شعارهای سال، راهبردهای سیاستی و برنامه‌ای کشور بوده و از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند. هر سال، بر اساس نیازهای کشور، شعاری محور قرار داده می‌شود تا همه نگاه‌ها و اقدامات به آن سو بچرخد. رهبری همواره راهبردهای سال را در قالب شعار سال بیان و مجموعه دولت و ملت از نظر شرعی و میهنی مکلف و موظف به حرکت در چارچوب آن شعار هستند.
شعار سال گذشته تولید، دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین بود که معنا روشن است یعنی در تولید باید به بهره‌وری و سرعت بالا برسیم که در این بین مجموعه قوانین باید بازنگری می‌شد و قوانین دست و پا گیر و بروکراسی تولیدشکن را باید برمی‌داشتیم. در مسیر بهبود نیز، روی دانش‌بنیان‌ها سرمایه‌گذاری و همه حرکت‌ها را از بنیان بر اساس علم، دانش و فنون نوین قرار می‌دادیم و به معنای واقعی مغزها به کار گرفته می‌شدند و اندیشه‌ها در چارچوب یک حرکت مشخص رو به جلو قرار می‌گرفتند.
بر این اساس با توجه به آنچه گفته شد برآن شدیم تا گفت‌‌وگویی را با پژوهشگر حوزه فناوری توسعه بازار ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
علی پاشایی‌بیدار با بیان اینکه در پی نامگذاری سال گذشته، فعالیت‌های دانش‌بنیانی آغاز شد که دستگاه‌های اجرایی را بیشتر معطوف به فعالیت‌ها و تولیدات این شرکت‌ها کرد، گفت: در اواخر اردیبهشت ماه سال گذشته نیز شاهد مصوب شدن قانون جهش اقتصاد دانش‌بنیان بودیم.
وی ادامه داد: پس از آن نیز آیین‌نامه‌های این قانون نگارش شد که مجموعاً از 11 آیین نامه اجرایی 10 مورد آن در مجموعه هیئت وزیران مصوب شد و تنها یکی از آن‌ها باقی مانده است.
وی با اشاره به اینکه آیین‌نامه اجرایی بند ب ماده 6 قانون جهش تولیدات دانش‌بنیان، هنوز در هیئت وزیران مصوب نشده حال آنکه در نص صریح قانون تصریح شده که حداکثر ظرف سه ماه باید این قوانین مصوبه لازم را دریافت کنند افزود: مسائلی همچون فضای استقرار این شرکت‌ها مطرح است که همواره به‌عنوان یکی از مشکلات این واحدها مورد توجه قرار دارد.
این کارشناس حوزه فعالیت‌های دانش‌بنیانی با بیان اینکه در حال حاضر هزینه اجاره مکان به‌ویژه در کلان‌شهرها یکی از مسائلی است که در مسیر فعالیت دانش‌بنیان‌ها مزاحمت ایجاد کرده، خاطرنشان کرد: با توجه به آنچه گفته شد، در سیر قانونی موضوع، عملکرد قابل قبولی را شاهد بوده‌ایم که البته بخشی از آن در سال 1400 رقم خورده بود.
پاشایی‌بیدار ابراز کرد: در سیر اجرایی حمایت از تولیدات دانش‌بنیان نیز همانطور که پیشتر عنوان شد توجه دستگاه‌ها بیشتر معطوف این بخش از اقتصاد شد، اگر از من بپرسند که اقتصاد ایران دانش‌بنیان هست یا خیر؟ بنده صراحتاً عنوان می‌کنم خیر؛ اگر بپرسند آیا اقتصاد دانش‌بنیان در ایران شکل گرفته؟ عنوان می‌کنم که پایه‌های آن گذاشته شده اما همچنان این پایه‌ها لرزان هستند.
وی تشریح کرد: هنوز ماهیت و کلیت اقتصاد ایران بر پایه دلالی است پس تا زمانی که قانون مالیات بر عایدی سرمایه تثیبت نشده و دلالی و سوداگری مشمول مالیات‌های سنگین نشوند همچنان پیش رفتن به سمت اقتصاد تولیدمحور که بخشی از آن شامل تولیدات دانش‌بنیان می‌شود توجیه واقع‌گرایانه‌ای پیدا نمی‌کند.
این پژوهشگر ادامه داد: با این رویکرد ممکن است ما همچنان دم از برگزاری همایش و سمینار در حوزه حمایت از دانش‌بنیان‌ها بزنیم اما نتیجه خاصی عاید کشور نخواهد شد زیرا در کشور ما در بدو امر ایجاد شرکت به‌ویژه شرکت دانش‌بنیان خود مصیبت و مکافاتی عظماست حال آنکه این دردسرها در بخش دلالی و سوداگری وجود ندارد.
پاشایی‌بیدار با بیان اینکه خوشبختانه اتفاقات خوبی در حوزه بیمه اجتماعی شرکت‌های دانش‌بنیان (حق و قراردادها بیمه) رخ داده تصریح کرد: سازمان بازرسی کل کشور در این وادی ورود و اشکالات موجود را تا حدودی مرتفع کرد.
وی با اشاره به اینکه در خصوص مالیات‌ها نیز قانون جدید جهش تولید دانش‌بنیان‌ها یک‌سری قواعد جدید برای شرکت‌ها و واحدهای صنعتی مصوب کرد که می‌توان آن‌ها را راهگشا تلقی کرد گفت: در این زمینه همچنان باید کارهای بزرگی انجام داد چراکه ما در خصوص شرکت‌های دانش‌بنیان با دو نوع شرکت مواجهیم؛ نوع یک دارای سطح فناوری بالایی بوده و مالیات نمی‌دهند و نوع دو که علیرغم دانش‌بنیان بودن، مالیات پرداخت می‌کنند، حال آنکه تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان نوع یک کمتر از هزار شرکت است که به نسبت وجود هفت هزار شرکت نوع دو، رقم ناچیزی است.
وی با بیان اینکه نکته اصلی در تحقق تولید دانش‌بنیان و در پی آن تبدیل اقتصاد به دانش‌بنیان راهبری تولید دانش‌بنیان است، افزود: بدان معنا که بتوانیم به تولید جهت بدهیم که این امر جزء وظایف شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان است که بر اساس ماده هشت قانون جهش تولیدات دانش‌بنیان شکل گرفته است.
کارشناس حوزه فناوری اندیشکده سیاست‌گذاری اقتصاد و پیشرفت ماهد با اشاره به اینکه این شورا باید پایه‌های لزران اقتصاد دانش‌بنیان را در کشور تثیبت کند، ابراز کرد: به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین موضوع در اقتصاد دانش‌بنیان، بازارسازی است که می‌بایست توسط دولت به‌عنوان رئیس شورای راهبری فناوری‌ها و تولیدات دانش‌بنیان انجام شود.
پاشایی‌بیدار با بیان اینکه باید در این شورا که علاوه بر رئیس جمهور چهار نفر از نمایندگان مجلس و تعدادی از وزرا حضور دارند تصمیم‌سازی لازم صورت پذیرد که بازسازی جدی برای شرکت‌های دانش‌بنیان انجام شود، افزود: دولت باید نیازمندی‌های خود را از طریق بازار تولیدات دانش‌بنیان تأمین کند.
وی ادامه داد: درواقع دولت باید نیازهای خود را احصاء و نسبت به توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید محصولات شناخت پیدا کند و در نهایت پلی در بین آن‌ها ایجاد کند که در دنیای امروز کارگزاران فناوری همین کار را انجام می‌دهند.
این پژوهشگر فناوری با تأکید بر اینکه این بازارسازی از سوی دولت با توجه به ظرفیت قانونی قابل اجرا است، گفت: در حال حاضر بزرگ‌ترین مصرف‌کننده در بازار ایران، دولت است به طوری که شرکت‌های دولتی که بیش از 50 درصد سهام آن‌ها در دست دولت است یک سوم تولید ناخالص ایران را شامل می‌شوند.
پاشایی‌بیدار ادامه داد: حال در نظر بگیرید که این عدد و رقم جدا از بودجه عمومی دولت است یعنی آنچه گفته شد تنها بودجه شرکت‌های دولتی بود، در حالی که سال گذشته بودجه عمومی کشور بالغ بر دو هزار و 230 همت بود که معادل دو هزار و 230 میلیارد تومان است.
وی با بیان اینکه امسال این عدد به سه هزار همت رسیده عنوان کرد: ما در سال 1401 بیش از 20 هزار میلیارد تومان بودجه پژوهش و فناوری داشتیم که برای وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی در نظر گرفته شده بود پس با توجه به آنچه گفته شد دولت اگر بخواهد، می‌تواند بازارسازی لازم را انجام دهد، حال آنکه این ظرفیت جدا از نهادهای عمومی همچون ستاد فرمان امام (ره) و بنیاد مستضعفان است که در صورت داشتن برنامه ظرفیت بزرگی در بخش استفاده از تولیدات دانش‌بنیان به حساب می‌آیند.
وی ادامه داد: دولت باید این ظرفیت‌ها را پای کار آورده و به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده اقتصادی ایران در این زمینه از ظرفیت تولیدات دانش‌بنیان استفاده کند.
این پژوهشگر فناوری با اشاره به اینکه بدون داشتن برنامه، برگزاری همایش و جلساتِ بدون خروجی فایده‌ای نخواهد داشت، ابراز کرد: متأسفانه در حال حاضر ما با برخی از دستگاه‌هایی مواجهیم که سالانه هزاران میلیارد تومان درآمد دارند اما وقتی حجم قراردادهای منعقدشده این دستگاه را با شرکت‌های دانش‌بنیان بررسی می‌کنیم عدد و رقم موجود آنقدر ناچیز است که اصلاً قابل بیان نیست.
پاشایی‌بیدار تأکید کرد: متأسفانه از پایش و رصد داده‌ای قراردادهای دانش‌بنیان با دستگاه‌های دولتی نیز اطلاعات دقیقی در دسترس نیست.

طاهره ترابی مهوش