

مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان نیز در ادامه با اشاره به اینکه خاک مورد ظلم واقع شده است گفت: ابلاغ قانون خاک می‌تواند توجه به این مقوله را ارزشمندتر کند.

محسن جعفری‌نژاد بسطامی با اشاره به آیه 11 سوره فاطر درخصوص جایگاه و اهمیت خاک افزود: بزرگداشت روز جهانی خاک در راستای ارج نهادن به بهره‌وری درست آن است.

وی با اشاره به جایگاه خاک به عنوان یک سرمایه مهم اقتصادی تاکید کرد: متاسفانه هنوز ارزش‌گذاری مناسب اقتصادی برای خاک در کشور نداریم.

وی با بیان اینکه به طور میانگین 300 سال طول می‌کشد که یک سانتیمتر خاک تولید شود گفت: البته این رقم بنا به توپوگرافی منطقه بین 200 تا 800 سال متغیر است.

جعفری‌نژاد بسطامی با بیان اینکه در آینده نه‌چندان دور با بحران فرسایش مواجه خواهیم بود اذعان کرد: پس از وقوع انقلاب صنعتی و بروز و ظهور تکنولوژی در زندگی بشر بخشی از توازن زیست محیطی برهم زده شد.

وی با اشاره به اثرات جبران‌ناپذیر توسعه‌ناپایدار گفت: توسعه همزمان اقتصاد، محیط زیست و جامعه تضمین‌کننده توسعه پایدار است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان همدان با بیان اینکه توسعه ناپایدار آلودگی محیط زیست، تخریب زیست‌بوم و کاهش منابع را در پی دارد اذعان کرد: فرسایش خاک یکی از پیامدهای تخریب زیست بوم محسوب می‌شود.

وی با اشاره به اینکه ایران سه و نیم برابر نرخ میانگین فرسایش خاک در قاره آسیا را تجربه کرده است تصریح کرد: از سوی دیگر سرعت خاک‌زایی در کشور ما یک هشتم میانگین جهانی دراین بحث است.

جعفری‌نژاد بسطامی با بیان اینکه سالانه دو میلیارد تن خاک در ایران فرسوده می‌شود عنوان کرد: در سال، 56 میلیارد دلار خاک کشور را از دست می‌دهیم اما هنوز توجه چندانی به این مسئله نمی‌شود.

وی با بیان اینکه ایران در قرن 21 درموضوع بیابانزایی درسطح جهانی رتبه‌دار است گفت: رابطه دوسویه با مردم، گفت‌وگو و آموزش و فرهنگسازی می‌تواند راه‌های خروج از وضعیت کنونی تخریب و فرسایش خاک را بگشاید.

     برای کشت زیر پلاستیکی چاره‌ای بیندیشید

جعفری‌نژاد بسطامی در ادامه با اشاره به آلودگی خاک گفت: کشت زیر پلاستیک طی سال‌های اخیر خود به یک منبع آسیب‌زا در محیط زیست استان بدل شده است.

وی با اشاره به اینکه باید برای این معضل زیست‌محیطی چاره‌اندیشی کرد افزود: این نوع کشت نه تنها در ارتقای تولید موثر نبوده بلکه به منابع خاکی نیز آسیب جدی می‌رساند.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان نیز در ادامه با اشاره به اینکه منابع بیولوژیک جزء اکوسیستم محیط محسوب می‌شوند، تصریح کرد: خاک نیز به‌عنوان یکی از عناصر اکولوژیکی محسوب می‌شود که در صورت چالش در این منبع، به‌مرور اکوسیستم دچار مشکل خواهد شد.

قاسم اسدیان با بیان اینکه خاک را می‌توان بستر حیات تلقی کرد، افزود: گیاه تنها منبع تأمین‌کننده انرژی در جهان بوده زیرا تنها موجودی است که می‌تواند انرژی خورشیدی را به مواد غذایی بدل کند.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان عنوان کرد: البته گیاه تنها در بستر خاک رشد نمی‌کند و در برخی شرایط محدود، شاهد رشد گیاه در آب‌وهوا بدون وجود خاک نیز هستیم، اما نکته این است که این مهم تنها در سیستم‌های محدود و بسته امکان‌پذیر بوده حال‌آنکه جهان با جمعیت 7.2 میلیارد نفری نیازمند خاک به‌عنوان بستر حیات است.

وی با تأکید بر اینکه اگر خاکی وجود نداشته باشد هیچ پوشش گیاهی نمی‌تواند رشد پیدا کند، خاطرنشان کرد: از سوی دیگر خاک نگه‌دارنده منابع آبی نیز محسوب می‌شود.

وی با شاره به اینکه خاک مطلوب دارای حدود 45 درصد مواد معدنی، پنج درصد ماده آلی، 25 درصد هوا و 25 درصد آب است خاطر نشان کرد: این پنج درصد ماده آلی خود به دو بخش ریشه‌ها و موجودات تقسیم می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه دوره تجدیدپذیری خاک حداقل 300 سال است، گفت: برای آب این دوره تنها یک سال بوده به‌طوری‌که بارندگی سال گذشته مشکل از کمبود منابع آبی را تا حدودی مرتفع کرد، اما در تجدیدپذیری خاک با سنگین‌ترین عملیات خاک‌ورزی، این دوره کمتر از 50 سال نخواهد بود.

رئیس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان با اشاره به اینکه متوسط جهانی مواد معدنی موجود در خاک 1.5 تا سه درصد بوده و این عدد در ایران دو تا سه‌دهم درصد است، اظهار کرد: از سوی دیگر این روزها خبرهایی از تغییر اقلیم و کمبود آب نیز شنیده می‌شود که این امر لزوم توجه به خاک را افزایش می‌دهد.

وی ادامه داد: ایران از نظر سطح ارتفاع بسیار متفاوت بوده که همین موضوع مهم‌ترین عامل فرسایش است.

اسدیان با بیان اینکه کمترین درجه حرارت کشور منفی 30 درجه و بیشترین درجه حرارت مثبت50 درجه سانتی‌گراد است، خاطرنشان کرد: 80 درجه سانتی‌گراد اختلاف دما در کشور وجود دارد که اکوسیستم‌های مختلفی را به وجود آورده‌است.

وی با تأکید بر اینکه رسوب‌دهی کل کشور 236 میلیون متر مکعب است، تصریح کرد: متوسط میزان فرسایش در جهان 2.5، در ایران 16.5 و در همدان 16.7 است؛ با این میزان رسوب امکان پر کردن سه سد وجود دارد.

رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی استان همدان با تأکید بر اینکه مردم باید به‌طورجدی در موضوع‌های علمی کشاورزی ورود کنند، تصریح کرد: از 610 دشت کشور، 300 دشت فرونشست دارد.

گفتنی دراین همایش ازسوی مدیر آب و خاک اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان و نیز رئیس دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی‌سینا و نیز دو تن از مدیران شرکت ماشین برزگر استان همدان به عنوان شرکت نمونه کشوری درحوزه تولید ادوات کشاورزی در بخش کشاورزی حفاظتی نیز پاورپوینت‌هایی در موضوع فرسایش خاک ارائه شد.

در خاتمه نیز ازحیدر خاوری مدیر عامل شرکت ماشین برزگر و نیز حسن چهره‌بندگان در حوزه تولید ادوات کشاورزی و همچنین از مهدی خاکساری مهر کشاورز اهل روستای پرلوک بهار، غلامرضا عشقی از روستاهای حومه ملایر، جلیل فرج الهی از روستاهای شهرستان کبودراهنگ، سهراب زارعی از شهرستان اسدآباد و نیر محمد زارعی از روستای امامزاده همدان به عنوان کشاورزان نمونه در عرصه کشاورزی حفاظتی تقدیر شد.