کتاب‌فروشان یکی از بخش‌های مهم صنف نشر هستند که در دولت یازدهم و دوازدهم حمایت از آن‌ها به نسبت حمایت از ناشران اندک بود به طوری که دولت از یک‌سو با یارانه‌های بسیار ناچیز طرح‌های فصلی، ادعای حمایت از کتاب‌فروشی‌ها را داشت و از سوی دیگر، با برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب و ارسال پیامک به مشتریان کتاب‌فروشی‌ها از آن‌ها می‌خواست از نمایشگاه مجازی کتاب خرید کنند که این سیاست دوگانه دولت در حمایت از کتاب‌فروشی‌ها موجب شد تا این صنف رفته‌رفته تحلیل رود.
بر این اساس با توجه به اهمیت و جایگاه فرهنگی این قشر در حوزه فرهنگی برآن شدیم تا در خصوص مشکلات این قشر با مسئول کتاب‌فروشی رواق همدان گفت‌‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مسعود صالحی؛ با بیان اینکه نخستین مشکل کتاب‌فروشی‌ها به مسئله مِلک آن‌ها بازمی‌گردد گفت: بدان معنا که یا باید خود مالک باشند یا در صورت مستأجر بودن باید مدت زمان اجاره مغازه طولانی باشد؛ در سایر مشاغل چون درآمد بالایی دارند اجاره‌بها را افزایش می‌دهند اما این مسئله و رویکرد برای کتاب‌فروشی‌ها مقرون به‌صرفه نیست.
   کتاب‌فروشی در محل مخاطب ثابت ایجاد می‌کند
وی با تأکید بر اینکه این امکان برای افزایش اجاره‌بها فراهم نیست پس مجبور به تخلیه ملک می‌شوند گفت: متأسفانه با جابه‌جایی کتاب‌فروشی بخش اعظمی از مشتریان و مخاطبان از دست می‌روند.
وی ابراز کرد: کتاب‌فروشی مانند سایر مشاغل همچون فست‌فود، میوه‌فروشی و غیره نیست، درواقع در یک محل برای خود مخاطب ثابت ایجاد می‌کند که در صورت جابه‌جایی دچار آسیب و مشکل می‌شود.
این کتاب‌فروش همدانی با اشاره به سابقه 15 ساله خود در حوزه کتاب و کتاب‌فروشی، اظهار کرد: مشکل اصلی ما کتاب‌فروش‌ها عدم ثبات ملک است.
صالحی با بیان اینکه مشکل بعدی برگزاری نمایشگاه با 50 درصد تخفیف در نقاط مختلف شهر است گفت: برگزارکنندگان این نمایشگاه‌ها درواقع فرایند غیره رسمی عرضه کتاب را طی می‌کنند بدین معنا که تولیدات ارائه‌شده از قیمت‌گذاری استاندارد تبعیت نمی‌کنند.
   تخفیف سوری در نمایشگاه‌های 50 درصد تخفیف
وی افزود: یعنی اگر یک کتاب در فرایند قیمت‌گذاری استاندارد به مبلغ 50 هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شود در فرایند غیراستاندارد در نمایشگاه‌های 50 درصدی توسط ناشران این مبلغ 90 هزار تومان قید می‌شود پس وقتی چیزی نزدیک به دو برابر قیمت واقعی رو جلد کتاب حک می‌شود با در نظر گرفتن 50 درصد تخفیف باز هم قیمت کتاب 45 هزار تومان است که با در نظر گرفتن این مهم حتی 10 درصد هم از قیمت واقعی تخفیف داده نشده است.
مدیر کتاب‌فروشی رواق با بیان اینکه این نمایشگاه‌ها در واقع به مردم آدرس غلط داده و آن‌ها را فریب می‌دهند، تشریح کرد: از طرفی در این نمایشگا‌ه‌ها کتاب‌های با محتوای مناسب و غنی نیز عرضه نمی‌شود.
صالحی ادامه داد: از طرفی مخاطب غیرحرفه‌ای کتابخوان و یا عموم مردم، وقتی از نمایشگاه خرید می‌کنند از یک طرف چون قیمت‌گذاری غیر استاندارد بوده و از سوی دیگر محتوای بیشتر کتب نامناسب است، در درازمدت آسیب دیده و دیگر به سمت و سوی خرید کتاب سوق پیدا نمی‌کنند.
وی با بیان اینکه یکی دیگر از مشکلات پیش روی کتاب‌فروشی‌ها فروش مستقیم از طریق فضای مجازی توسط ناشران است، گفت: در این فرایند ناشر کتاب را به قیمتی که به فروشگاه‌ها می‌فروشد به مخاطبان عرضه و به نوعی به چرخه توزیع آسیب جدی وارد می‌کند؛ این در حالی است که کتاب‌فروشی‌ها محلی هستند برای تعامل و برقراری ارتباط بین مخاطب و کتاب‌فروش با تجربه که پس از چندین‌سال شناختی از مخاطبان پیدا کرده؛ با مجازی شدن خرید و فروش کتاب دیگر این تعامل از بین رفته و امکان انتخاب بیشتر سلب می‌شود چراکه فرصتی برای تورق کتب در بخش‌های مختلف فراهم نیست و هر ناشر تنها در یک بخش فعالیت کرده و اقدام به تولید و فروش کتاب می‌کند.
وی با بیان اینکه ناشران کتاب را بیشتر با 25 درصد تخفیف به کتاب‌فروشی‌ها می‌فروشد و کتاب‌فروشان نیز با کسر هزینه حمل و نقل و بار و غیره نهایتاً کتاب را با 20 درصد سود به قیمت روی جلد به مخاطب می‌فروشد، تأکید کرد: شاید در عرضه مستقیم در کوتاه‌مدت فروش مستقیم به‌زعم مشتریان نفع بیشتری داشته باشد اما در بلندمدت چنانکه گفته شد به ضرر خود آن‌ها است زیرا با فروش مستقیم پای مخاطبان را از کتاب‌فروشی‌ها که محلی برای تعامل، تبادل نظر و انتخاب کتاب خوب بوده بریده شده و با فروش مستقیم طولی نمی‌کشد که کتاب‌فروشی‌ها در نبود مخاطب دچار بحران اقتصادی شده و بسته می‌شوند.
این فعال فرهنگی افزود: اگر کتاب‌فروشی‌ها مجبور به این کار شوند این سؤال مطرح می‌شود که آیا همه ناشرها می‌توانند همه نیاز مخاطب را به‌صورت یک‌جا تأمین کنند که در پاسخ باید گفت یقیناً اینگونه نیست چراکه بیشتر ناشران تنها در یک بخش اقدام به نشر کتاب می‌کنند در حالی که مخاطب ممکن است در آن واحد در چند موضوع نیازمند خرید کتاب باشد.
   فروش مجازی فرصت انتخاب درست را سلب می‌کند
صالحی با تأکید بر اینکه با فروش مستقیم کتاب از سوی ناشران چرخه عرضه کتاب در کشور دچار لطمه بزرگی خواهد شد تشریح کرد: دود این کار در بلندمدت به چشم مخاطبان خواهد رفت زیرا با جمع شدن کتاب‌فروشی‌ها برای خرید یک کتاب مدت و هزینه زیادی را صرف خواهند کرد تا از طریق کنکاش در چندین سایت بتوانند کتاب مورد نظر خود را پیدا کنند زیرا در فضای مجازی و فروش مستقیم امکان انتخاب از مخاطب بنا به تک‌بعدی بودن فعالیت ناشران سلب می‌شود حال آنکه در فضای کتابخانه برای یک موضوع چندین کتاب از انتشارات مختلف در یک قفسه چیده شده و به مخاطب امکان انتخاب بهترین‌ها داده می‌شود.
   کار ترویج به کتاب‌فروشی‌ها تحمیل شده است
وی با بیان اینکه آسیب بعدی به این موضوع بازمی‌گردد که نهادهای متولی ترویج کتاب‌خوانی به وظایف خود در این عرصه عمل نمی‌کنند، اظهار کرد: در پی عدم اجرای تعهدات در این عرصه از سوی متولیان امر بار آن بر دوش دیگران تحمیل می‌شود که در این بین بخشی از این کار بر دوش کتاب‌فروشان تحمیل می‌شود یعنی یک کتاب‌فروش هم باید کار ترویج انجام داده و هم نسبت به عرضه کتاب اقدام و هم فروشگاه خود را اداره کند؛ انجام این کارها به‌صورت همزمان با دشواری بسیاری همراه است حال آنکه نهادهای دولتی و حاکمیتی از ظرفیت لازم برای کار ترویج مطالعه برخوردار بوده و باید از این توانایی استفاده کنند.
   رغبت مردم به مطالعه بیشتر شده است
مسئول کتاب‌فروشی رواق با بیان اینکه این نهاده باید بتوانند زنجیره نشر، توزیع و عرضه کتاب را که در سطح بین‌الملل تثبیت‌شده است را تقویت کنند، اذعان کرد: بنده قائل به کم شدن رغبت مردم به مطالعه نیستم بلکه به‌نظر می‌رسد در فضای واقعی و حقیقی این رغبت کم وجود ندارد زیرا به‌زعم بنده رغبت مردم به مطالعه طی دو دهه گذشته به‌مراتب بیشتر از سالیان گذشته است و حتی با وجود رشد فضای مجازی و جنس بسترها که فناوری ارائه می‌کند هم نتوانسته نمودار رشد ارتقای فرهنگ مطالعه را در بین مردم کُند کند.
صالحی ادامه داد: حتی در مواردی شاهد کمک این بستر به رشد این حوزه نیز بوده و اگر ما از طریق آمارهای نشر، فروش کتاب و تعداد مراکز عرضه کتاب این موضوع را بررسی کنیم شاهد روند رو به رشد این بخش هستیم اما آنچه مشکل‌ساز شده تورم است که مردم را از خرید کتاب در سبد خانوار بازمی‌دارد.

طاهره ترابی مهوش