افزایش روزافزون جمعیت شهرها و عرضه وسایل نقلیه موتوری و درنتیجه کاهش ظرفیت راه‌ها، مسائل و مشکلات عمده‌ای را در نظام حمل‌ونقل و ترافیک به‌وجود آورده است. حمل‌ونقل یکی از حوزه‌های مورد مطالعه در برنامه‌ریزی شهری است که برنامه‌ریزان شهری از دیدگاه‌های مختلفی ازجمله دیدگاه اقتصادی این مسائل و مشکلات را مورد بررسی قرار می‌دهند؛ حمل‌ونقل درون‌شهری بخشی از تسهیلات شهری به‌شمار می‌رود که از دو بخش حمل‌ونقل عمومی و حمل‌ونقل شخصی تشکیل شده است

متأسفانه امروز حجم زیادی از رفت‌وآمدها در سطح شهر و کشور با استفاده از وسایل حمل‌ونقل انجام می‌شود که در شهرهای بزرگ، بیشتر است. همه افرادی که به شغل و کاری مشغول هستند، محصلین و دانش‌آموزان و غیره، همه و همه درحال رفت‌وآمد هستند و اغلب از یک وسیله شخصی و یا عمومی برای رسیدن به مقصد استفاده می‌کنند.

یکی از دغدغه‌های مهم شهرهای بزرگ، حجم بالای ترافیک است؛ خیابان‌ها و بزرگراه‌ها اغلب در ساعات مشخصی بیش از دیگر ساعات در طول روز، با حجم بالایی از خودروها مواجه می‌شوند. حال آنکه استفاده از حمل‌ونقل عمومی ایمنی بیشتری را نسبت به خودروهای شخصی خصوصاً در هنگام سفر، برای مسافران ایجاد خواهد کرد.

دراین‌بین در همدان نیز با افزایش روزافزون جمعیت و درنتیجه بالا رفتن تقاضای حمل‌ونقل، اهمیت طراحی مناسب شبکه‌های حمل‌ونقل بیش‌ازپیش نمایان شده است؛ درواقع حمل‌ونقل عمومی ازجمله اجزای مهم و تفکیک‌ناپذیر حمل‌ونقل شهری محسوب می‌شود، بنابراین طراحی مناسب یک سیستم حمل‌ونقل عمومی کارآ، به‌خصوص در این شهر، امری ضروری است. این درحالی بوده که هرسال سرمایه‌های زیادی بیهوده از بین می‌رود، تنها به این دلیل که برخی از مدیران به‌جای آنکه مشکلات را روایت کنند و انتخاب راهکار و روش درمان را به کارشناسان بسپارند، خود سفارش راه حل می‌دهند.

به‌طوری که بارها شاهد بوده‌ایم که در برخی از کلان‌شهرها، مدیران گفته‌اند که ما برای حرکت خودروها کمبود شبکه معابر داریم، یعنی خود تشخیص کمبود را داده و نوع درمان و راهکارها را هم سفارش می‌دهند! غافل از آنکه این تشخیص نادرست، گسترش روزافزون شبکه معابر، افزایش تعداد خودروهای شخصی، آلودگی بیشتر هوا، کورتر شدن گره ترافیک و دیگر معضلات را به دنبال دارد.

درواقع در شهری همچون همدان نیز مباحث مرتبط با حوزه حمل‌ونقل و ترافیک مانند بیماری می‌ماند که برای درمان آن‌ها کارشناسان و متخصصان این حوزه باید با بررسی وضعیت شهر، راهکاری را تجویز کنند؛ اما طی سال‌های اخیر گویی هیچ راهکار قابل اجرایی از سوی مدیران مرتبط برای وضعیت اسف‌بار ترافیکی همدان در دستور کار قرار نگرفته و درعین‌حال در مقابل طرح‌هایی همچون ایجاد تراموا نیز که از سوی نماینده مردم همدان به‌عنوان یک طرح مصوب با اعتبار دولتی مطرح شده، موضع‌گیری می‌شود. این درحالی است که از ابتدای دهه 90 طرح ایجاد قطار شهری (تراموا) برای این شهر بزرگ مطرح شده و ضرورت طراحی این نوع قطار شهری و مکان اجرای آن طی این سال‌ها، جایگاه بحث و تبادل نظرهایی بوده است. بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع و چرایی عدم تعیین تکلیف پروژه قطار شهری همدان، بر آن شدیم تا با مهدی حیدری، رئیس کمیسیون عمرانی و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر همدان گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

رئیس کمیسیون عمرانی و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه درخصوص تعیین سرنوشت و مدل سیستم حمل‌ونقل عمومی یک شهر مراجعی که باید تعیین تکلیف کنند مشخص هستند، گفت: آنچه حائز اهمیت است اینکه در قانون مرتبط با سامانه‌های حمل‌ونقلی به‌صراحت آمده که شهرهای دارای جمعیت بالای یک میلیون نفر، می‌توانند مطالعات امکان‌سنجی سیستم ریلی شهری را آغاز کنند.

مهدی حیدری با تأکید بر اینکه در گام دوم مبنایی که تعیین می‌کند یک شهر مدل سیستم حمل‌ونقلی انبوه‌بر آن تراموا، مونوریل، قطار شهری، ال‌آرتی، بی‌آرتی و حتی اتوبوس باشد مطالعات جامع ترافیک و حمل‌ونقل آن شهر است، خاطر نشان کرد: درواقع در این مطالعات نیازهای شهر در افقی 10 ساله شناسایی می‌شود و براساس آن برنامه‌ریزی لازم صورت می‌پذیرد.

وی اظهار کرد: تأیید اینکه یک شهر بتواند برای حمل‌ونقل درون‌شهری از سیستم ریلی استفاده کند، با شورای عالی ترافیک کشور است که در زیرمجموعه وزارت کشور قرار دارد؛ این درحالی است که شورای عالی ترافیک کشور نیز قطار شهری اعم ازمونوریل، تراموا و مترو برای یک شهر را وقتی تأیید می‌کند که در مطالعات جامع ترافیکی انجام‌شده در آن شهر به این نتیجه رسیده باشند که «شهر نیازمند سیستم ریلی جهت حمل‌ونقل درون‌شهری است».

حیدری ادامه داد: نکته حائز اهمیت اینکه سیستم ریلی نیز خود پیش‌نیازهایی دارد؛ یعنی در شهری که هنوز پله اول حمل‌ونقل یعنی بی‌آرتی اجرا نشده، با فرض بر اینکه جمعیت بالای یک میلیون نفر را نیز دارا است و حتی اگر مطالعات نیز این نیاز را مشخص کرده باشد، چطور مدعی است که می‌خواهد سیستم ریلی را در شهر راه‌اندازی کند؟ زیرا باید بی‌آرتی به‌عنوان پله نخست انجام و اشباع شده باشد تا مراحل بعدی مورد توجه قرار گیرد.

این عضو شورای اسلامی شهر همدان گفت: بودجه قطار شهری هفت هزار میلیارد تومان بر مبنای قیمت دلار دو سال پیش معادل حدود سه تا چهار برابر بودجه فعلی شهرداری همدان است! حال آنکه طبق قانون 50 درصد از این هزینه توسط دولت و مابقی نیز با مشارکت دولت و شهرداری تأمین می‌شود؛ بنابراین ما معتقدیم اگر واقعاً پولی برای این طرح از اعتبارات دولتی فراهم است، به‌جای زخمی کردن شهر و ایجاد ترافیک‌های جدید، ابتدا تجهیزات آن تأمین شود و بعد شهرداری عملیات عمرانی را آغاز کند.

حیدری با اشاره به معضلات تأمین بودجه پروژه قطار شهری همدان، اظهار کرد: طرح قطار شهری که در اذهان عمومی شکل گرفته، پُرهزینه است و مشکلات این کلان‌پروژه ازجمله تأمین اعتبار آن، باید رفع شود.

وی درخصوص مطالعات انجام‌شده اظهار کرد: محورها و مسیر جانمایی‌شده در این طرح نیاز به بازنگری اساسی دارد؛ زیرا از میدان بیمه آغاز شده و با گذشت از پیاده‌راه‌ها، در کنار خودروهای به طول 28 متر، بعد از دور زدن از میدان، در انتها به همگتانه می‌رسد. حال آنکه ما در هگمتانه به‌دلیل پرونده ثبت جهانی، آسفالت موجود را نیز جمع کردیم.

رئیس کمیسیون عمرانی و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر همدان با تأکید بر اینکه علاوه‌بر ناهمخوانی ترافیکی محورهای تعریف‌شده در این مطالعه یقیناً ما در ابتدا و انتهای محور نیازمند پایانه هستیم، ابراز کرد: این مهم نیازمند تملک حداقل دو هکتار زمین در مبدأ و مقصد است؛ بنابراین درنظر بگیرید تملک یک هکتار زمین در میدان بیمه همدان امروز، چقدر بودجه نیاز دارد؟

عضو شورای اسلامی شهر همدان با بیان اینکه قطار شهری نباید به آثار تاریخی و گردشگری آسیب برساند، گفت: مسئله این است که شورای عالی ترافیک کشور زیر بار موافقت با اجرای این طرح در همدان نمی‌رود، زیرا به‌لحاظ مالی تأمین این حجم از اعتبار با دشواری همراه است.

وی ادامه داد: درنظر بگیرید که در سفر ریاست جمهوری 100 میلیارد تومان برای قطار شهری همدان تخصیص داده شده است که با این مبلغ، 70 سال طول می‌کشد تا پروژه محقق شود.

نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی نیز با بیان اینکه طرح قطار شهری در شورای عالی ترافیک کشور با امضای وزیر مصوبه لازم را از سه سال پیش دریافت کرده‌ است، گفت: گیر اجرای شدن این طرح در شورای اسلامی شهر همدان است.

حمیدرضا حاجی‌بابایی با تأکید بر اینکه اصلاً چرا باید ما در قالب شورا و شهرداری درخصوص موافقت یا مخالفت شورای عالی ترافیک نظر بدهیم؟ اظهار کرد: مسئله این است که درحال حاضر شورای اسلامی شهر باید این طرح را از طریق مطالعات در قالب نظر کارشناسی انجام شده و یا انجام مطالعه جدید مصوب کرده و بعد پیگیری تحقق آن از طریق وزارت کشور باشد و درنهایت اگر آن‌ها موافقت نکردند، از منِ نماینده بخواهند که پیگیر تحقق این پروژه در سطح وزارت باشم.

وی در واکنش به این مسئله که شورانشینان عنوان می‌کنند که برای همدان باید بی‌آرتی مستقر کنیم، گفت: امروز نباید به دنبال اجرای بی‌آرتی بود، زیرا این مهم یعنی پسرفت به 30 تا 50 سال قبل؛ چراکه امروز با عرض معذرت در دورافتاده‌ترین روستاها (منظور شهرهای کوچک) نیز بی‌آرتی وجود دارد.

وی با تأکید بر اینکه در طرح مذکور به دنبال اجرای قطار شهری از نوع سبک پیشرفته در رینگ دوم شهر هستیم، اذعان کرد: ما نیازی به بی‌آرتی نداریم و اصلاً خیابان‌های اصلی شهر نباید زیر بار بی‌آرتی بروند؛ بلکه ما در رینگ دوم باید قطار شهری داشته باشیم که از میدان سپاه تا پلیس راه همدان و سپس میدان کربلا تا پلیس راه کرمانشاه و از آنجا تا باغ بهشت را طی کند.

حاجی‌بابایی افزود: علاوه‌بر این ما یک سرمایه‌گذار نیز پای کار آورده‌ایم و قرار است طی روزهای آتی در حضور استاندار جلسه‌ای با شهردار و شورا برگزار کنیم.

نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس با اشاره به اینکه در اجرای چنین طرح‌هایی دولت بخش اعظمی از اعتبار را از محل تهاتر نفت خود پرداخت می‌کند، اظهار کرد: اصلاً نیاز نیست مدیریت شهری یک ریال برای انجام این طرح هزینه کند و تنها انجام مطالعات و مصوبه کردن آن، وظیفه‌ای است که برعهده دارد.

وی با اشاره به اینکه من تعهد می‌کنم که مدیریت شهری برای اجرای این پروژه ریالی هزینه نکند، تشریح کرد: بازهم تأکید می‌کنم اجرای بی‌آرتی بازگرداندن همدان به 30 سال قبل است.

وی تأکید کرد: اجرای قطار شهری در رینگ دوم شهر، 70 درصد مشکل ترافیک شهر همدان را حل خواهد کرد.