درحالی که شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران همواره اعلام می‌کند بلیت قطار به‌دلیل افزایش تقاضا در برخی از مسیرها کمیاب شده است، اما شاهد آن هستیم که برخی از آژانس‌های مسافرتی بلیت‌ها را از پیش اجاره کرده و در قالب تور و پکیج، با قیمتی بالاتر عرضه می‌کنند.

همان‌طور که می‌دانید، کارگزاران ریلی متعددی در کشور وجود دارند که هرازگاهی بلیت قطار خود را در یک بازه زمانی خاص پیش‌فروش می‌کنند؛ این کار که معمولاً در زمان اوج سفر رخ می‌دهد، به کارگزاران کمک می‌کند تا وضعیت تقاضا و عرضه خود را به هم نزدیک کنند.

از سوی دیگر در برخی از محورهای پُرتردد نظیر مسیر‌های منتهی به مشهد، بلیت قطار رجا و قطارهای درجه یک، زودتر به اتمام می‌رسند؛ بنابراین مسافرانی که تصمیم دارند در ایامی نظیر تعطیلات نوروز و یا تعطیلات تابستان و ایام خاص مناسبتی به این شهرها سفر کنند، درصورت نخریدن بلیت پیش‌فروش قطار، ممکن است نتوانند بلیت مناسبی را خریداری کنند؛ برای مثال تجربه  سال های قبل نشان داده است که با  نزدیک شدن به  پایان ماه صفر، فوج فوج زائران مضجع شریف علی ابن موسی‌الرضا (ع) راهی مشهد مقدس امام مهربان می شوند و  تقاضا برای ناوگان ریلی که یکی از  پُراستقبال‌ترین راه ها برای رسیدن به مشهد است، افزایش پیدا می کند، اما مسئله وقتی بغرنج‌ می‌شود که در شهری همچون همدان، پیدا کردن و رزرو بلیت پیش‌فروش از سایت‌های تعریف‌شده در این ایام، حکم طلا پیدا می‌کند! به‌طوری که اغلب مسافران همدانی به معنای واقعی سهمی از خرید بلیت‌ها از طریق رزرو آنلاین ندارند.

وقتی با برخی از متقاضیان پیش‌فروش بلیت قطار همدان- مشهد هم‌کلام می‌شویم، تازه می‌فهمیم شرایط تا چه حد اسف‌بار است؛ نکته مهم در ماجرای خریدوفروش بلیت‌های این مسیر آن است که سامانه‌های این شرکت‌های ریلی فقط در مدت کوتاهی بلیت‌فروشی دارند و درعین‌حال با وجود اعلام عمومی، ساعت واقعی آغاز و پایان فروش بلیت هم مشخص نیست و متقاضیان باید به‌صورت مداوم سایت‌ها را چک کنند تا شاید گزینه خرید بلیت باز شود! این رویکرد، شرایط را برای ایجاد بازار سیاه بلیت در آژانس‌های مسافرتی فراهم می‌کند و شنیده‌ها حاکی از آن است که بخشی از بلیت‌ها توسط شرکت‌های مسافرتی به‌صورت یکجا خریداری شده و سپس تنها در قالب تور و پکیج همراه با هتل چند میلیون تومانی، به فروش می‌رسد و مسافران نمی‌توانند بلیت با قیمت مناسب به‌ویژه برای مشهد پیدا کنند.

از طرفی گفته می‌شود بخشی از بلیت‌ها‌ی این مسیر نیز توسط یکی از شرکت‌های ریلی در تهران فروخته شده! در واقعیت امر از بلیت‌های پیش‌فروش‌شده سهمی برای خرید آزاد مردم باقی نمی‌ماند؛ بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا گفت‌وگوهایی را با علی مرادی‌پور مدیر آژانس مسافرتی گشت‌سیر و نیز مرتضی خاکسار کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری و نیز مدرس دانشگاه درخصوص ابهامات ایجادشده ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مدیر آژانس مسافرتی گشت‌سیر که دارای سابقه 30 ساله فعالیت در این بخش است، با بیان اینکه ظرفیت بلیت راه‌آهن همدان- مشهد مشخص بوده به‌طوری که روزانه چیزی بالغ‌بر 400 مسافر در این مسیر جابه‌جابه ‌می‌شوند، گفت: دو شرکت مسافربری ریلی یعنی رجا و سفیر به‌صورت یک‌روز در میان در این مسیر خدمات‌رسانی می‌کنند.

علی مرادی‌پور افزود: مسئله این است که شرکت ریلی سفیر بخشی از فروش بلیت خود را از طریق دفاتر مسافرتی در تهران از مسیر تهران- مشهد انجام می‌دهد؛ به‌طوری که در بسیاری موارد شاهد آن هستیم که مسیر همدان- تهران خالی، اما از تهران به مشهد پُر است.

وی با تأکید بر اینکه در روزهایی هم که شرکت رجا مسئولیت انتقال مسافر را برعهده دارد بخشی از بلیت‌ها توسط تعدادی شرکت که همدانی نیستند به‌صورت گارانتی خریداری می‌شود، اذعان کرد: درواقع تعدادی از بلیت‌ها را به‌صورت سالانه اجاره کرده‌اند!

این آژانس‌دار باسابقه همدانی ادامه داد: با این تفاسیر با توجه به استقبال بالا، تعداد اندک بلیت باقی‌مانده طی روز پیش‌فروش در کوتاه‌ترین زمان به فروش می‌رسد.

مرادی‌پور با تأکید بر اینکه مسئله سهمیه بلیت‌های اجاره‌شده توسط آژانس‌های مسافرتی غیر همدانی که آن‌ها را گارانتی کرده‌اند و به همراه رزرو هتل می‌فروشند امری غیر عادی نیست زیرا فروش بلیت با توجه به حذف تخفیفات در اجاره دادن به این آژانس‌ها وقتی صرفه اقتصادی پیدا می‌کند که همراه رزرو هتل باشد، ابراز کرد: درواقع راهکار این است که در زمان اوج تقاضای سفر، تعداد سفر را افزایش دهند و ظرفیت را بالا ببرند که البته با توجه به تقاضای سفر از تمامی مسیرهای منتهی به مشهد، یقیناً این افزایش ظرفیت نیاز به زمان‌بندی و برنامه‌ریزی اصولی دارد.

در ادامه کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری نیز با بیان اینکه اگر کارگروه‌های گردشگری استان به شکل صحیح و منطقی برگزار شوند یکی از ابزارهای اجرایی‌ هستند که سازمان‌ها ذی‌ربط مرتبط با حمل‌ونقل و به‌ویژه شرکت‌های ریلی می‌بایست درخصوص مباحث این‌چنینی در آن پاسخگو باشند، گفت: در شهری همچون همدان از گردشگری مذهبی استقبال خوب و زیرساختی با استفاده از منابع و امکانات این شهر ایجاد شده، اما برای مثال 70 درصد ظرفیت آن توسط سایر شهرها مورد استفاده قرار می‌گیرد که قابل قبول‌ و منطقی نیست.

مرتضی خاکسار با تأکید بر اینکه باید کارگروه‌های گردشگری مرکب از استاندار، فرماندار، نماینده میراث فرهنگی، اعضای شورای برنامه‌ریزی و دیگر متولیان ساحت‌های گردشگری و سهمیه هر بخش را مشخص کنند، اظهار کرد: اینکه شرکت‌هایی همچون رجا و سفیر و یا هر شرکت حوزه حمل‌ونقل به‌صورت خودسرانه و با رانت رایزنی‌های که در تهران و مرکز دارند این‌چنین عمل کنند، درست نیست.

وی ادامه داد: مسئله این است که وقتی می‌توان برای تکمیل ظرفیت فروش بلیت از سوی دیگر شهرها اقدام کرد که در شهر همدان تقاضا برای خرید بلیت کم باشد.

نویسنده کتاب «گردشگری ایران و ترکیه در مسیر ابریشم» با تأکید بر اینکه آمار تقاضای سفر زیارتی در همدان از طریق آژانس‌های مسافرتی، میزان مراجعات حضوری مردم، آمار موجود در سازمان حج و زیارت استان، سازمان تبلیغات اسلامی و نیز سازمان میراث فرهنگی قابل احصا است، ابراز کرد: وقتی خط ریلی همدان- مشهد ایجاد می‌شود، برای این است که متناسب با تقاضای سفر شهروندان این شهر بتوانند به سهولت و آرامش بلیت تهیه کنند؛ بنابراین اینکه تهیه بلیت به‌دلیل فروش آن در مرکز و توسط شرکت‌های حمل‌ونقلی برای اهالی این شهر فراهم نباشد، امری غیر قانونی است.

خاکسار با تأکید بر اینکه باید این موضوع در شورای برنامه‌ریزی استان به‌عنوان یک چالش مورد بررسی قرار گرفته و از وزارت راه از طریق نماینده مردم در مجلس و حتی در صحن علنی مورد پیگیری قرار گیرد، اذعان کرد: این نیاز باید در قالب منشور نیازهای اجتماعی از سوی مدیران استانی و حتی شورای اسلامی شهر و نیز سایر دستگاه‌های مرتبط در مقام مطالبه عمومی مطرح شود.

وی با تأکید بر اینکه اگر معضلات زیرساختی خود را در قسمت‌های اسکان، ترانسفر و حمل‌ونقل برطرف نکنیم نمی‌توانیم پاسخگویی مناسبی به متقاضیان بخش‌های مختلف گردشگری داشته باشیم، گفت: در بستر توسعه است که می‌توانیم به ضعف‌های خودمان واقف بشویم؛ به نظرم این اتفاق در گرو همکاری وزارت گردشگری با کارشناسان فعال این حوزه است که چالش‌ها را در این صنعت می‌شناسند و برای بهبود شرایط برنامه‌ریزی داشته و می‌توانند به ارتقای استانداردهای این بخش کمک کنند.

خاکسار تأکید کرد: گروه‌های کارشناسی و تخصصی استانی می‌بایست مطابق آمارها برنامه‌ریزی و براساس میزان گردشگر و تقاضا، زیرساخت‌های لازم را ایجاد کنند.

مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، سال‌های زیادی است که سوددِه شدن اقتصاد مسافری با هدف جذب سرمایه‌گذار از سوی راه‌آهن دنبال می‌شود تا ناوگان مسافری افزایش یابد و مشکل کمبود بلیت برای مسافرت با قطار حل شود؛ بااین‌حال متأسفانه برخی اعمال غیر قانونی از سوی شرکت‌های سرمایه‌گذار در عرصه حمل‌ونقل ریلی و فروش بلیت از سوی آن‌ها، تعداد واگن‌های مسافری در دسترس را کاهش داده و روی دسترسی کافی به بلیت قطار تأثیر منفی گذاشته است، به‌طوری که امروز دسترسی همدانی‌ها به بلیت قطار همدان– مشهد به امری صعب و دشوار بدل شده است.