قلم؛ سرچشمه تمدن‏‌های بشری، منشأ پیشرفت علوم، بیداری اندیشه‏‌ها، شکل گرفتن مذاهب و منشأ آگاهی بشر است. به تعبیر بهتر قلم حافظ علوم، پاسدار افکار اندیشمندان، حلقه اتصال فکری علما و پل ارتباطی گذشته و آینده است.دراین‌بین روز قلم در تقویم رسمی ایران روز چهاردهم تیرماه‌ است حال‌آنکه این روز در سال 1381 پس از پیشنهاد انجمن قلم ایران و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به ثبت رسید.

جالب‌تر اینکه اگر به تاریخچه روز قلم در ایران نگاهی بیندازیم مشخص می‌شود که سده‌ها پیش در ایران باستان، تیرگان (سیزدهم تیرماه) یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایران باستان بوده که آیین‌های مخصوصی داشته و یکی از آن‌ها پاسداشت قلم بوده است. یکی از دلایلی که برای این جشن ذکر شده، این است که در این روز، هوشنگ، پادشاه پیشدادی ایران، نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت؛ در آن زمان مردم جشن گرفتند و آن جشن به یاد ارجمندی قلم بر جای ماند.

دلیل دیگری که برای این جشن ثبت شده، این است که به نوشته‌ ابوریحان بیرونی، سیزدهم تیرماه، روز ستاره‌ تیر یا عطارد است و چون عطارد، کاتب ستارگان است، می‌توان سیزدهم تیرماه را روز نویسنده نامید.

جالب‌تر اینکه پس از انقلاب نیز نویسندگان و شاعران سرشناسی چون محمدعلی سپانلو سیزدهم تیرماه را به‌عنوان روز قلم و نویسنده پیشنهاد دادند، تا این‌که چهاردهم تیرماه از جانب انجمن قلم به‌عنوان روز قلم نام‌گذاری شد. بااین‌حال این مناسبت هنوز چندان در میان مردم و حتی اصحاب قلم و اندیشه شناخته‌شده نیست براین اساس با توجه به فرا رسیدن این روز بنا به ضرورت پاسداشت این روز برآن شدیم تا دراین‌باره گفت‌و‌گویی را با استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

علی طاهری با بیان اینکه قلم جایگاه ویژه‌ای نه‌تنها در جامعه بلکه در نظام خلقت دارد گفت: خوشبختانه در اندیشه اسلامی نیز پرداختن به این مقوله از جایگاه رفیعی برخوردار است.

وی افزود: در خصوص این جایگاه رفیع همین بس که نخستین آیه‌ای که بر پیامبر اسلام نازل شده نیز در خصوص پاسداشت قلم و اهالی آن است.

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان با تأکید براینکه تأثیرگذاری قلم صرف امروز نیست که بشر پله‌های دانش را به‌سرعت در حال طی کردن است بلکه این عنصر همواره در جامعه بشری نقش‌آفرینی کرده است، تشریح کرد: آنچه که امروزه بشریت از علم و دانش، فرهنگ، صنعت، هنر، ادبیات و غیره محصول همین جایگاه داراست، تأثیرگذاری آن در زندگی بشر است.

طاهری با اشاره به اینکه قلم حتی به‌عنوان ابزار نیز منجر به وسعت اندیشه بشر و ماندگاری آن شده است، خاطرنشان کرد: فرض کنید اگر قلم نبود و اندیشه بشر ثبت نمی‌شد یقیناً این اندیشه قابل انتقال به نقاط و زمان دیگر بود.

وی ادامه داد: بنابراین امروزه که دانش بشری توسعه یافته و در واقع با انفجار اطلاعات روبه‌رو هستیم و درعین‌حال بخش زیادی از این اطلاعات مشمول دانش بشری است اهمیت قلم و جایگاه آن دوچندان شده است.

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان در پاسخ به این سؤال که در دنیای امروز اقتضائات قلم و اهالی قلم را چه می‌دانید و آیا هر که قلم به دست گرفت را می‌توان اهل قلم قلمداد کرد ابراز کرد: زمانی که شاهد گسترش دانش بشری هستیم طبیعی است که بعضاً سره با ناسره (خالص و ناخالص) درآمیخته شود و در چنین فضای رسالت اهل قلم صحیح و تولیدکننده دانش واقعی بیشتر نمود پیدا می‌کند.

طاهری ادامه داد: امروز با گسترش دانش همه این اطلاعات را نمی‌توان در قلمرو دانش واقعی گنجاند اما اگر اهل قلم این ظرافت را مد نظر قرار دهند که در هر آنچه می‌نگارند با نیازهای روز و بر مبنای یافته‌های علمی و نتایج علمی همخوانی داشته باشد توانسته‌اند به این رسالت بزرگ جامع عمل پوشانده و جامعه را از هرج‌ومرج علمی و آشفتگی اطلاعاتی نجات دهند.

وی با تأکید براینکه امروزه اهل قلم در انتشار یافته‌های خود و نسبت آنچه که از دانش بشری به آن دست یافته‌اند باید دقت بیشتری را به‌کارگیرند، تصریح کرد: این مهم از آنجا نشأت می‌گیرد که با گسترش فضاهای اطلاعاتی شاهد آمیختگی سره از ناسره هستیم.

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان در پاسخ به پرسش دیگری در خصوص تأثیر اهالی قلم و نقش قلم در فضای اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز گفت: پرداختن به این بحث نیازمند مقدمه‌ای مبنی بر شناخت واقعی جایگاه اهل قلم از سوی نهاد اجتماعی و فرهنگی است.

طاهری افزود: در صورتی می‌توان مدعی تأثیرگذاری اهل قلم بر فرهنگ و اجتماع بود که جامعه جایگاه خاصی برای اهالی قلم در این عرصه‌ها قائل باشد.

وی با تأکید براینکه اگر اهل قلم از منزلت و جایگاه اجتماعی و فرهنگی برخوردار باشند شاهد تأثیرگذاری آن در فرهنگ و اجتماع خواهیم بود تشریح کرد: رهاورد این تأثیرگذاری قرار گرفتن دانش بشری در مسیر درست، پویایی فرهنگی و رشد اجتماعی خواهد بود.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه متأسفانه در حال حاضر در شرایطی هستیم که هرچند تلاشی صورت گرفته اما ارتقای جایگاه اهالی قلم در جامعه نیازمند کار فرهنگی است اذعان کرد: در واقع باید جایگاه کرامت انسانی اهالی قلم را به‌عنوان فرهیختگان و دانشمندان گرامی دانست.

طاهری با بیان اینکه اهالی قلم در صورت رسیدن به جایگاه واقعی در عرصه تأثیرگذاری اجتماعی می‌توانند مسئولیت‌پذیری، اخلاق و ارجمندی انسان را که در جامعه امروزی نیاز به این دو مقوله بیش‌ازپیش احساس می‌شود را ترویج دهند تشریح کرد: درواقع اهالی قلم نمی‌توانند جایگاه فرهنگی جامعه را ارتقا دهند.

وی در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر جایگاه اهالی قلم را در جامعه چگونه ارزیابی می‌کنید، ابراز کرد: متأسفانه امروزه سایه ساختار نظام سرمایه‌داری حاکم بر جهان به خاطر تعاملات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، هنری و غیره خواسته و یا ناخواسته در تغییر جایگاه بسیاری از باورها تأثیرگذار بوده است به‌گونه‌ای که ارزش‌های علمی را نیز دچار تحول کرده و به سمت‌وسوی ارزش‌های مادی و اقتصادی سوق داده است.

این استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان با بیان اینکه خوشبختانه منابع غنی فرهنگی در کشور وجود دارد که بتوان بر اساس این مشکلات را مرتفع نمود اذعان کرد: مهم‌ترین سلاح ما فرهنگ غنی دینی حاکم بر جامعه که به دانش و اهالی قلم ارجمندی اعطا می‌کند.

طاهری افزود: انقلاب اسلامی نیز بر مبنای فرهنگ غنی دینی شکل گرفته است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد امروز اهالی قلم واقعی علیرغم تأثیرگذار بودن فعالیتشان در فرهنگ و اجتماع با توجه گسترش فضاهای اطلاعاتی کنار گذاشته شده و اغلب فضاهای اطلاعات در عدم تعریف جایگاه برای این قشر فرهیخته به دست افراد ناآگاه خواسته و یا ناخواسته چرخانده می‌شود که این مهم نتیجه‌ای جز اسارت در دانش غیر واقعی را برای جامعه در پی نخواهد داشت.