سپهرغرب، گروه زیست‌بوم - طاهره ترابی‌مهوش: معاون فنی اداره‌کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان، گفت: در خصوص ارتقاء مناطق حفاظت‌شده خانگرمز و آق‌گل کلیه مجوزها و تأییدیه‌های استانی و سازمانی اخذ و پرونده ارتقا این دو منطقه در صف رسیدگی شورای عالی محیط‌زیست کشور قرار دارد.

محیط‌زیست استان همدان ازجمله مناطق ویژه در کشور به‌شمار می‌آید که توانسته مأمنی برای زندگی و حیات گونه‌های مختلف از حیوانات و گیاهان باشد٬ حیات‌وحشی که امروز 25 گونه جانوری آن در معرض خطر هستند.

استان همدان به‌دلیل مرتفع و کوهستانى بودن از زیستگاه‌هاى انواع حیات‌وحش بزرگ و کوچک محسوب مى‌شود که وحوشى از قبیل کل، بز، قوچ، میش، روباه، راسو، خرس قهوه‌اى، کبک معمولى و انواع دیگر پرندگان را در خود جاى داده است، زیستگاه‌هاى حیات‌وحش استان چه در ارتفاعات و چه در جلگه و حواشى تالاب جزو مناطق حفاظت شده‌اند و شکار در آن‌ها کلاً ممنوع است.

دراین‌بین اگر بخواهیم نمایی از حیات‌وحش استان را ارائه کنیم باید گفت در حال حاضر چهار گونه از دوزیستان٬ 45 گونه از خزندگان٬ 34 گونه از پستانداران٬ 24 گونه از ماهیان و 191 گونه از پرندگان در محیط‌زیست استان همدان مشاهده و ثبت شده است. از این تعداد گونه مشاهده و ثبت‌شده٬ پنج گونه از خزندگان٬ 16 گونه از پرندگان و چهار گونه از پستانداران در معرض خطر قرار دارند که برای حفظ و نگهداری آن‌ها اقدامات لازم انجام شده است.

بااین‌وجود با توجه به ظرفیت موجود در حال حاضر استان همدان از مجموع طبقه‌بندی مناطق چهارگانه با عنوان پارک‌های ملی، آثار طبیعی ملی، پناهگاه حیات‌وحش و منطقه حفاظت‌شده صرفاً دارای مناطق حفاظت شده است؛ بنابراین سال 97 بود که با توجه به ارزش اکولوژیکی و محیط‌زیست غنی و متنوعی که در استان همدان وجود دارد و همچنین با پیگیری‌های مجدانه اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان، موافقت‌نامه‌های دستگاه‌های مرتبط استانی جهت ارتقای سطح و یا معرفی عرصه‌های جدید به دو منطقه تحت مدیریت حفاظت محیط‌زیست اخذ که براین اساس قرار بود منطقه حفاظت‌شده خانگرمز در تویسرکان و نیز تالاب شیرین‌سو در کبودراهنگ به رده بالاتر حفاظتی پناهگاه حیات‌وحش ارتقاء یابند؛ براین اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص روند ارتقاء این دو منطقه با معاون فنی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان گفتگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

  تالاب شیرین سو انسان‌ساز بود و مالکیت آن در ید شرکت آب منطقه‌ای است

مهدی صفی‌خانی با بیان اینکه در خصوص ارتقاء منطقه حفاظت‌شده خانگرمز تقریباً شاهد اتمام فرایند اداری و اخذ مجوزهای لازم هستیم به‌طوری‌که در نوبت رسیدگی در جلسه شورای عالی محیط‌زیست کشور قرار دارد گفت: در خصوص تالاب شیرین‌سو باید بگویم گرچه ما تلاش کردیم که شرایط را به گونه‌ای فراهم کنیم که بتوان این منطقه را به‌عنوان پناهگاه حیات‌وحش معرفی کنیم اما از آنجایی‌که مالکیت این تالاب انسان‌ساز در ید شرکت آب منطقه‌ای است این مهم محقق نشد.

وی با بیان اینکه در پی عدم موفقیت در تغییر مالکیت این تالاب ثبت آن به‌عنوان پناهگاه حیات‌وحش فعلاً منتفی است تشریح کرد: البته تالاب آق‌گل را به‌عنوان جایگزین این منطقه پیگیری کردیم.

معاون فنی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان با بیان اینکه خوشبختانه مجوزهای استانی از دستگاه‌های مرتبط اخذ شده است خاطرنشان کرد: با ارسال پرونده به سازمان در کمیته فنی محیط‌زیست تأییدیه لازم اخذ شده و این منطقه نیز برای ارتقاء منتظر رسیدگی در شورای عالی محیط‌زیست است.

صفی‌خانی در پاسخ به این سؤال که با ارتقاء این مناطق شاهد چه تغییراتی هم در فضای قانونی و هم ضوابط خواهیم بود تصریح کرد: یقیناً شاهد تفاوت آن‌چنانی نخواهیم بود و شاید تنها تفاوت در عرصه رده‌بندی قانونی این مناطق است.

وی با ابراز اینکه به تعبیر بهتر نمی‌توان انتظار داشت که با ارتقاء این مناطق به پناهگاه حیات‌وحش شاهد تفاوت آنچنانی در فضای این مناطق باشیم زیرا خوشبختانه در حال حاضر نیز این مناطق جزو مناطق حفاظت‌شده به‌حساب می‌آیند تصریح کرد: تنها تفاوت این است که تمرکز سازمان و به‌تبع آن این اداره کل در استان در خصوص مناطق حفاظت‌شده بر عرصه و وضعیت وحوش است اما در پناهگاه حیات‌وحش یک مقدار حساسیت و تلاش بیشتر بر روی حیات‌وحش و حفاظت از آن‌ها است.

  گونه شاخص کل و بز موردتوجه ویژه در پناهگاه حیات‌وحش خانگرمز

معاون فنی اداره‌کل حفاظت از محیط‌زیست استان با تأکید براینکه در منطقه حفاظت‌شده خانگرمز ازآنجاکه گونه شاخص کل و بز و یا همان پازن بوده و جمعیت موجود شرایط لازم برای ارتقاء داشته است یقیناً با ارتقاء منطقه به پناهگاه، تمرکز بر حفاظت ازاین‌گونه بیش‌ازپیش خواهد بود ابراز کرد: در خصوص تالاب آق‌گل نمی‌توان یک‌گونه شاخص را مدنظر قرار داد و یقیناً کلیه پرندگان آبزی و کنارآبزی را شامل می‌شود.

  در آینده نه‌چندان دور پناهگاه حیات‌وحش آق‌گل مأمنی برای حفاظت از گونه‌های نوع پرندگان

صفی‌خانی با اشاره به اینکه دراین تالاب به‌واسطه وجود تنوع گونه‌ای پرندگان آبزی و کنار آبزی پیگیر تبدیل آن به پناهگاه حیات‌وحش هستیم اظهار کرد: در خصوص چرایی عدم موفقیت برای ارتقاء تالاب شیرین‌سو باید تأکید کنم مشکلی با شرکت آب منطقه‌ای نداریم بازهم تأکید می‌کنیم این تالاب زیستگاه انسان‌ساز بوده و در مالکیت شرکت آب منطقه‌ای است بنابراین بر اساس قانون امکان تملک آن برای سازمان حفاظت از محیط‌زیست فراهم نبوده و به تعبیر بهتر این سد که برای تأمین آب شرب توسط این شرکت (آب منطقه‌ای) ساخته شده و بعدها با توجه به ظرفیت ایجادشده می‌توان از آن به عنوان تالاب انسان‌ساز یاد کرد.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا با ارتقاء این مناطق به پناهگاه حیات‌وحش به لحاظ اعتباری شاهد تغییر چشم‌گیری خواهیم بود گفت: گرچه شاید برای رفع کمبودها اعتباراتی برای این‌گونه مناطق در نظر بگیرند اما الزاماً این‌گونه نیست.

معاون فنی اداره‌کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان ‌خاطر نشان کرد: البته با امکانات و اعتبارات فعلی با تغییر عنوان به لحاظ فنی در نوع مدیریت این مناطق شاهد تغییر خواهیم بود.

*امکان گردشگر‌پذیر بودن پناهگاه‌های حیات‌وحش طبق ضوابط فراهم است

صفی‌خانی در پاسخ به سؤالی دیگر مبنی براینکه طبق تعریف پناهگاه حیات‌وحش امکان گردشگر‌پذیر بودن این‌گونه مناطق با اعمال ضوابط خاص فراهم است؟ آیا برای دو منطقه‌ای که پیشنهاد ارتقاء آن‌ها در مرحله تصویب قرار گرفته نیز این مهم امکان‌پذیر خواهد بود؟ ابراز کرد: ازآنجایی‌که در اغلب مفاد قانونی و ضوابط آن همواره حیات‌وحش همراه و ملازم مناطق حفاظت‌شده است خوشبختانه درحال حاضر نیز ما دراین گونه مناطق با زون بندی‌های اعمالی و تدوین مطالعه مدیریت این مناطق امکان پذیرایی از گردشگران با در نظر گرفتن ضوابط ویژه امکان‌پذیر است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ گرچه طبق تعاریف قانونی و ضوابط اعمالی مناطق حفاظت‌شده و پناهگاه حیات‌وحش فرق چندانی نداشته‌اند اما ازآنجاکه پناهگاه‌ها حیات‌وحش دارای زیستگاه طبیعی نمونه و شرایط اقلیمی خاص برای جانوران وحشی شاخص بوده و به‌منظور حفظ و یا احیای این زیستگاه‌ها تحت حفاظت قرار می‌گیرند می‌توانند در حفظ و احیای گونه‌های جانوری مؤثر واقع شوند.

از سوی دیگر چنان‌که گفته شد یقیناً ارتقاء عنوان مناطق حفاظت‌شده به پناهگاه حیات‌وحش هرچند اندک به لحاظ اعتباری برای رفع کمبودهای موجود در این‌گونه مناطق مؤثر واقع خواهد شد؛ بنابراین انتظار می‌رود پیگیری‌ها همچنان مجدانه برای این ارتقاء و حتی معرفی دیگر مناطق برای این مهم در دستورکار اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان قرار گیرد تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن شاهد مصوب شدن و ابلاغ عنوان پناهگاه حیات‌وحش برای مناطق عنوان‌شده و دیگر مناطق حفاظت‌شده همچون منطقه حفاظت‌شده لشکر‌در شهرستان ملایر باشیم.