جشنواره قصهگویی 1404؛ بستر پرورش خلاقیت، مهارتهای اجتماعی و هویت فرهنگی نوجوانان
قصهگویی، هنری کهن و در عین حال زنده و پویا است که پلی میان نسلها، فرهنگها و تجربههای انسانی ایجاد میکند. از کودکی تا نوجوانی، قصهها بهعنوان ابزاری برای پرورش خلاقیت، تقویت مهارتهای اجتماعی و بیانی، و انتقال ارزشها و هویت فرهنگی عمل میکنند. جشنوارههای قصهگویی، مانند جشنواره 1404، نهتنها فضایی برای نمایش تواناییهای روایتگری نوجوانان هستند، بلکه بستری آموزشی و تربیتی فراهم میآورند که میتواند مهارتهای فردی، اجتماعی و فرهنگی نسل جوان را تقویت و تجربهای نزدیک به «مدرسه زندگی» برای آنان ایجاد کند.
در این میان، روانشناس و نویسنده، داور و برگزیده جایزه ادبی جلالآلاحمد و قلم زرین، با سالها تجربه در حوزه ادبیات، آموزش و روانشناسی نوجوانان، نگاه تحلیلی و کارشناسی خود را نسبت به این رویداد ارائه میدهد. او با بررسی ابعاد مختلف جشنواره قصهگویی، از نقاط قوت و فرصتها گرفته تا چالشها و کاستیها، نقش قصهگویی در پرورش خلاقیت، اعتمادبهنفس، مهارتهای اجتماعی و هویت فرهنگی نوجوانان را برجسته میکند و راهکارهایی برای جذاب و اثرگذار نگه داشتن این هنر در عصر دیجیتال ارائه میدهد.
سید میثم موسویان در ابتدای سخنان خود جشنواره قصهگویی 1404 را بستری چندبعدی برای پرورش نسل جوان دانست و تأکید کرد: قصهگویی نهتنها یک هنر سنتی، بلکه ابزاری آموزشی و روانشناختی برای رشد همهجانبه کودکان و نوجوانان است.
وی با اشاره به نتایج پژوهشها و تجربههای آموزشی صورت گرفته گفت: تأثیرات این گونه جشنوارهها را میتوان در چند محور اصلی بررسی کرد.
این نویسنده مطرح توضیح داد: قصهگویی باعث رشد خلاقیت و تفکر واگرا میشود و کودکان را تشویق میکند تا فراتر از قالبهای کلیشهای فکر کنند و پایانها و مسیرهای متفاوتی برای داستان بسازند.
موسویان افزود: فعالیتهای روایی، قدرت تصویرسازی ذهنی، خیالپردازی و حل مسئله خلاقانه را تقویت میکنند و نقش مهمی در پرورش ذهن نوجوانان دارند.
او همچنین بر تقویت مهارتهای بیانی و اجتماعی از طریق قصهگویی تأکید کرد و گفت: حضور روی صحنه و روایت داستان، موجب افزایش اعتمادبهنفس، مهارت سخنوری و توانایی برقراری ارتباط مؤثر میشود.
وی بیان کرد: قصهگویی به نوجوانان میآموزد چگونه احساسات و تجربیات خود را در قالبی قابل فهم و جذاب منتقل کنند. مطالعات نشان دادهاند که داستانگوییِ گروهی موجب رشد مهارتهای همکاری و گوشدادن فعال میشود.
برگزیده جایزه ادبی جلالآل احمد و قلم زرین، محور سوم تأثیر جشنواره را رشد هویت فرهنگی با قصهگویی دانست و توضیح داد: قصهها حامل ارزشها، سنتها و حافظه جمعی یک ملت هستند و بازگویی آنها به نسل جدید سبب تقویت حس تعلق فرهنگی میشود.
موسویان تأکید کرد: این جشنوارهها میتوانند زمینهای برای ترکیب قصههای بومی با خلاقیت معاصر باشند و به بازآفرینی هویت فرهنگی در دنیای مدرن کمک کنند.
وی نقاط قوت جشنواره را احیای سنت شفاهی دانست و گفت: قصهگویی بهعنوان یک میراث فرهنگی ناملموس، حفظ و زنده میشود، ارتباط نسلها را برقرار میکند، بستری برای پرورش استعدادهای ادبی فراهم میآورد، مهارت زبانی نوجوانان را افزایش میدهد، داستانها حامل ارزشهای اخلاقی، همبستگی اجتماعی و هویت ملی هستند.
وی فرصتهای این جشنواره را نیز گسترش ادبیات داستانی معاصر، بهرهگیری از فناوری برای ضبط و انتشار دیجیتال قصهها، ایجاد گفتوگوی فرهنگی میان مناطق مختلف ایران و تعامل با دیگر فرهنگها، تقویت صنایع خلاق مانند سینما، تئاتر، پویانمایی و بازیهای رایانهای و پرورش سرمایه انسانی- فرهنگی دانست و گفت که نوجوانانی که در این بستر رشد میکنند، به فعالان حوزه ادبیات و هنر بدل میشوند.
این نویسنده و منتقد همچنین به کاستیها و چالشهای جشنواره اشاره کرد و متذکر شد: محدودیت منابع و حمایتها باعث میشود جشنوارهها گاهی به شکل مقطعی برگزار شده و تداوم نداشته باشند.
موسویان مطرح کرد: تمرکز بیش از حد بر جنبه نمایشی ممکن است جنبه ادبی و پژوهشی را کمرنگ کند، همچنین ضعف در پیوند با آموزش رسمی و مدارس نیز از دیگر محدودیتهاست.
وی خاطرنشان کرد: رقابت رسانههای مدرن با جذابیت شبکههای اجتماعی و سرگرمیهای دیجیتال میتواند قصهگویی سنتی را به حاشیه براند. کمبود مربیان حرفهای، انتقال درست هنر قصهگویی را دشوار میکند همچنین محدودیت دسترسی کودکان و نوجوانان در مناطق محروم فرصت حضور آنها در این جشنوارهها را کاهش میدهد.
این نویسنده در پاسخ به این پرسش که چگونه میتوان در عصر رسانههای پرزرقوبرق و سرگرمیهای دیجیتال، قصهگویی را برای نوجوانان جذاب و اثرگذار نگه داشت؟ تصریح کرد: استفاده از فناوری دیجیتال برای بسط و اشاعه جشنواره، تبلیغ در سکوهای برخط، ضبط و پخش قصهها در نرمافزارها، شبکههای اجتماعی، رادیو و تلویزیون میتواند مؤثر باشد.
موسویان بیان کرد: بهکارگیری ابزارهایی مانند واقعیت مجازی و واقعیت افزوده برای تبدیل قصه به تجربهای زنده، ترکیب قصهگویی با هنرهای دیگر مانند تصویرسازی، کمیک، موشنگرافیک یا پویانمایی کوتاه و پیوند جشنواره با دغدغههای نسل نوجوان ازجمله هویت فردی، دوستی، محیط زیست، فناوری و امید به آینده، میتواند جذابیت جشنواره را افزایش دهد.
وی افزود: دادن آزادی به نوجوانان برای بازآفرینی قصههای کهن با زبان و نگاه امروزی، ایجاد فضاهای گفتوگو بعد از اجرا برای پیوند تجربه شخصی با قصه، مشارکت فعال نوجوانان در قصهگویی و آموزش مهارتهایی مانند روایت، صداگذاری، تصویرسازی و نویسندگی همگی از راهکارهایی هستند که اثرگذاری جشنواره را افزایش میدهند.
این کارشناس همچنین اشاره کرد که مطالعات روانشناسی و آموزشی در سالهای اخیر نشان دادهاند که شرکت نوجوانان در فعالیتهایی مانند جشنوارههای قصهگویی، آثار مثبت متعددی بر رشد فردی و اجتماعی آنان دارد و شرکت در این جشنوارهها را میتوان یک تجربه تربیتی- روانشناختی کامل دانست که همزمان سه بعد کلیدی رشد نوجوانان را تقویت میکند.
موسویان در ادامه افزود: ازجمله توانمندیهایی که از این طریق تقویت میشوند میتوان به افزایش اعتماد بهنفس فردی از راه حضور در جمع و ابراز خود، بهبود مهارتهای ارتباطی و اجتماعی با تمرکز بر تعاملات کلامی و شنیداری، و رشد شخصیت و هویت از طریق پیوند با فرهنگ و آموزش مدیریت هیجانها اشاره کرد.
وی اظهار کرد: یک قصه موفق برای نوجوانان قصهای است که زبان امروزی، پیام عمیق اما غیرمستقیم، ریشههای فرهنگی و خلاقیت در روایت را در کنار هم داشته باشد؛ قصهای که هم داوران را از نظر هنری و ساختاری قانع و هم مخاطب نوجوان را از نظر احساسی و ذهنی درگیر کند.
برگزیده جشنواره جلال در پاسخ به پرسشی درباره نقش والدین و مربیان در اثرگذاری جشنواره گفت: اگر والدین و مربیان نگاه «فعال و مشارکتی» به جشنواره داشته باشند، قصهگویی میتواند به یک مدرسه کوچک زندگی تبدیل شود؛ جایی که کودک مهارتهای فردی، اجتماعی و فرهنگی را تمرین میکند.
موسویان تأکید کرد که با درگیر شدن خانواده و مدرسه همزمان با قصه، بسیاری از اهداف تربیتی قابل وصول میشود و این تعامل میتواند اثرگذاری جشنواره را چندین برابر افزایش دهد.
وی در پایان تأکید کرد که اگر جشنوارهها بتوانند نوجوانان را نهتنها بهعنوان مخاطب، بلکه بهعنوان کنشگر فعال قصهگویی وارد میدان کنند، آنگاه میتوانند نقش ماندگاری در پرورش خلاقیت و هویت فرهنگی نسل آینده ایفا کنند.
قصهگویی؛ پلی برای پرورش نسل خلاق، خودباور و فرهنگ
در پایان باید گفت؛ جشنواره قصهگویی 1404 فراتر از یک رویداد فرهنگی ساده، فرصتی برای سنجش و پرورش خلاقیت، مهارتهای بیانی و هویت فرهنگی نوجوانان است. این جشنواره بهعنوان یک بستر آموزشی و تربیتی، امکان تمرین مهارتهای فردی و اجتماعی را برای نسل جوان فراهم و آنها را به تفکر خلاق و حل مسئله تشویق میکند. از سوی دیگر، این رویداد میتواند ارتباط نسلی را تقویت کرده و ارزشهای فرهنگی و سنتهای بومی را به شیوهای جذاب و ملموس منتقل کند.
علاوه بر این، جشنواره قصهگویی میتواند نقطه تلاقی هنر و فناوری باشد؛ با استفاده از ابزارهای دیجیتال و رسانههای نوین، داستانها نهتنها ماندگارتر خواهند شد، بلکه برای مخاطبان نوجوان امروز جذابتر و نزدیکتر به دنیای آنها ارائه میشوند. مشارکت فعال خانوادهها و مدارس، همراهی نوجوانان در روایت و بازآفرینی قصهها و ایجاد فضاهای تعامل و گفتوگو، همگی باعث میشوند جشنواره تبدیل به یک تجربه تربیتی جامع شود که به شکل همزمان خلاقیت، مهارتهای اجتماعی و هویت فرهنگی نوجوانان را تقویت میکند.
درنهایت، میتوان گفت که جشنواره قصهگویی نهتنها یک نمایش هنری، بلکه فرصتی عملی برای شکلگیری نسل خلاق، خودباور و فرهنگی است؛ نسلی که قادر است ارزشها و هویت خود را در دنیای مدرن حفظ کند و با مهارتهای فردی و اجتماعی غنی، به جامعهای پویا و خلاق تبدیل شود.
